Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 57

1. INNGANGUR
Við töku vátryggingar er gerður vátryggingarsamningur milli vátryggingar-
taka og vátryggjanda (vátryggingafélags). Efni samningsins veltur á skilmálum
viðkomandi vátryggingar og vátryggingarskírteini, sem vátryggjandi gefur út til
staðfestingar á töku tryggingarinnar.1 í skilmálunum er yfirleitt að finna ákvæði
um gildistöku vátryggingarinnar, gildissvið hennar og ýmsar takmarkanir á
ábyrgð félagsins. Þannig er t.a.m. yfirleitt kveðið á um í skilmálum kaskótrygg-
ingar ökutækja og slysatryggingar ökumanns að félagið sé laust úr ábyrgð
vegna tjóns eða slyss, sem verður þegar viðkomandi ökutæki er ekið af ein-
hverjum sem ekki hafði til þess gilt ökuskírteini eða ökuréttindi. í skilmálum
innbrotsþjófnaðartryggingar er gjaman að finna ákvæði þess efnis að ábyrgð fé-
lagsins sé háð því að dyr og gluggar hafi verið tryggilega lokuð og læst þegar
tjónið varð. í dæmigerðum skilmálum slysa- og sjúkratryggingar segir að vá-
tryggingin nái ekki til sjúkdóma sem fyrst sýndu einkenni á tímabili þegar vá-
tryggingin var úr gildi. I munatryggingum er gjaman undanþága frá ábyrgð fé-
lagsins vegna tjóns sem rakið verður til lélegs viðhalds á hinu tryggða. Þá má
nefna að í flestum gerðum trygginga er að finna einhvers konar undanþágur frá
ábyrgð félagsins vegna tjóns sem rakið verður til ölvunar. Þannig mætti lengi
telja.
Við fyrstu sýn virðast takmarkanir sem þessar á ábyrgð félagsins e.t.v. ekki
vera til þess fallnar að valda vandkvæðum í framkvæmd. Væru framangreind
ákvæði skilmálanna skýrð eftir orðanna hljóðan fengi ökumaður, sem yrði fyr-
ir tjóni á kaskótryggðri bifreið sinni skömmu eftir að ökuskírteini hans rennur
út, ekki greiddar bætur úr kaskótryggingu vegna tjónsins, og sá sem vanrækti
viðhald á vátryggðum mun fengi ekki bætur vegna tjóns á muninum. Hér verð-
ur hins vegar að hafa varann á því að um skýringu ákvæða í skilmálum vátrygg-
inga gilda sérstakar reglur.
Samkvæmt 3. gr. laga nr. 20/1954 um vátryggingarsamninga (VSL) eru
ákvæði laganna að meginstefnu til frávíkjanleg. Er félaginu og vátryggingar-
taka að því marki frjálst að semja sín í milli um hvaða reglur og skilmálar skuli
gilda í lögskiptum þeirra. í VSL er hins vegar einnig að finna mikilvæg ákvæði
sem ekki verður vikið frá með samningi. Að meginstefnu til er VSL, og þá eink-
um hinum ófrávíkjanlegu reglum laganna, ætlað að vernda vátryggingartaka og
vátryggðan í skiptum þeirra við félagið.2 í skilmálum vátryggingarinnar og vá-
tryggingarskírteini kemur jafnan fram hvaða hagsmunir eru tryggðir og gegn
1 í framhaldinu verður ekki gerður sérstakur greinarmunur á því hvort ákvæði er að finna í skilmál-
um eða skírteini vátryggingar, heldur verður til einföldunar aðeins rætt um skilmálaákvæði nema
sérstök ástæða þyki til annars. Þá verður vísað til vátryggjanda/vátryggingafélags sem félagsins.
2 Hellner: Exclusions of Risk and Duties Imposed on the Insured. (1955), bls. 30; Heltman:
Ulykkesforsikringspraksis. 2. útgáfa (1962), bls. 50 og Lyngsö: Dansk Forsikringsret. (1994), bls.
21.1 39. gr. VSL er hins vegar að finna ófrávíkjanlega reglu sem ætlað er að vernda félagið gegn
samningum um greiðslu á hærri bótum til vátryggðs en þörf er á til að bæta það tjón sem orðið hef-
ur.
51