Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Síða 82

tryggingarfjárhæðar eða hlutfallstölu af tjóni vátryggðs auk ákvæða um sjálfs-
áhættu vátryggðs, án þess að það eigi undir ófrávíkjanlegar reglur VSL. Verð-
ur fjallað nánar um hvert þessara atriða í köflum 3.9.1 til 3.9.4 hér á eftir.
Þrátt fyrir að þær reglur VSL sem hér eru til skoðunar séu um margt líkar og
eigi það sammerkt að vemda vátryggðan með ófrávíkjanlegum skilyrðum fyrir
því að félagið sé laust úr ábyrgð vegna sakar hans (í sumum tilvikum vátrygging-
artaka eða þriðja manns) verða þær ekki allar settar á einn bás. Þykir því rétt að
ræða nánar um mörk hlutlægra ábyrgðartakmarkana annars vegar og hvers flokks
um sig hins vegar, þ.e. reglna VSL um rangar upplýsingar við samningsgerð, þau
tilvik þegar vátryggingaratburðinum er valdið af ásetningi eða gáleysi, aukna
áhættu og varúðarreglur. Verður það gert í köflum 3.5 til 3.8 hér á eftir.
3.4 Sönnunarbyrði
Eyða mætti mörgum orðum í reglur um sönnunarbyrði þegar hlutlægar
ábyrgðartakmarkanir eru annars vegar. Rúmsins vegna verður hins vegar látið
nægja að tæpa hér á helstu reglum, en að öðru leyti vísast til skrifa fræðimanna
um sönnun og sönnunarbyrði.
Vátryggður ber jafnan sönnunarbyrðina fyrir því að atvik falli undir gildis-
svið vátryggingar.105 A hinn bóginn ber félagið jafnan sönnunarbyrðina fyrir
því að tjón falli undir undanþáguákvæði í skilmálum.106 Slysatryggður einstak-
lingur ber þannig sönnunarbyrðina fyrir því að hann hafi lent í slysi, en félagið
fyrir því að slysið hafi orðið með þeim hætti eða við þær aðstæður að það falli
undir undanþáguákvæði í skilmálum, t.d. að slysið megi rekja til jónandi geisl-
unar. I dönskum vátryggingarskilmálum er hins vegar að finna ákvæði þar sem
sönnunarbyrðin er lögð á vátryggingartaka eða vátryggðan, t.d. á þann hátt að
honum beri að sýna fram á að tjón verði ekki rakið til undanþeginnar áhættu.
Af danskri dómaframkvæmd má sjá að félagið getur ekki borið fyrir sig slík
ákvæði eftir orðanna hljóðan nema að fyrir fram megi telja líkur á því að tjón-
ið verði rakið til hinnar undanþegnu áhættu.107 Með hliðsjón af framangreind-
um meginreglum má hins vegar ætla að nokkuð ríkar kröfur yrðu gerðar til fé-
lagsins við þá sönnunarfærslu.
3.5 Ábyrgðartakmarkanir og reglur VSL um rangar upplýsingar
við samningsgerð. 4.- 10. gr. VSL
Vart þarf að taka fram að félagið getur ekki borið fyrir sig skilmálaákvæði
eftir orðanna hljóðan ef það gengur bersýnilega gegn ákvæðum ófrávíkjanlegra
105 Lvngse, (1994), bls. 184.
106 Schmidt, bls. 230; Drachmann Bentzon og Christensen, (1952), bls. 131 og (1954), bls. 619;
Hellner, (1955), bls. 14 og (1965), bls. 111 og Sbrensen, (2002), bls. 343.
107 Sorensen, (2002), bls. 343 og Drachmann Bentzon og Christensen, (1952), bls. 131 (neðan-
málsgrein 4). S0rensen nefnir á tilvitnuðum stað að aðstæður geti verið þess eðlis að fyrir fram
megi telja líkur á því að rekja megi tjón til undanþeginnar áhættu, t.d. er tjón verður á stríðsátaka-
svæði, sbr. dóm í U 1945:1073 (HD).
76