Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 89

an Og vátryggður héldi óskertum bótarétti ef aðeins var um einfalt gáleysi hans
að ræða, sbr. 1. mlsl. 20. gr. VSL.127 Ekki verður heldur talið að slík ákvæði hafi
i för með sér strangara mat á hegðun vátryggðs og valdi því frekar að litið verði
a hegðun hans sem stórkostlegt gáleysi.128
U 1987:718 (0LD)
Vátryggður var á ferðalagi erlendis og lagði læstri bifreið sinni yfir nótt við hótel sitt,
skammt frá höfuðstöðvum lögreglu í bænum þar sem hann dvaldi. Um nóttina var
brotin rúða í bifreiðinni og farangri vátryggðs stolið úr henni. í vátryggingarskírteini
sagði að mikil óaðgæsla fælist x að skilja farangur og önnur verðmæti eftir í bifreið-
inni á bflastæði yfir nótt og með vísan til þess neitaði félagið greiðslu á bótum vegna
þjófnaðarins. Dómurinn komst að þeirri niðurstöðu að með hliðsjón af aðstæðum
yrði ekki talið að hættan á þjófnaði hefði verið slík að hegðun vátryggðs gæti skoð-
ast sem stórkostlegt gáleysi, sbr. 20. gr. FAL.
Niðurstaða dómsins byggist á því að viðkomandi skilmálaákvæði var ein-
ungis talið fela í sér almenn fyrirmæli um aðgæslu af hálfu vátryggðs. Aður hef-
ur verið rætt lítillega um skilyrði þess að félagið geti borið fyrir sig skilmála-
akvæði sem varúðarreglur. Samkvæmt 1. mgr. 51. gr. VSL nægir einfalt gáleysi
hl þess að félagið sé laust úr ábyrgð ef vátryggður, eða annar sem skylt var að
gæta þess að varúðin væri viðhöfð, hefur brotið gegn varúðarreglu.129 Danskir
dómstólar hafa gert nokkuð strangar kröfur í garð félagsins um að skilmála-
ákvæði sé skýrt og taki til afmarkaðrar háttsemi svo það megi teljast varúðar-
regla. Ella verður ákvæðið talið til almennra ákvæða um aðgæslu vátryggðs
eins og má m.a. sjá í U 1987:718 (0LD), sem reifaður er hér að framan. Félag-
gæti á hinn bóginn ætíð borið fyrir sig ákvæði 18. eða 20. gr. VSL ef skilyrði
þeirra væru uppfyllt, óháð því hvort í skilmálum væri að finna ákvæði um nægi-
lega aðgæslu eða svipuð ákvæði.130
Þau ákvæði sem að framan voru nefnd varða greinilega huglæga afstöðu vá-
hyggðs á þann hátt að 18.-20. gr. VSL eiga við. Hins vegar getur vafi leikið á
því hvort líta beri á tiltekið ákvæði í skilmálum sem hlutlæga takmörkun á
ábyrgð félagsins, eða ákvæði sem felur í sér skírskotun til huglægrar afstöðu vá-
hyggðs eða annarra með þeim hætti að eigi undir gildissvið 18.-20. gr. VSL.
Þannig má sem dæmi nefna að í skilmálum fyrir ábyrgðartryggingu atvinnurekstr-
ar í Danmörku var ákvæði sem kvað á um að félagið greiddi ekki bætur vegna
mengunartjóns ef vátryggður hafði brotið gegn opinbemm reglum eða fyrirmæl-
um. Slflc ákvæði fela vissulega í sér kröfu um tiltekna (forsvaranlega) hegðun vá-
tryggðs. Er því eðlilegt að skýra þau með hliðsjón af ófrávíkjanlegum reglum
'27 Selmer, bls. 190 og 198.
128 Sorensen, (2002), bls. 163 og Lyngsb, (1994), bls. 232.
129 Þau dæmi sem hér hafa verið nefnd uppfylla á hinn bóginn tæplega skilyrði þess að teljast var-
úðarreglur, sbr. Lyngsp, (1994), bls. 296.
130 Arnljótur Björnsson, (1986), bls. 69.
83