Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Page 150

að að veita vátryggðum og hins vegar þeirra tilvika þegar viðkomandi samsöm-
unarákvæði er „bara“ ósanngjarnt í garð vátryggðs eftir atvikum þannig að
beiting 36. gr. SML geti komið til skoðunar. Sem dæmi um hið fyrrnefnda má
bugsa sér skilmálaákvæði þess efnis að félagið sé laust úr ábyrgð „þegar vá-
tryggingaratburðinum er valdið af einföldu gáleysi, óháð því af hvers völdum
atburðurinn er“. Slíkt ákvæði gengur gegn 1. mlsl. 20. gr. VSL eins og að fram-
an er rakið. Sem dæmi um hið síðamefnda má hugsa sér skilmálaákvæði þess
efnis að félagið sé laust úr ábyrgð vegna skemmda sem þjófur (eða annar aðili
sem komist hefur yfir vátryggðan mun með ólögmætum hætti) veldur á stoln-
um mun. Óumdeilt er að félaginu er heimilt að undanskilja ábyrgð sinni tjón af
völdum þjófnaðar, enda felur slík ábyrgðartakmörkun í sér afmörkun á þeirri
áhættu sem tryggt er gegn, en hún felst í því fjártjóni sem vátryggður verður
fyrir við að missa viðkomandi mun. I framhaldi af því má ætla að félaginu sé
einnig heimilt að takmarka ábyrgð sína vegna annars konar áhættu eða tjóns
sem þjófurinn veldur, þ.e.a.s. áhættunnar sem felst í því að munurinn skemmist
í stað þess að vera beinlínis stolið, í það minnsta á meðan slík undanþága er orð-
uð með skýrum hætti. Hér verður því ekki fallist á þá skoðun Drachmann
Bentzon og Christensen að félaginu sé ekki heimilt að takmarka ábyrgð sína
vegna tjóns sem óréttmætur notandi vátryggðs munar, t.d. þjófur, veldur á vá-
tryggðum munum.
Nátengd samsömunarákvæðum eru skilmálaákvæði þess efnis að vernd
tryggingarinnar sé bundin því að vátryggður munur sé aðeins notaður af tiltekn-
um hópi manna eða þess efnis að tjón sem valdið er af tilteknum hópi manna
falli utan gildissviðs tryggingarinnar. Eins og áður er rakið verður ekki talið að
félagið verði í slíkum tilvikum laust úr ábyrgð ef þriðji maður veldur vátrygg-
ingaratburðinum af einföldu gáleysi, sbr. 1. mlsl. 20. gr. VSL. Reynt hefur á
gildi slíks skilmálaákvæðis fyrir Hæstarétti.
H 1972 734
Bifreið B var húftryggð hjá vátryggingafélaginu T. I skilmálum tryggingarinnar
sagði m.a. að ábyrgð félagsins væri bundin því skilyrði að enginn annar æki bifreið-
inni en vátryggingartaki sjálfur, maki hans, börn, tengdaböm, foreldrar og systkini,
eða fastráðinn maður í þjónustu vátryggingartaka. B lánaði L bifreiðina, sem ók
henni undir áhrifum áfengis, og missti stjórn á henni með þeim afleiðingum að hún
skemmdist. B höfðaði mál gegn L og T til greiðslu bóta vegna tjónsins. T var sýkn-
að og segir í dóminum í því sambandi að leggja verði til grundvallar „að samkvæmt
húftryggingaskilmálum þeim, sem giltu um vátrygginguna, hafi félagið [T] ekki tek-
ið á sig áhættu af tjóni, sem yrði á bifreiðinni, þegar hún hefði verið lánuð með þeim
hætti, sem í málinu greinir". Ekki var fallist á að B gæti reist kröfur á öðrum ákvæð-
um skilmálanna, né heldur að skilyrði væru til þess að beita 34. gr. VSL (sbr. nú 36.
gr. SML).
Orðalag dómsins bendir til þess að Hæstiréttur telji að hér hafi verið um
hlutlæga ábyrgðartakmörkun að ræða, sbr. orðin „hafi félagið ekki tekið á sig
144