Ægir - 01.05.2000, Page 24

UMRÆÐAN
Horft af sjónarhóli
sjómanna
Þrátt fyrir niðurstöðu Hæstaréttar
í svokölluðu Vatneyrarmáli held-
ur umræðan um stjórnkerfi fisk-
veiðanna áfram, enda engin sátt
um ýmsa þætti í kerfinu. Upphaf-
legt markmið kvótakerfisins svo-
kallaða var að byggja upp helstu
fiskistofna við landið og koma í
veg fyrir ofveiði. Með frjálsu
framsali veiðiheimildanna átti
flotinn að minnka og hagkvæmni
veiðanna þar með að aukast. En
hefur þetta gengið eftir? Flotinn
hefur ekki minnkað og ég leyfi
mér að efast um að hagkvæmni
veiðanna hafi aukist ef rétt er
mælt. Þrátt fyrir að í einu og öllu
hafi verið farið að ráðum fiski-
fræðinga um hámarksafla helstu
fisktegunda síðastliðinn áratug
virðist hægt ganga að byggja upp
fiskistofnana. Reyndar virðist
heldur halla niður á við, ef frá eru
talin loðna og síld. Uttekt Haf-
rannsóknarstofnunar á ástandi
einstakra fiskistofna vegna veiði-
ráðgjafar fyrir næsta fiskveiðiár er
ekki lokið en bráðabirgðaniður-
stöður gefa ekki tilefni til bjart-
sýni eins og hér hefur komið fram.
Ekki stóð á gagnrýni á aðferða-
fræði Hafrannsóknastofnunar
vegna lélegrar útkomu úr net-
arallinu. Helstu áhangendur
kvótakerfisins sáu að sjálfsögðu
enga meinbugi á því ágæta kerfi,
en höfðu allt á hornum sér varð-
andi framkvæmd netarallsins og
tímasetningu þess.
Auðveld leið að
skammast út i Hafró
Eg ber fulla virðingu fyrir vís-
indamönnum Hafrannsóknastofn-
unar og þekkingu þeirra á lffríki
sjávar. Þeir eru að sjálfsögðu ekki
óskeikulir og á ýmsum sviðum
vantar þekkingu sem ekki hefur
verið aflað. Það kostar hins vegar
peninga að afla þekkingar og
verður því stofnunin að velja og
hafna í þeim efnum. Hafrann-
sóknastofnunin hefur hins vegar
ekkert með stjórnkerfi fiskveið-
anna að gera. Akvörðun um þá að-
ferð sem notuð er til að stjórna
veiðunum er tekin á pólitískum
„Ég er hins vegar
farinn að því að
fiskveiðistjórnunarkerfið
sé Langt i frá að vera það
besta í heimi. Þaó atriði í
fiskveiðistjórnuninni sem
ég tel aó menn eigi að
skoða velí þessu
sambandi er frelsi
útgeróarmanna til að
versla með veiði-
heimildirnar."
vettvangi. Verði það niðurstaðan,
eins og margt bendir nú til, að
helstu nytjastofnar á Islandsmið-
um séu í verra ástandi en vonir
stóðu til, finnst mér orðið tíma-
bært að það verði tekið til alvar-
legrar skoðunar hvort orsakarinn-
ar sé að leita í sjálfu stjórnkerfi
fiskveiðanna. Auðveldast er auð-
vitað að skammast út í Hafrann-
sóknarstofnun og kenna vísinda-
mönnunum um hvernig komið er.
Eg er hins vegar farinn að trúa
því að fiskveiðistjórnunarkerfið sé
langt í frá að vera það besta í
heimi. Það atriði í fiskveiðistjórn-
uninni sem ég tel að menn eigi að
skoða vel í þessu sambandi er frel-
si útgerðarmanna til að versla með
veiðiheimildirnar. Aflahlutdeildir
hafa verið fluttar af skipum í nafni
hagræðis. Flotinn heldur áfram að
stækka og skuldir að aukast, þvert
á það markmið sem sett var þegar
kvótakerfið var tekið upp. Skipin
sem aflahlutdeildin var flutt frá
eru mörg hver enn í rekstri og er
mikill fjöldi af svoköliuðum
kvótalausum skipum í útgerð.
Aflamarkið er leigt og hefur verð
á þorskaflamarki verið um og yfir
120 kr/kg undanfarna mánuði.
Fyrir veitt kíló af þorski fást hins
vegar 70-80 kr í beinum viðskipt-
um. Mikil hagræðing hlýtur að
vera þar á ferð ef hægt er að gera
upp við skipverja á löglegan hátt
og reka útgerðina samt með hagn-
aði. Þetta fyrirkomulag, þ.e.
frjálst framsal veiðiheimilda og þá
sérstaklega aflamarksins, veldur
því að sóknin minnkar ekki þó
„eigendum" veiðiheimildanna
fækki.
I heildina tekið held ég að sjó-
menn gangi vel um fiskimiðin.
Hins vegar býður þetta fyrir-
komulag um óheft framsal afla-
marks hættunni heim vegna þess
hve dýru verði þarf að leigja afla-
markið. Skip sem eru háð leigu-
kvóta geta ekki komið með annan
afla að landi en þann sem hæst
verð fæst fyrir.
Sjómenn bfða
- aðrir semja
Frelsi útgerðarmanna til að braska
með veiðiheimildirnar að eigin
geðþótta hefur víða neikvæð áhrif.
Allir þekkja áhrifin á kjör sjó-
manna. Þrátt fyrir ítrekaðar laga-
setningar stjórnvalda til að reyna
að knýja útgerðarmenn til að fara
að settum lögum og gerðum
kjarasamningi viðgengst þátttaka
sjómanna í kvótakaupum enn.
Þann 15. febrúar síðastliðinn
runnu kjarasamningar fiskimanna
24