Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Síða 20
20
Vandi sá, sem með þessu steðjaði að kirkjunni, samtímis
því að hún stóð í baráttu og andstöðu við heiðna ríkisvaldið,
lilaut að knvja kirkjuna til þess að leita allra ráða sér til
styrktar. Hún leitaði stvrktar í öflugri stjórn, og við það
myndast og eflist biskupsembættið, liið postullega embætti.
Hún samcinar kjarna trúarinnar i játning, liina postul-
legu trúarreglu. Og bún fer að beina augum sínum ákveðn-
ar til liinna miklu og kjarnorðu rita, sem hún átti. Það var
liið postullega orð. Gnóstíkar vitnuðu oft í leynilega erfi-
kenning, sem þeir einir vissi um, og auk þess komu þeir sér
upp ritum. Þetta lilaut þvi að efla mjög hugmyndina og auka
þörfina á því fyrir kirkjuna, að koma sér upp ritsafni.
En þó er enn ónefnd sú stefna, sem mest ýtti á eftir mvndun
ritsafnsins, en það er Montanska stefnan, sem bófst á miðri
2. öld. Stefna þessi var upp runnin í Frýgiu, og var sagt að
liöfundur hennar, Montanus, befði uppbaflega verið prestur
binnar heiðnu gyðju Kybele, en tekið síðan kristni. Honum of-
bauð dejdðin í kirkjunni og veraldarvafstrið. Montanus við-
urkenndi bæði gyðingdóminn og kristindóminn, en bann sagði,
að hvorttveggja þetta væri aðeins stig í þróuninni. Gyðing-
dómurinn væri tímabil föðurins og kristindómurinn væri
tímabil sonarins. Fullkomnunin kæmi fyrst með komu and-
ans, og nú væri hann kominn, því að bann sjálfur, Montanus,
væri „huggarinn“, parakletinn, sem Jesús befði lofað sam-
kvæmt skilnaðarræðum sínum í Jóliannesarguðspjalli. Stefna
þessi fór eins og eldur i sinu um kristnina. Jafnvel einn fræg-
asti vörður kirkjunnar, kirkjufaðirinn Tertúllian í Karthagó,
gekk í lið með þessari stefnu, og sýnir það afl hennar og alvöru.
Hér var kristnin liæfð i hjartastað. Var bún þá ekkert annað
en einn liður í þróun og Jesús Ivristur ekkí annað en fyrir-
rennari Montanusar ?
í þessu öngþveiti varð kirkjan að flýja til minninganna. Rit-
in, sem kirkjan átti frá hendi postulanna sjálfra, urðu nú iíf-
akkeri hennar. Enginn veit livað átt befir fvrr en misst liefir,
segir máltækið, en bættan á að missa einhvern dýrgrip evk-
ur líka gildi bans. Og svo var það önnur hugsun, sem nú skýrð-
ist. Gegn þessari nýju stefnu, sem bvggði allt á spádómum
og opinberunum, fóru menn að athuga það, að spádómsand-
inn var þrotinn innan kirkjunnar. En bver var afleiðing þess?
Hún var sú sama eins og áður er um getið, þegar talað vari
um ritsafn Gj'ðinga. Heima-gyðingar, sem töldu spádómsand-
ann slokknaðan, vildu „loka“ ritsafni sínu. Og nú kemur al-