Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Blaðsíða 114
114
búið að gera öll rit útlæg úr ritsafninu önnur en hin 27 rit,
sem velli héldu að lokum. Afstaða margra ú þessu tímabili
mun speglast í orðalagi Múratórí-skrárinnar um Hermas,
þar sem hann telur rit þetta gott til lestrar, en neitar því
afdráttarlaust, að það eigi rétt til upptöku í ritsafnið. En þessi
afstaða breytist áður en langt um leið i beina andstöðu gegn
öllum slíkum ritum og' þungorðar viðvaranir til allra um að
forðast þau.
En þetta gat komizt enn lengra. Það gat komizt svo langt,
að amast væri við öllum bókmenntum öðrum en hinni lielgu
bók. Þegar kirkjan bafði fengið sína helgu bók, gat hún freist-
ast til að segja eins og Múhameðstrúarmaðurinn: Annað-
livort er það i Kóraninum og' þá er ekkert gagn að því
eða það er ekki i Kóraninum og þá er það óguðlegt. Þess
sjást meira að segja merki, að þessi hugsunarháttur var til
og það í sjálfri Rómaborg (decretum Gelasii), þar sem strang-
leikinn og stjórnsemin var mest. Halda sumir, að það muni
vera meðfram af völdum þessarar stefnu, að svo lítil bóka-
gerð og jafnvel hókaeign var i Rómahorgarsöfnuði fram eftir
öldum. En það voru aðrar stefnur, sem gengu jafnliliða þess-
ari og komu í veg' fyrir, að liún næði fullkomnum tökum,
sem betur fór.
En þó verður á það að líta einnig, að þessi áhrif ritsafnsins
voru engan veginn alveg út í bláinn eða til ills eins. Sá sem les
bókmenntir þær, er tóku að koma fram í kristninni á annari
öld, apokrýfu guðspjöllin og postulasögurnar, hlýtur að fyll-
ast ógn og skelfing við þá tilhugsun, að þess liáttar hók-
menntir hefði átt að gleypa kristnina. En því er ekki að leyna,
að þetta gat legið við horð. Þessar bókmenntir hreiddust út
með liraða og' krafti illgresisins. Fólkið drakk þær í sig, og
hefir sjálfsagt fundizt þær ólíku sögulegri en guðspjöllin og
Postulasagan, sem í ritsafninu voru. Öll þau veraldarinnar
undur sem þar gerast, þar sem lífið allt verður ein henda aí
kraftaverkum, lilutu að gera dásemdir hinna ritanna fölar
og sviplitlar í augum þeirra, sem líta á stærðina og fjöldann
aðeins. — Það var sannarlega ekki furða, þó að beztu menn
kirkjunnar herðist gegn þessu illgresi í akrinum. Og ekkert
liefir hjargað kirkjunni úr þessum lífsháska annað en það,
að Nýja-testamentið verður til og fær ritsafnsgildi í hugum
manna. í þessari baráttu dugði trúarreglan eklcert og erfikenn-
ingin því minna, því að það var einmitt ein grein liennar, sem
hér var hlaupinn ofvöxtur í. Ritsafnið eitt með ægivaldi sínu.