Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Síða 218
218
söfnuðurinn í Rómaborg lilaut að fá nokkurskonar forustu
mjög snemma. Þess mætti því vænta, að þar Iiafi Nýja-testa-
mentið fyrst verið þýtt á latneska tungu. Itala-nafnið hefir
og stutt þessa hugsun. En sé betur aðgætt, koma i ljós ýmsar
staðreyndir er mæla gegn ])essari skoðun.
Eftir að Rómverjar komust í kynni við Grikki og menning
þeirra, og einkanlega eftir að þeir höfðu lagt undir sig Grikk-
land um miðja 2. öld f. Krb., tóku álirif þaðan að flæða vest-
ur á bóginn og einkanlega til Rómaborgar. Grikkir streymdu
þangað í þúsundum. Og það kom i Ijós, að Grikkir voru
sterkir þar, sem Rómverjar voru veikir. Rómverjar voru
meiri bermenn og stjórnvitringar, en þeir stóðust Grikkjum
ekki snúing í listfengi og fjölhæfni á öllum sviðum. Grikkir
tóku að sér allar listir, skreyting búsa innan og utan, mat-
argerð, kennslu og óteljandi margt. Þá var og sægur af
grískum, eða að minnsta kosti grískumælandi, þrælum i Róm.
Og' það leið ekki á löngu, þar til Rómaborg var orðin liálf-
grískur bær, og sá þótti ekki maður með mönnum, sem ekki
bafði fengið gríska menntun. Málin tvö, gríska og latína
(utraque lingua, éxaréga yhoaaal voru notuð jöfnum höndum,
og kunnu menn almennt bæði málin, jafnt háir sem lágir.
Þetta sama blaut því að eiga við um kristna söfnuðinn i
Rómaborg', enda sjást þess óyggjandi merki. Páll skrifar
söfnuðinum á grísku. Elzta helgisiðareglan var grisk, eins og'
leifar sýna, svo sem „Kyrie“. Rómverskur keisari á 2. öld
(Markús Aurelíus) skrifar liugleiðingar sínar á grísku. Róm-
verski söfnuðurinn skrifar á grísku skömmu fvrir 1. alda-
mótin (1. Klem.). Allir biskupar safnaðarins bafa grísk nöfn
fram að Viktor (189—198). Hippolytus skrifar og sin verk á
grísku i byrjun 3. aldar. Ireneus skrifar á grísku nálægt 2.
aldamótunum, en hann var nú rejmdar Asíumaður. Þó er þess
að gæta, að hann er biskup í Lvon í Gallíu, og liann varð að
rita á þvi máli, sem hann gat búizt við að einhverjir skildi.
Það er því enginn efi á því, að Rómaborgar-söfnuðurinn
skildi svo vel grisku, að það var engin þröf á því bans vegna,
að þýða Nýja-testamentið á latínu. Og' þessi grískukunnátta
mun bafa verið býsna útbreidd, bæði um Ítalíu, Gallíu og
Si)án. Samgöngur voru svo greiðar og áhrifin fljót að herast.
Kristnin kemur til allra þessara borga og landa sem grísk
stefna á grískn máli. Allnr þorri manna skilur hana og kærir
sig ekki um breyting.
Málfærið, sem virðist bafa verið á þessum elzlu þýðingum,