Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Blaðsíða 85

81
Japan, réðu þar nálega öllu, seni nokkru máli skipti. Þau
vissu, að þau mundu leggja mest fé af mörkum til bandalags-
ins. Þau telja sig að sjálfsögðu bera mesta ábyrgð á því, sem
gerist í stjórnmála- og fjárbagsviðskiptum milli ríkja á jörð-
inni. Þess vegna Iiafa stórveldin talið bæði ballkvæmt og rétt-
látt, að þau réðu meiru í Þjóðabandalaginu en smærri rík-
in. Á þingi bandalagsins gátu þau varla krafizt meiri ábrifa
að lögum en Iiver annara félaga þess. Það mundi bafa brot-
ið of áberandi í l)ág við þær jafnréttishugsjónir, sem svo bátt
var látið um, meðan stvrjöldin stóð. Því varð að finna annað
ráð til að tryggja stórveldunum að lögum meiri völd í I)anda-
laginu en öðrum félögum. Og það var gert með stofnun banda-
lagsráðsins, er fékk svipað vald og þingið, en kom oftar
saman, og — síðast en ekki sízt — varð skipað svo sem raun
varð á.
II. Meðlimum ráðsins má skipta i þrjá flokka: 1. Fasta
meðlimi, 2. Meðlimi skipaða ákveðinn tíma, og' 3. Meðlimi,
er fá sæti i ráðinu að eins við meðferð einstakra mála.
1. Samkvæmt 1. mgr. 4. gr. sm. skal ráðið allt af vera skip-
að fulltrúum (répresentants) aðalvelda meðal hinna samein-
uðu bandamanna i styrjöldinni miklu við Þýzkaland og
bandamenn þess (les principales puissances alliées et asso-
ciées). Þessi aðalveldi eru samkvæmt formála friðarsamning-
anna í Versailles 28. júní 1919 áðurnefnd firnin stórveldi,
Bandaríkin, Bretland, Frakkland, ítalía og Japan. Það er því
ákveðið, að þau skuli um aldur og æfi, meðan bandalagið er
til, og þau eru í því, skipa sitt sætið hvert i ráðinu, og var
með þessu móti óafturkallanlega ráðstafað fimm sætum, eða
meiri bluta þeirra, eins og ráðið var uppliaflega skipað,
nema stórveldin sjálf vildu gefa eftir sæti sín. Bandaríkin
gengu aldrei i Þjóðabandalagið, en allt um það settist ráðið
á rökstóla, fvrsta sinni eftir kvaðningu Wilsons, sbr. 3. mgr.
5. gr. sm., og aldrei hefur verið lireyft andmælum um lög-
mæti stofnunar bandalagsins, þótt Bandaríkin tæki ekki þátt
í henni eða sæti í ráðinu. Það hefir því ekki verið talið, að
þátttaka allra áðurnefndra stórvelda væri nauðsvnlegt skil-
yrði til stofnunar bandalagsins eða starfsemi þess.
Þótt bin föstu sæti í ráðinu væru ekki fullskipuð vegna
þess, að Bandaríkin gengu ekki í Þjóðabandalagið, þá var
samt ekki heimilt, og er ekki enn, að skipa það sæti öðrum
bandalagsfélaga. Það væri brot á orðum sáttmálans. Banda-
ríkjunum var áskilið sætið, og það verður, að þessu ákvæði
11