Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Blaðsíða 88

84
ákveðin tala aðilja, eftir því í hvaða álfum þeir eru, gætu allt
af átt ákveðna tölu sæta í ráðinu, svo sem Ameríku-rikin
annars vegar, Asíu- og Afríku-ríkin hinsvegar. Þá hefur það
verið orðað, að þeir aðiljar skvldu hverju sinni kosnir, er ætla
mætti mestu skipla þau málefni, sem hverju sinni eru efst á
haugi, eða líklegastir væru til að leysa þau. Engin hindandi
regla liefur þó verið sett um þetta, heldur einungis samþykkt
ósk eða álit um það árið 1924, að tillit verði tekið til legu aðilja
á lmettinum, þjóðkvísla, trúarbragða, menningar og auðæfa.
En annars er þinginu i sjálfs vald sett, hvernig það hagar
þessu máli.
a. í 1. mgr. 4. gr. sm. eru lausu sætin í ráðinu uppliaflega
ákveðin fjögur. Þingið átti að velja í þau, en þar til kjör gæli
þar farið fram fyrsta sinni, skvldi Belgía, Brasilía, Spánn og
Grikkland skij)a þau. Fyrsta þingkjörið fór svo fram 1920. í
septemher 1922 samþykkti ráðið samkvæmt heimildinni í 2.
mgr. 4. gr. sm. að fjölga lausu sætunum í sex, eftir tillögu full-
trúa Bretlands og Frakklands. Astæðan var talin sú, að erfið-
ara væri að skipta lausu sætunum réttilega milli félaganna
eftir að þeir væru orðnir svo margir, meðan þau væru svo fá,
enda skipti það stórveldin ekki miklu, þótt fjölgað væri, með
því að einróma samþykki þarf venjulega í ráðinu til þess, að
lögleg ályktun verði þar gerð. Þingið samþykkti að lokum
fjölgunina, enda þótt hún mætti nokkurri mótspyrnu. Sumir
óttuðust meðal annars, að ráðið vrði óstarfhæfara, ef lausu
sætunum yrði fjölgað. Árið 192(5, þegar föstu sætunum var
fjölgað vegna inngöngu Þýzkalands í handalagið, kom aftur
fram krafa um fjölgun lausu sætanna, jafnframt kröfu Spán-
ar og Brasilíu um fast sæti. Fjölgun lausu sætanna náði loks
samþykki þingsins í sept. 1926 um ivo. Urðu nú lausu sætin
níu og föstu sætin fimm, er Þýzkaland l)ættist i hópinn, eða
fjórtún alls, og hefur svo verið síðan.
1). Eins og sagt liefur verið, kýs þingið í lausu sætin í ráð-
inu. Kosningin fer fram eftir reglunum í 21. og 22. gr. þing-
skapa þess (11. gr. III. B. 1. að ofan). Um kjörið voru annars
settar reglur, samkvæmt heimildinni i 2. mgr. his í 4. gr. sm.,
með ályktun þingsins 15. sept. 1926. Ivosningin gildir til
þriggja ára, þannig að livert ár velur reglulegt þing þrjá að-
ilja, og liefst kjörtimi þeirra þegar að lokinni kosningu, og
endar þann dag', er ný kosning fer fram í sætið að þremur
árum liðnum. Ef aðili sleppir sæti sínu, t. d. af því að liann
fer úr bandalaginu, áður en kjörtími hans er liðinn, fer fram