Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Blaðsíða 133
129
ar Þjóðabandalagsins sknln vera aðiljar, og svo er gert ráð
fyrir því í 38. gr. skplskr., og loks bendir beiti dómsins til
þess. Eftir 38. gr. skplskr. á dómurinn að nota reglur í milli-
ríkjasamningum, almennar eða sérstakar, er aðiljar viður-
kenna skýlaust, t. d. reglurnar í Parísar-samningnum 1856
um bafnbann, millríkjavenjur, t. d. um kjör sendiherra,
grundvallarreglur laga í siðuðum löndum, t. d. reglur um
upphaf og endi skuldbindinga o. s. frv. Ennfremur skulu
dómsúrlausnir og skoðanir mikilsmetinna rithöfunda vera
til leiðbeiningar, er finna skal róttarreglu, og er bér sérstak-
lega átt við skoðanir fræðimanna á sviði þjóðaréttar, þótt
kenningar annara réttarfræðinga geti líka stundum verið til
leiðbeiningar. Á þessu sést, að ekki er loku skotið fyrir það,
að dómurinn verði að nola reglur einkamálaréttar, þegar svo
ber undir. Leigutakar Wimbledons fá t. d. bætur fyrir töf-
ina eftir reglum kröfuréttar um skaðabætur.
Skilyrði til þess, að Haagdómurinn geti dæmt mál, er það
ennfremur, að heimild lil þess sé frá aðilja sjálfum. Hér á
ríki lilut að máli, en það verður ekki knúð til að sæta dómi,
nema það hafi samþykkt það. Þetta samþykki getur tekið til
einstaks máls, t. d. Lotus-málið, eða það getur falizt í samn-
ingi um mál ákveðinnar tegundar, t. d. um vinnudeilur eftir
XIII. kafla Vers. samn., eða jafnvel um öll ágreiningsefni
milli ákveðinna aðilja, l. d. samningar íslands og skandín-
avisku ríkjanna. í sáttmála Þjóðabandalagsins liggur engin
ahnenn skuldbinding um, að félagar þess skuli láta deilumál
sín fara til dóms. Þar á móti segir í 36. gr. skplskr. Haagdóms-
ins, að bandalagsfélagar geti, um leið og þeir undirrita eða
staðfesta „protokollinn“ 16. des. 1920, eða síðar, lýst yfir því,
að þeir skuldbindi sig til ipso facto og án nokkurs sérstaks
samnings, að blíta dómsvaldi Haagdómsins i sumum eða öll-
um eftirgreindum málum gagnvart öllum þeim aðiljum, er
undirgangast sömu skilmála. Slík skuldbinding má þó vera
skilyrðum bundin og miðuð við tíma. Málin eru þessi:
a) Um skýringu á milliríkjasamningum. Öll slík niál,
nema sérstaklega séu undan skilin, skal því leggja fvrir
Haagdóminn.
b) Sérhver vafi um þjóðaréttarreglur, t. d. um það, hvort
reglurnar um sendilierra tæki til ákveðins manns, Lotus-
málið.
c) Hvort staðreynd sé fyrir hendi, er fela mundi í sér hrot
á milliríkjaskyldu, ef sönnuð væri, t. d. hvort ríkið A hefði
17