Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Blaðsíða 135

131
þykkt þessa meðferð á málinu. Þar á móti telur dómurinn sér
óheimilt að gefa álit í því, ef aðili utan bandalagsins stendur
að því og neitar þeirri meðferð. Þetta kom mjög glöggt fram
í svari dómsins 1923 við beiðni ráðsins um álit i deilumáli
einu milli Rússlands og Finnlands, þar sem Rússland mót-
mælti öllum aðgerðum bandalagsins í málinu.
í beiðni um álit verður að nefna þau atriði greinilega, sem
álits er óskað um, og dómurinn beldur sér þá við þau. Álit
er að vísu ekki dómur, en dómstóllinn virðist vanda alveg
eins til þeirra og eiginlegra dóma sinna, enda mundi það
verða nær eins mikill álitslmekkir dómstólnum, ef álit lians
væru að vettugi virt, og ef dómar lians væru að engu liafðir.
Þetta er aðiljum ljóst, og því revna þeir að koma fvrir dóm-
inn öllum gögnum og röksemdum í álits-málum, eins og í
dómsmálum. Og reyndin liefur orðið sú, að álit dómsins liafa
verið lögð til grundvallar við úrlausn þeirra mála, sem þau
liafa átt við. Álit dómsins eru liér um bil jafn mörg dómum
lians.
D. Eins og kunnugt er, eru í landslögum ákvæði um bráða-
birgða-dómsathafnir til að trvggja það, að ríkjandi ástand
raskist ekki, unz dómur gengur um mál, t. d. kyrrsetning, lög-
bann. I deilum milli ríkja getur verið svipuð þörf á slíkum
bráðabirgða-úrskurðum og í deilum milli einstakra manna.
Því er Haagdóminum veitt í 41. gr. skplskr. lieimild til að
kveða á um bráðabirgðaráðstafanir til að vernda rétt aðilja,
ef atvik gera það nauðsynlegt, og skal dómurinn tilkynna að-
iljum og ráðinu, bvaða ráðstafanir liann telur gera mega.
Krafa um slíkan úrskurð til bráðabirgða kom t. d. til dóms-
ins í Grænlandsmálinu. Dómurinn gæti t. d. bannað aðilja að
bafast eitthvað að, meðan dómur er ekki fallinn. Slikar á-
kvarðanir eru einungis til bráðabirgða og segja ekkert um
rétt aðilja til þess, sem um er deilt.
E. Semja má svo, að Haagdómurinn eða forseti hans nefni
gerðarmenn eða sérfræðinga o. s. frv. til að lúka málum eða
undirbúa þau. Þó að þessi tilvik komi ekki bókstaflega undir
orð 36. eða 37. gr. skplskr., þá er það í anda þeirra, að dóm-
urinn geri þetta fyrir aðilja, enda mundi væntanlega ekki
verða fvrirstaða á því, að liann gerði það.
IV. Um meðferð máls, þar sem dóms er beiðzt, eru fyrir-
mæli í 39. gr. skplskr. o. þ. e. Þar á móti vantar sérstök ákvæði
i liana um meðferð mála, þegar álits er leitað. Hefur væntan-
lega verið ætlazt til þess, að reglurnar um meðferð dómsmála