Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Blaðsíða 156
152
eru undir mandatstjórn, í 5. mgr. 22. gr. sm., og um eftirlit
með vopnasölu til landa, þar sem slíkt eftirlit sé uauðsyn-
legt vegna hagsmuna almennings, i d-lið 23. gr. sm., af því
að hún mundi verða liættuleg vegna þroskaleysis íbúanna.
En auk þessa er mönnum ljóst, að ástæða sé til að liafa eftir-
lit með liergagnaverzlun almennt, livort sem rikisstjórn eða
einstakir menn búa þau til. Þegar á friðarfundinum 1919
var gert frumvarp að milliríkjasanmingi um liergagna gerð,
er undirritaður var í St. Germain 10. sept. 1919, en Banda-
rikin vildu ekki staðfesta það, svo að það varð ekki að
bindandi samningum. Síðan gerði hlandaða nefndin nýtt
frumvarp árin 1923 og 1924. Eftir að þetta frumvarp hafði
iegið fvrir ráði og þingi og' eftir að ráðið hafði sent ríkis-
stjórnum það, bauð það til allsherjarstefnu um málið, sem
haldin var í Genf í maí og júni 1925. Var þar gengið frá
samningi um hergagnaverzlun, sem koma skyldi í gildi, þeg-
ar 14 ríki hefðu staðfesl hann, og er samningurinn nú geng-
inn i gildi fyrir þá, er staðfest hafa.
20. gr.
Aðgerðir eftir 10. gr. sáttmálans.
I. Samkvæmt 10. gr. sm. skuldbinda (undertake, s’enga-
gent) félagar Þjóðabandalagsins sig iil að halda í heiðri (re-
spect) og varðveita (preserve, maintenir) landamærahelgi
(territorial integrity) og núverandi pólitiskt sjálfstæði (ex-
isting political independence) allra meðlima þess gegn öllum
utan að komandi árásum (against external aggression). Ef
nokkur slík árás á sér stað eða hótun um hana eða liætta er
á lienni, þá skal ráðið henda á leið til að knýja fram þessa
skuldbindingu félaganna. Ætlazt var til, að í þessum fyrir-
mælum fælist nokkurskonar gagnkvæmur tryggingarsamn-
ingur milli allra félaga bandalagsins um það, að enginn
þeirra skyldi á annan ráðast í því skvni, að raska landa-
mærum hans eða að skerða stjórnmála-sjálfstæði lians.
Greinin er lieldur óákveðin og verður sennilega erfitt að
framkvæma hana, enda liafa margar tilraunir verið gerðar
til að skýra liana og' breyta henni, en niðurstaðan hefur litil
sem engin orðið af þeim tilraunum.
II. 1. Þeir, sem skuldbundnir eiga að vera, eru allir félag-
ar bandalagsins, og þeir, sem góðs eiga að njóta af skuld-