Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Blaðsíða 159

155
að felast í ákvæðinu, að félagar Þjóðabandalagsins eigi að
hjálpa samfélaga sínum til að lialda landi sínu óskertu, ef
hann telst hafa liaft löglegar heimildir á því. Ef þetta væri
ekki svo, þá hefði frumhlaupsmaðurinn einmitt liaft það
upp úr árás sinni, að kúga andstæðing sinn til að skerða
land sitt. Ef árásin og landtakan var óleyfileg', þá virðist
einnig síðari kúgun til að samþykkja hana, í orði kveðnu
með friðarsamningum, einnig óleyfileg. Annars næði 10. gr.
ekki tilgangi sínum. Bandalagið, ráð þess að líkindum, yrði
þá að ganga inn í málið við samningagerðina. Hinsvegar er
ekki tilætlunin, að vernda um alla eilífð þá landaskipim,
sem var ákveðin eða raunverulega átti sér stað að afloknum
friðarsamningum 1919. 10. gr. meinar aðilja ekki að láta af
hendi land með frjálsum samningum. Til þess að girða fyrir
það þarf annarskonar ráðstafanir, eins og t. d. er Þýzkaland
og Austuríki voru látin undirstrika heit um það, að sameinast
ekki, nema ráð handalagsins samþykki það.
Pólitiskt sjálfstæði félaga handalagsins er verndað með 10.
gr. sm. Þetta virðist merkja það, að afstýra skuli tilraunum
til að rýra það á þann liátt, sem í greininni segir. Með frjáls-
um samningi getur aðili afsalað sér fullveldi sínu með sama
liætti sem landi sínu, t. d. með því að ganga í samband við
annað ríki, gerast hluti af öðru ríki, fela þvi meðferð mála
sinna o. s. frv. 10. gr. á að eins við það, ef þesskonar ráð-
stafanir eru knúðar fram með árás eða ógnum um hana.
Hún á t. d. ekki við það, þótt riki, sem skuldar öðru riki,
veiti því eftirlitsrétt um fjármál sín.
4. Verndin eftir 10. gr. tekur til „utan að komandi“ árása.
Þjóðabandalagið skiptir sér ekki af innanlandsdeilum. Þó
að uppreisnarflokkur í landi revni að steypa stjórn af stóli
eða breyta með ofbeldi stjórnartilhögun lands, þá verður
félögum handalagsins ekki skvlt að hefjast lianda eftir 10.
gr. sm. Og þó að nokkur hluti ríkis reyni með vopnum að
leysa sig úr sambandi við það og stofna sérstakt ríki, þá
tekur 10. gr. ekki heldur til þess. Þegar þar á móti upp-
reisnarmenn liafa framkvæmt áform sitt og myndað sér-
stakt riki, þá mundi árás af þess hálfu á hið eldra ríkið
verða talin utan að komandi árás, og 10. gr. þá eiga við. í
þessu sambandi má nefna það, að Indland og hinar fjórar
nýlendur Bretlands, sem eru í Þjóðabandalaginu, njóta
sömu verndar eftir 10. gr. sm. sem aðrir félagar þess. Hvernig
sem annars er litið á samband Bretlands við lendur þessar, þá