Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Blaðsíða 161
157
En árás þarf ekki að vera byrjuð til þess, að 10. gr. geti
komið til álita. Það er nóg, að ógnað hafi verið með árás eða
að hætta sé á henni. Hér verður að leiða ályktun af orðum
eða einstökum athöfnum, og málið getur því orðið enn vafa-
samara, en þegar árás er þegar liafin. Sending úrslitakosta,
liðsafnaður að landamærum, herútboð, berskipasending að
landinu, aukning lierbúnaðar í stórum stíl o. s. frv. geta ef til
vill veitt fulla vissu eða miklar líkur um árásarhug, svo að
ráðið getur liaft fulla ástæðu til að telja 10. gr. eiga við. En
um þetta verður auðvitað engin almenn regla gefin.
Ákvæðum 10. gr. liefur bingað til aldrei verið beitt. Mis-
klíðarefnin liafa víst ekki að formi til verið meðhöndluð
eftir 10. gr., og þeim befur verið ráðið til lvkta með friðsam-
legu móti eftir 15. gr., nema deilunni milli Japan og Kína.
Japan telur sig', eins og fyrr segir, liafa gert bernaðarráð-
stafanir sínar á kinverskn landi til að friða það og vernda
þegna sína. 10. gr. geti ekki átt við, þar sem raunverulega sé
uppreisnarástand í landi, eins og sé i Ivína. Þar liafi stjórnin
ekki mátt til að balda uppi lögum og rétti og ekki heldur
vilja til þess, þar sem japanskir þegnar ættu hlut að máli.
Það er auðsætt, að 10. gr. sm. mnndi mjög takmarka regl-
ur ríkja um hlutleysi í ófriði, ef benni vrði breitt, eins og
revndar fleiri greinar sáttmálans.
21. gr.
Aðgerðir samkvæmt 11. gr. sáttmálans.
I. í 1. mgr. 11. gr. sm. segir, að Þjóðabamlalagið láti sig
varða, livaða styrjölcl sem er, lwort sem hún snertir einhvern
félaga þess beinlínis eða ekki. Og í 2. mgr. greinarinnar segir,
að hver einstcikur félcigi bandalagsins hafi vinsamlegan rétt
(friendly riglit) til að vekja athygli þings eða ráðs á lwerju
því atviki, er eftir eðli sínu kunni að skipta máli um sam-
bancl milli ríkja og feli í sér hættu á truflun friðar eða góðs
samkomulags milli þeirra, er friðurinn sé undir kominn.
I 1. mgr. segir ennfremur, að bandalagið (tbe League) geti
gert þær ráðstafanir, sem því þyki hentugar til að varðveita
friðinn, og skuli framkvæmdarstjóri þá þegar í stað kalla
saman ráðið, þegar einhver bandalagsfélagi krefjist þess.
Það orkar varla tvímælis, að siðari hluti 1. mgr. getur átt
jafnt við, hvernig sem vitneskjan um styrjöld eða þau at-