Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Blaðsíða 166
162
22. gr.
Tilraunir til að jafna deilur með gerð, dómi eða sátt.
I. 1 sambandi við 11. gr. sm. liefur verið nokkuð talað um
starfsemi ráðsins til að jafna deilur. En 11. gr. gerir ekki ráð
fyrir, að nein deila þurfi að vera komin á stað. Greinir þær
(12., 13., 15. og 17. gr.), sem liér koma til greina, gera þar á
móti allar ráð fyrir deilu, sem upp sé komin og þurfi að
leysa.
Þær leiðir, sem sáttmálinn telur til að leysa deilur, sem
líklegar eru til friðslita og' ekki hafa orðið leystar með frið-
samlegu móti af viðkomandi stjórnarvöldum, eru þrjár:
Gerð, dómur og rannsókn og aðgerðir ráðsins. Hver með-
Jimur handalagsins skuldbindur sig til að reyna einhverja
þessa leið áður en liann grípi til vopna, og að ekki skuli liann
heldur gera það fyrr en liðnir eru 3 mánuðir frá uppkvaðn-
ingu gerðar eða dóms eða skýrslu ráðsins, enda komi dóm-
arnir innan liæfilegs tíma og skýrsla ráðsins innan sex mán-
aða eftir að málið var lagt þangað, 12. gr. sm.
1. Það er sagt í 12. gr. 1. mgr., að fara skuli leiðir þessar,
ef deilan sé iíkleg til [riðslita (likelv to lead to a rupture).
Þetta er ekki endurtekið i 13. gr., en þar á móti í 1. mgr. 15.
gr. sm. Ágreiningsefni, sem eru svo óveruleg, að alls engar
líkur eru til þess, að þau valdi friðslitum, lætur Þjóðabanda-
lagið sig að vonum ekki varða. Ilitt er annað mál, að tak-
mork milli þessara tveggja málategunda eru alls engin. Það
verður álitamál liverju sinni, livort málið liefur þenna eig'-
inleika eða ekki, enda verður eigi fyrirfram sagt, til livers
lítil ágreiningsefni kunni að leiða. Og stundum eru aðiljar
sjálfir ekki einu sinni á það sáttir. Grikkland leitaði t. d.
til ráðsins eftir að Ítalía hafði tekið ejrna Korfu, en Ítalía
hélt því fram, að málið væri ekki líklegt til að valda frið-
slituin, enda liefði livorugt ríkið gert neinar ráðstafanir til
að kveðja heim sendiherra sína livort úr annars landi. Það
hlýtur að verða þvngst á metunum um dóm í þessu efni, ef
annar aðili hefur snúið sér til ráðsins með beiðni um, að það
taki málið til meðferðar. Það getur verið, að nánari rann-
sókn leiði það í ljós, að tilmælin hafi ekki verið þörf. En
það er hættuminna, að ráðið kynni sér málið, þó að atbeina
þess reynist ekki þurfa, en að það geri það ekki, og svo dragi
til vinslita áður en að er gert.
Einliliða beiðni annars aðilja er næg til þess, að ráðið at-