Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Blaðsíða 172
168
þar. En þá ætti aðilja að vera opin leið til ráðsins. Ef þar á
móti ekki liggur fvrir neitt samkomulag um aðferðina til að
fá málið lej’st, þá getur ekki skipt máli í þessu sambandi, þó
að það ætti eftir eðli sínu að sæta úrlausn dóms eða gerðar.
Þó má athuga það, að annar aðilja kann að liafa eftir þjóða-
rétti einn réít til að skera úr því, shr. 8. mgr. 15. gr. sm. Þá
fæst ráðið ekki við það. Dæmi upp á ágreining þessa eðlis
er Álandseyja-málið. Bretland vakti athygli ráðsins á því
eftir 11. gr. sm., en Finnland taldi það vera sitl innanríkis-
mál, og ætti því ráðið að vísa því frá sér eftir 8. mgr. 15. gr.
sm. Ráðið leitaði álits Haagdómsins um þetta atriði, en dóm-
urinn komst að þeirri niðurstöðu, að ráðinu væri heimilt að
taka málið til meðferðar. Þó að mál lieyri samkvæmt 8. mgr.
15. gr. undir úrslitavald einiivers ríkis, þá getur meðferð
þess á því vel valdið óvináttu milli þess og annars ríkis,
sem getur sýnzt hættuleg friði milli þeirra, og er ráðið þá
hært að taka málið til atliugunar eftir 4. mgr. 4. gr. eða 11.
gr. samningsins.
2. Eftir 1. mgr. 15. gr. getur hvor aðiljci („any party to the
dispute“, segir i enska textanum, en í franska textanum:
„l’un d’eux“, sem eftir samhandinu gæti átt við hvern félaga
bandalagsins sem er) tilkynnt framkvæmdarstjóra ágrein-
ingsefnið og lýst því, en hann á svo að gera ráðstafanir til,
að það verði athugað. Þó að líklega eigi hér að fvlgja enska
texta sáttmálans, sem er fullskýr, þá virðist það ekki skipta
máli, því að liver félagi handalagsins getur vakið atliygli
þess á ágreiningsmálum eftir 2. mgr. 11. gr., og meðferðin
getur þá orðið hin sama, sem væri það gert eftir 1. mgr. 15.
gr. sm. Skýrsla aðilja um málavöxtu verður auðvitað varlega
lögð til grundvallar, því að búast má við, að hún sé einliliða.
Það verður þvi verk framkvæmdarstjóra að kalla saman
ráðið, ef þess er krafizt, shr. 1. mgr. 11. gr., eða tilkynna for-
seta þess, að komin sé skjæsla til bandalagsins um málið, og
svo verður það ef til vill sett á dagskrá næsta fundar, og að-
iljum veittur kostur á að sitja fund, er það verður tekið fyrir,
shr. 5. mgr. 4. gr. sm. Það skiptir máli, að sem flest ágrein-
ingsmál verði meðhöndluð efvir 15. gr., livort sem þau eru til
ráðsins komin eftir lienni eða 11. gr., vegna ákvæðanna um
atkvæði aðilja sjálfra í 6. og 7. mgr. Og ráðinu hlýtur að vera
heimilt að fara með málið eftir 15. gr., hve nær sem þvi finnst
það vera svo alvarlegt, að það kunni að leiða til friðslita.
Hitt getur ekki skipt máli, hvort málið er til þess komið með