Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Blaðsíða 183

179
ional“ sainninga er Monroe-reglan nefnd. Hún á að vera
lielguð nieð 21. gr. Hafði öldungadeild þings Bandaríkjanna
Iieimtað það, og tjáði Wilson á friðarfundinum 1919, að ann-
ars kostar gengju Bandaríkin alls ekki í Þjóðabandalagið.
Monroe-reglan felur í sér, að minnsta kosti uppliaflega, þessi
atriði: Forseti Bandaríkjanna (Monroe) lýsir yfir því 2. des.
1823, að Ameríka eigi að vera frjáls og sjálfstæð, og að Ev-
rópuríki stofni þar ekki lengur nýlendur, enda blandi Ame-
rika sér ekki í mál Evrópu, né Evrópa í mál hennar. Hér er
um einhliða gfirlgsingu að tefla, sem ekki er einu sinni talin
viðurkennd af öllum ríkjum í Ameríku sem nokkur grund-
vallarregla. Monroe-reglan er ekki samningur eða samkomu-
lag, og' er því ranglega nefnd „understanding“ í 21. gr. sm.
Sjálf liafa Bandaríkin brotið regluna, er þau tóku þátt i
stríðinu frá 1917—1918, og sama er um önnur Ameriku-ríki,
sem það gerðu. Ráð bandalagsins liefur látið svo um mælt
1928, að ef Monroe-reglan hafi að eins verið einhliða yfir-
lýsing, en ekkert samkomulag (entente), þá sé hún það enn
þá, jafnvel þótt hennar sé þannig getið í 21. gr. sm. Ummælin
þar um hana séu þá innihaldslaus og þýðingarlaus. Banda-
ríkin sjálf liafa ekki talið, að hún útilokaði framkvæmd 10.
eða 11. gr. sm., en það mundi hún einmitt gera, ef liún væri
tekin liátíðlega. Félagar bandalagsins mættu þá ekki beita
ákvæðum þessara greina gagnvart ríkjum í Ameríku, þótt
þau væru í því. Þing eða ráð bandalagsins mættu þá ekki
taka til meðferðar mál ríkja þar hvors við annað. En þessu
hefur sízt verið fylgt, því að bandalagsráðið hefur oftar en
einu sinni tekið slík mál til meðferðar eftir 11. og 15. gr. sjn.
(Panama—Costa Rica, Guatemala—Honduras, Bolivia—Pa-
raguaj', Peru—Colombia).
Þegar þessum leiðbeiningum sáttmálans sleppir, þá segir
ekkert um það, livaða samningar séu samrímanlegir ákvæð-
um sáttmálans, né lieldur hver eigi dóm í því máli, ef ágrein-
ingur er um það milli þeirra, sem málið varðar. Þegar deila
er risin upp út af máli því, sem 11. eða 15. gr. tekur til, hlýtur
ráðið fyrir sitt levti að skera úr þessu atriði. En þegar sliku
er ekki til að deifa, eins og ef ráðið telur samning vera and-
stæðan sáttmálanum og krefst þess, að aðiljar falli frá hon-
um, en þeir neita því, þá verður varla staðhæft, að ráðið sé
sjálfkjörinn dómari þess máls. Næst lægi að leita þar álits
Haagdómsins.
2. 20. gr. sáttmálans segir, að sanmingar, er handalags-