Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Blaðsíða 187
183
um fulltrúa frá liverju stórveldanna, en þá skipuðu fast
sæti í ráðinu, og fulltrúa frá fjórum öðrum ríkjum (Kubu,
Noregi, Svisslandi og Spáni). Upp af verkum nefndar þess-
arar spruttu tiliögur til brevtinga á 16. gr., er þingið sam-
þykkti 4. okt. 1921, en ekki bafa fengizt staðfestar af svo mörg-
um félögum til þessa, að þær séu enn konmar í gildi. Sama
dag samþykkti þingið líka ýmsar reglur til leiðbeiningar við
framkvæmd viðskiptabannsins eftir 16. gr. og beiddi ráðið
og' einstaka félaga bandalagsins að atlniga þær. Ráðið kvaðsl
í janúar 1922 mundu gera það. Leiðbeiningarreglur þingsins
bvggjast sumar á breytingartillögum þess, og verða því ekki
notaðar fvrr en breytingartillögurnar bafa fengið staðfest-
ingu nógu margra, svo að enn má segja, að standi við ákvæði
16. gr. óbreytt.
II. I 1. mgr. 16. gr. segir, að sá, sem grípur til vopna gagn-
stætt skuldbindingum sínum eftir 12.—16. gr. sm., skuli ipso
facto talinn hafa framið hernaðarathöfn gegn öllum öðrum
bandalagsfélögum. Og ef það er aðili ulan bandalagsins, sbr.
1. og 3. mgr., 17. gr. þá hefur bann framið hernaðarathöfn
gegn þeim öllum. Það getur stundum mjög orkað tvímælis,
hvort aðili bafi gripið til vopna andstætt áðurnefndum fyrir-
mælum, sbr. t. d. hertöku Korfu 1923. Hver á þá að skera úr
því máli?
Hér er vert að greina milli a) ráðstafana eftir 1. mgr. 16.
gr. og b) ráðstafana eftir 2. mgr. hennar.
a) Ef ráðið á að úrskurða sekt aðilja, þá þyrfti þar einróma
álit, en það fengist seint, ef telja á atkvæði aðilja, sbr. 5. mgr.
4. gr., sem brotlegur kann að vera talinn. En þó að ráðið teldi
aðilja sekan, er þá álit þess bindandi fyrir félaga bandalags-
ins? Úr þessu sker 1. mgr. 16. gr. sm. ekki. Það, að félagar
skuldbinda sig til ákveðinna ráðstafana, þarf ekki að merkja
meira en það, að skuldbindingin komi fyrst til framkvæmda,
þegar bindandi úrskurður er kominn um sekt aðilja. Þingi
bandalagsins er ekki fengið séstaklega vald til að skera úr
þessu máli. Og þótt þingið gerði það, þá væri sá úrskurður
því varla áhrifameiri að lögum en ráðsins, um úrlausn máls-
ins. Það verður varla talið, að félagi bandalagsins verði
bundinn gegn vilja sínum í þessu efni, enda hefur sú skoðun
mjög verið uppi í umræðum og ályktunum um þetta mál.
Kemur það fram í breytingartillögunni einni við 16. gr. frá
1921 og í leiðbeiningarreglum þingsins 4. okt. s. á. En ef fé-
lagi er ekki skyldur til að liefjast handa samkvæmt áliti ráðs-