Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Blaðsíða 198

194
um eða aðgerðarlevsi mandatars, en fá skal hann þær til
andsvara. Aðaleftirlit með meðferðinni á mandötunum er í
liöndum ráðsins, og getur það fundið að gerðum mandatars,
])ó að það geti ekki kveðið upp úrskurði, sem lagalega bindi
liann. Það getur Haagdómurinn einn gert, ef ágreiningur
verður um skilning á mandatsanmingi. En hugsanlegt væri,
að brot mandatars á skyldum sínum væri svo stórfellt, að
ráðið tæki til athugunar, hvort honum væri framvegis trú-
andi fvrir mandatinu, t. d. ef hann gerði sér stórfelldan
gróða af áfengissölu til ibúanna, léti þar viðgangast mansal
i stórum stíl o. s. frv. Vera mætti þó, að ráðið vrði fyrst að
víkja mandatar úr bandalaginu eftir 4. mgr. 16. gr. með
þeirri rökfærslu, að aðili hefði verulega brotið 22. gr. sm.
Ef vist í Þjóðabandalaginu er skilyrði til þess að hafa man-
dat á hendi, þá mætti fara þessa leið. Vera kynni og, að mál
þetta lieyrði undir þingið, en 7.—9. mgr. 22. gr. virðist þó
Iieldur benda til, að ráðið fari með það.
III. Það var eitt af vígorðum stjórnmálamanna banda-
manna, meðan styrjöldin milda stóð, að hún væri liáð meðal
annars til að afla þjóðum eða þjóðflokkum, sem voru undir
önnur ríki seld, fulls sjálfstæðis eða verndar. í lok styrjald-
ar risu ný ríki upp, og skvld þjóðerni, er áður voru sundr-
uð, voru færð saman i eitt ríki, og þjóðerni voru tekin undan
einú riki og lögð til annars, þar sem þau áttu hetur heima
vegna skyldleika við meginþorra þjóðarinnar. En þrátt fvrir
allar þessar ráðstafanir, þá revndist þó svo, að í ýmsum ríkj-
um urðu eftir þjóðabrot, sem hefðu átt betur heima annar-
staðar vegna þjóðernis sins, en urðu í minni hluta, vegna
þjóðernis síns, tungu eða trúarhragða, i ríki því, sem fékk
þau. Nú hefur oft viljað á því bera, að meiri lilutinn liafi,
])egar þannig liefur staðið á, látið kenna aflsmunar við minni
hlutann. Minni liluta mönnum liefur verið bannað að rækja
trú sína eða táJmanir lagðar í veg' fyrir þá að öðru leyti, að
nota tungu sína og halda siðum sinum. Þeir Iiafa ekki fengið
að njóta almennra mannréttinda, af því að þeir voru frá-
brugðnir meiri hluta þegnanna o. s. frv. Eftir striðið var þvi
revnt að tryggja réttindi minni hluta þjóðernanna með fjöl-
mörgum samningum við viðkomandi ríkisstjórnir, eða þær
voru látnar gefa loforð til Þjóðahandalagsins um verndun
þeirra hjá sér (Sjá 12. gr. III. 8. B. 5. c.). Aðalefni þeirra
skuldhindinga, sem ríkisstjórnir hafa á sig tekið í þessu
skyni, lúta að því, að minni hluta menn í löndum þeirra