Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1938, Blaðsíða 80

78
fylgi lögum og landssið, tízku og aldarliætti. Og langoftast
verð ég einhverra þeirra skoðana, sem áhrifamenn minna
lima og í mínu umhverfi Iialda fram, svo að fátt eitt er nú
eftir, er ég geti talið mína eiginlegu eign, nema ef ég leyfi
mér þann munað, að reyna að hugsa upp á eigin spýtur. —
Þannig er þá flest á vanans valdi. En jafnskjótt og það er
orðið að vana, er það orðið að þeim andans Iinyðjum, sem
vér trauðla fáum losnað úr aftur, sbr. mynd Einars
Jónssonar: I tröllahöndum, þar sem þau skötuhjúin
Vani og Steinvör eru að vefja unglinginn neti sínu og herða
svo að, að liann fái sig livergi hreyft. En þá er mest undir
því komið, hvort vaninn er góður eða vondur, livort hann
verður oss til farsældar eða niðurdreps.
12. Góður og vondur vani. Hollar venjur og góðar eru nú,
eins og menn vita, eitt hið hezta veganesti í lífinu, eins og
óhollar venjur og illar eru háskalegar heilhrigði manns og
hinar skaðsamlegustu fyrir lífshamingju vora. Nefna mælti
nokkur dæmi þessa. Það er ávani, en ljótur ávani, ef ég fer
illa með timann og eyði honum dag eftir dag; að síðustu
verður mér þetla svo tamt, að mér leiðist að taka mér nokk-
urt ærlegt verk í hönd, en auðvitað verður þetta mér til
óláns og niðurdreps á lífsleiðinni. Það er líka ávani, en góð-
ur vani, ef ég ven mig á að vinna vel og reglulega á degi
hverjum. Mér verður þetta að síðustu að þeirri lífsnauðsyn,
sem ég get ekki án verið, enda miðar þetta mér til láns og'
farsældar. Það er líka ávani, þótt nokkuð sé það undir upp-
laginu komið, hvort ég verð stilltur maður eða vanstilltur.
Fvrir hvert skipti, sem ég' stekk upp á nef mér út af ein-
hverju smáræði, á ég æ örðugra og að síðustu alveg ómögu-
legt með að stilla mig. Ef ég aftur á móti reyni að sitja á
mér hvað eftir annað, þangað til mér er runnin reiðin, get
ég að síðustu orðið að þeim skapstilliugarmanni, að ég kippi
mér ekki upp við smámuni. Alveg eins, eða mjög svipað,
er því farið með svonefnda lesti og dyggðir. Láti menn und-
an freistingunni einu sinni, er þeim hættara i annað sinn;
og falli þeir fyrir henni hvað eftir annað, vita þeir ekki
fyrr en nautnin er orðin að lesti eða jafnvel óviðráðanlegri
ástríðu. Hvað er það annað en drykkjuskaparástríðan, er
mælir af vörum Jeppa á Fjalli, þar sem hann segir: „Æ,
bara ég mætti drekka fvrir einn skilding enn; hara ég mætti
drekka fvrir einn skilding enn.“ Líkt þessu er því farið með
dvggðina, nema hvað hún er góður vani. Sá maður, sem