Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1938, Blaðsíða 103

101
leg eða öfgafull svör viö vcnjulegum áhrifum er að ræða.
ÖIl hvatabarátta með íhugun þeirri, sem að jafnaði er henni
samfara, er nú fyrst »g fremst sprottin af því, að vér viljum
fá einliverjúm þörfum vorum fullnægt, og íhugunin, ef hún
á sér slað, er jafnaðarlegast i því fólgin, hvernig vér fáum
fullnægt þerm á sem hagkvæmastan og létlastan hátt án
altof mikilla árekstra við mnhverfið og aðra menn eða í
samræmi við þá. Tekst þetta stundum vel og stundum mið-
ur. Sumir Iáta þetta ekkert á sig fá og eru jafn hressir og
kátir, á hverju sem vellur; fjöldi manns tekur atvikunum
upp og niður, stundum vel og stundum illa; en svo eru aðrir,
sem aldrei komast i samhljóðan við umhverfi sitl eða sam-
ferðamenn og þola ekki á hinn bóginn hinn minnsta and-
blástur. Þeir gefa og meira eða minna óeðlileg og jafnvel
sjúkleg svör við utanaðkomandi áhrifum og komast „á kant“
við tilveruna og mannlífið. En til þess eru vítin að varast
þau og meinin að reyna að girða fvrir þau.
Nú eru einmitt uppvaxandi hörn og unglingar sifellt að
revna að laga sig eftir umhverfi sínu og því, sem af þeim
cr lieimtað, eru að reyna að aðhæfa sig mannfélagi því, sem
þau alast upp í. En þeim, eins og öðrum, tekst þetta misjafn-
lega, og þau eru oft í hinum mesta vanda um, hvernig þau
eigi að haga sér. Þá er gott að eiga innhlaup hjá öðru hvoru
foreldrinu eða eiga einhvern þann vin, er maður geti trúað
fvrir vandamáli sínu. En einna öfundsverðastan má þó telja
þann kennara, sem er svo ástsæll af nemendum sinum, að
hann verður einskonar skriftafaðir þeirra. Ef nemendur
treysta kennara sinum og líla á hann sem hliðhollan vin,
þá leita þeir ósjálfrátt til hans með vandamál sin og áhyggju-
efni, ef ekki til þess að fá viturlega úrlausn vandamálsins,
þá þó til þess að létta á samvizkunni. En eins og þegar er
sagt má greiða úr flestu þvi, sem fvrir manni þvælist, og
flækjum þeim, sem maður er kominn í, með því að horfast
einarðlega i augu við crfiðleikana og það, sem áfátt kanu
að vera í fari manns, með því einu að reyna að finna sem
skynsamlegasta lausn á því og láta ekki undan síga. En nú er
að hvggja að þeim næsta margvíslegu viðhrögðum og varn-
arráðstöfunum, sem mannssálin hefir í frammi gegn utan
að komandi áhrifum, sem sum eru næsta eðlileg og sjálf-
sögð, en önnur óeðlileg og allt að því sjúkleg. Rétt þykir
að lýsa frekar hinum síðarnefndu, svo að menn geti fremur
varazt þau.