Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1973, Blaðsíða 17
Ræður rektors Háskóla íslands
15
Stúdentafjölgunin er alheimsfyrirbrigði.
Fyrir oss kann hún að hafa mjög alvarlegar
afleiðingar. Þetta alheimsfyrirbrigði kynni
að valda því, að oss reynist æ erfiðara að
útvega stúdentum inngöngu erlendis, sem
væri hið mesta mein. Oss er nauðsynlegt að
halda lífrænu sambandi við umheiminn. f
dag er það erfitt vegna kostnaðar. Má því
vel minnast þess, hversu stjórnvöld reyna
að halda leiðunum opnum. Samt vil ég enga
dul á draga, að kennarar og stúdentar róa
sem stendur á sama báti, og liggur við að
tala megi um átthagafjötra, þegar kostnað-
arhliðin við utanfarir er athuguð. Utanfarir
eru oss nauðsynlegar, því persónuleg kynni
eru dýrmætari en margur hyggur. Hér er
sérstakt vandamál, og verður að ráða bót á
því innan skynsamlegra marka. En tengt er
það þeim kjörum, sem vér búum við og þarf
að bæta. Hins vegar vil ég ekki láta undir
höfuð leggjast að drepa á það, að íslending-
ar, sem halda uppi jafnfullkomnu þjóðfé-
lagi og raun ber vitni — og vekur athygli og
aðdáun erlendra manna — verða sam-
kvæmt eðli málsins — sökum fámennisins
— að vinna meira og fást við fjölþættari
störf en tíðkast annars staðar. Þetta hefur
orðið mér æ Ijósara vegna ferðalaga minna
og dvala oftsinnis erlendis. Að vísu skapar
það oft þá hættu, að viljinn er stundum
meiri en tíminn, sem manninum er
skammtaður. f>á er að taka því og reyna
eftir bestu getu að klóra í bakkann.
Þetta orðtak „að klóra í bakkann“ minnir
mig á aðalstofnun Háskóla ísiands, sem er
sorgarbarn mitt og hefur verið um mörg ár.
Það er Háskólabókasafnið. Er það furða
heims, að það skuli yfirleitt geta starfað við
þau skilyrði, sem því eru búin, og veitt
þjónustu 1400 stúdentum nú og nærri 200
manna kennaraliði, auk annarra notenda.
Starfsmenn safnsins eru háskólabókavörð-
ur, bókavörður og fulltrúi, auk ígripa stúd-
enta í B.A.-námi í bókasafnsfræðum. Sér-
stakt vandamál virðist mér í dag, að 25 stúd-
dentar munu vera innritaðir til I. stigs í
bókasafnsfræðum og eiga því rétt á kennslu,
en kennsla þeirra dregur frá tímanum til
afgreiðslu. Lestrarrými er heldur við nögl
skorið og um sinn stórt vandamál — nærri
óleysanlegt. 1968 voru bókaeintök
143.637, útlán úr safninu 7572 eintök,
en lestrarrýmisnotendur um 16.000. Fjár-
veiting til bókakaupa til safnsins var 1969
750.000 kr.
í Landsbókasafni starfa hins vegar 9
bókaverðir og ritari. Eintakafjöldi þess
1968 var 272.374, auk rúmlega 12.000
handrita. Útlán úr safninu voru 838 eintök,
en lestrarrýmisnotendur 13.013. Fjár-
veiting var 1969 1.575.000 kr. til bóka-
kaupa. Samt er Landsbókasafn, að því er til
íslenskra bóka tekur, lokað safn.
Það skal undirstrikað, að á Landsbóka-
safni fer fram stórmerkt starf, sem m.a. er
mönnum sýnilegt í árbókum þess og
ritskrám. En samanburður þessi er gerður
til þess að sýna starfsaðstöðu Háskóla-
bókasafns, en ekki til að kasta rýrðarorði á
Landsbókasafn, sem ég met mjög mikils og
veitt hefur mér afbragðs þjónustu um liðin
ár.
Án bókasafns getur háskóli ekki starfað.
Og það verður að taka skýrt fram, að hver
ný kennslugrein kostar meira en laun
kennara; m.a. leiðir hún af sér aukin —
jafnvel stóraukin — bókakaup og enn
fremur tækjakaup. Með setningu hinna
nýju laga í vor um Landsbókasafn íslands
mun með tímanum verða nokkur bót á.
Hins vegar er spurningin í dag sú, hvernig
lifað verði lífinu næstu ár við þau skiiyrði,