Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1973, Blaðsíða 36

34
Árbók Háskóla íslands
Ur ræðu rektors við afhendingu profskirteina 13. februar 1971
Tímamót geta verið með ýmsum hætti í lífi
einstaklinganna, ill eða góð eftir atvikum.
í dag skal einvörðungu dregið fram hið
góða og heillaríka, því eigi er tilefni
annars.
Sérstakan og minnisstæðan svip setur
það á þennan dag, að doktorskjöri í
heiðursskyni skuli vera lýst í heyranda
hljóði. Það er vonum sjaldnar, að þessi
æðsta nafnbót á valdi Háskóla íslands er
veitt, enda er svo um búið, að til þess að
hún verði veitt, þarf einróma samþykkt
deildar og að auki samþykki háskólaráðs.
Persónulega er það mér fagnaðarefni,
að prófessor Jón Steffensen skuli vera
heiðraður jafnmaklega, ekki einvörðungu
með einróma samþykkt læknadeildar,
heldur jafnframt með einróma samþykki
háskólaráðs — allra þeirra, sem þar eiga
fundarsetu og atkvæðisrétt að lögum. Há-
skóli íslands stendur því fyrir og styður
óskiptur veitingu þessarar viðurkenningar
fyrir unnin fræðastörf á sviði mannfræði og
sagnfræðilegrar læknisfræði.
Ótrauður hefur prófessor Jón stundað
þær rannsóknir, sem til þessa hefur þurft.
Get ég sjálfur talað um það af nokkurri
reynslu, þar sem ég að nokkru leyti átti
hlutdeild að þjóðnýtingu próf. Jóns vegna
hins forna dómkirkjugrunns í Skálholti,
sem varð að rannsaka og tæma að mestu
vegna hinnar nýju kirkju, er þar var reist.
En þetta verk er aðeins eitt af mörgum.
Skarpskyggni, athygli, rýni og sanngirni
eru ríkir eðlisþættir próf. Jóns, og þar sem
hann hefur haft það erfiða hlutverk sem
embættismaður og kennari að valda stúd-
entum sársauka á stundum, þá hefur ekki
leikið vafi á réttlæti hans. Neytt skal þessa
tækifæris um leið til að taka fram, að próf.
Jón hefur haft ríkan skilning á ýmsum
þörfum stúdenta og ekki skirrst við að
setja hann fram á mjög svo skilmerkilegan
og skiljanlegan hátt í ómyrku máli.
Kæru kandídatar og bakkalárar.
Hafi háskólanum tekist að veita yður
nokkurt uppeldi annað en ákveðið náms-
efni til skilanna, þannig að þér hafið öðlast
skilning eða möguleika til skilnings á lífinu
sjálfu og verðmætum svo sem réttlæti og
sanngirni, hófsemi og tillitssemi, þá tel ég
mikilvægum tilgangi náð.
Eigi væri úr vegi, þótt ruddalegt sé í
orðavali, að vitna til orða hins vitra Mon-
taigne, er hann lýsti einum lífssannindum
svo: „Á hinum mesta tignarstóli veraldar
sitjum við reyndar bara á rassinum.“
Gnóþí seáton, þekktu sjálfan þig, var
einu sinni sagt. Eigi má gleyma, að námið
á að styrkja og glæða bestu eiginleika
mannsins. Mætti vitna til Henri Poincaré,
er hann sagði: „Vísindamaðurinn rann-
sakar eigi náttúruna af því, að hún er
nytsöm. Hann rannsakar hana vegna dá-
lætis á henni, og dálæti hefur hann á henni
af því að hún er fögur.“ En jafnframt verða
menn að hafa einhverja trú, svo sem
Oliver Wendel Holmes yngri lýsti: „Til
þess að geta háð stríð til lykta, verður þú
að trúa einhverju og þrá eitthvað af öllum
mætti......Þú verður fúslega að velja þér
og halda fast eftir braut, ef til vill langri og
erfiðri, án þess að sjá nákvæmlega fyrir,
hvert hún leiðir." í valinu felst ákvörðun.
Ein mesta reynsla, sem bíður yðar, og
þolraun er sú að taka ákvarðanir í sífellu og
það af nauðsyn, sem eigi verður umflúin
og oftast nær eigi dregin á langinn. Ætti þá
fyrsta regla Descartes við um stefnuþjálfun
hugarins: „Tilgangur náms ætti að vera sá
að beina huganum að því að geta kveðið
upp heilbrigða og rétta dóma um allt, sem
fyrir hann ber.“