Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1985, Blaðsíða 75

Heimspekideild og fræðasvið hennar
73
um að slá inn á tölvu valda texta frá fyrri
öldum til þess að geta þannig greiðlega
kannað þann orðaforða betur en áður var
unnt.
H. Ritstjórnardeild
Enda þótt tölvuvinnsla hafi sett veruleg-
an svip á starf Orðabókar háskólans allan
þennan tíma, hefur samhliða verið unnið
að undirbúningi undir útgáfu orðabókar-
mnar. Jón Hilmar Jónsson vann að úttekt
°g könnun orðasafnsins mestan hluta árs
1983 og eins Guðrún Kvaran, þegar hún
kom aftur úr leyfi. Með þessu starfi var
verið að stíga fyrstu sporin til útgáfu þeirrar
sögulegu orðabókar, sem unnið hefur verið
að í 40 ár, og athuga um leið, hverra úrbóta
sé þörf. Unnið var svo áfram að skipulagn-
’ngu ritstjórnar, skráningu notkunardæma
°g orðalýsingu, og hafði Jón Hilmar Jóns-
son umsjón með því verki. Ákveðið var að
einbeita sér í fyrsta áfanga að lýsingu sagn-
°rða, og voru í því sambandi reifaðar hug-
■uyndir um að stefna að útgáfu sérstakrar
sagnaorðabókar. Hefur æ síðan verið unn-
'ð við þetta verkefni og sú vinna aukin að
uiun á árinu 1986. Kom Gunnlaugur Ing-
ólfsson þá til liðs við Jón Hilmar. Vann
tölvuritari við innslátt notkunardæma, og
voru þau rösklega 34 þúsund í árslok 1986
°g dreifðust á 100 sagnorð.
Til fróðleiks um stærð seðlasafns Orða-
óókar háskólans vil ég geta sérstakrar
könnunar á orðaforða safnsins með saman-
burði við orðabók Sigfúsar Blöndals. Þau
Jón Hilmar og Guðrún Kvaran sömdu á ár-
inu 1983 lýsingu á samfelldri orðarunu, sem
svarar til opnu í Blöndalsorðabók (roskinn
" rúm). Var þessi samanburður hinn fróð-
'egasti. í opnu Blöndals eru um 200 orð, en
a sama bili eru rösklega 1100 orð í söfnum
Orðabókar háskólans. Að sjálfsögðu er
þar margt um samsetningar.
'II- Taimálsdeild
Þegar Gunnlaugur Ingólfsson kom aftur
að Orðabók háskólans, féll fljótlega í hans
hlut umsjón með talmálssafni stofnunar-
innar í samvinnu við Guðrúnu Kvaran og
Jón Aðalstein Jónsson. Hafa starfsmenn
Orðabókarinnar áratugum saman safnað
orðum úr mæltu máli. Hefur þessi söfnun
nær eingöngu farið fram í sambandi við
þættina „Islenskt mál“ í Ríkisútvarpinu, en
þeir hafa verið á hendi starfsmanna Orða-
bókarinnar um 30 ára skeið. Öllu því efni,
sem safnast saman, er haldið til haga í sér-
stakri deild í seðlasafni Orðabókarinnar og
er jafnan kallað talmálssafn („talmálið").
Er þetta safn orðið mikið að vöxtum eða
um tvö hundruð þúsund seðlar. Kennir þar
margra grasa, og hefur margt af því efni,
sem þar er að finna, víslega aldrei á bækur
komist. I sambandi við þetta safn hefur
heimildamannatal verið fært í tölvuskrá, og
unnu þau Gunnlaugur og Guðrún það
verk. Er í skránni greint frá því, úr hvaða
fjórðungi heimildamaður er, og innan
fjórðungs er getið um sýslur, kaupstaði og
héruð, og síðast eru taldar sveitir og hrepp-
ar. Er þetta heimildamannatal hið gagnleg-
asta við athugun á talmálssafninu og dreif-
ingu orða og merkinga þeirra eftir lands-
hlutum.
IV. Tölvudeild
Segja má, að tölvuvinnsla hafi hafist,
þegar Jörgen Pind tók til starfa við Orða-
bók háskólans í maíbyrjun 1983. Pá var
keyptur skjár og honum komið í samband
við VAX-tölvu Reiknistofnunar Háskóla
íslands. í fyrstu var unnið við gerð forrita
og annan undirbúning undir sjálfan inn-
sláttinn eða skráningu ritmálsskrárinnar.
Allt var þetta tímafrekt verk, enda skipti
máli, að sem best yrði séð fyrir öllu í upp-
hafi. Fljótlega varð ljóst, að heppilegra
yrði, að Orðabókin keypti eigin tölvu, og
voru á árinu 1983 keyptar tvær Victor-tölv-
ur. Einnig var keyptur sérstakur prentari til
að tengja við þær. Sigurður Jónsson starf-
aði með Jörgeni við tölvuvinnsluna og aðra