Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1985, Blaðsíða 120

118
Árbók Háskóla fslands
Erfðatœkni
Guðmundur Eggertsson prófessor, Sigríð-
ur H. Þorbjarnardóttir
Aðferðir erfðatækninnar eru nú að ryðja
sér til rúms á æ fleiri sviðum líffræðirann-
sókna, og er mikils vert að vel sé fylgst með
framförum á þessu sviði hér á landi. M.a.
þarf að kanna möguleika á hagnýtingu
þessara aðferða í lífefnaiðnaði og á sviði
plöntukynbóta.
Aðferðir erfðatækninnar hafa reynst
afar þýðingarmiklar fyrir undirstöðurann-
sóknir í erfðafræði. Með hjálp þeirra er nú
hægt að rannsaka erfðaefni dýra og plantna
af miklu meiri nákvæmni en fyrr, enda hef-
ur þekking manna á skipulagi gena í þess-
um lífverum aukist hröðum skrefum eftir
að erfðatæknin kom til sögunnar. Ýmsar
aðrar greinar líffræðinnar en erfðafræðin
njóta einnig góðs af þessum ran'nsóknaað-
ferðum. Aukinn skilningur á undirstöðu-
atriðum í þessum greinum mun efalítið
leiða til ýmiss konar hagnýtingar á sviði
læknisfræði, lyfjafræði og fleiri greina.
Veirur í fiskum og lœgri sjávardýrum
Halldór Þormar prófessor
Eftir að aðferðir fundust til að rækta
frumur úr líffærum fiska í tilraunaglösum
hefur þekkingu manna á fiskaveirum fleygt
fram. Að minnsta kosti 30 veirutegundir
hafa verið einangraðar úr fiskum með mis-
munandi sjúkdóma.
Á síðari árum hafa hafist rannsóknir á
veirum lægri sjávardýra, svo sem lindýra og
krabbadýra. Það hefur mjög stuðlað að
þessum rannsóknum að hér er í mörgum
tilvikum um mikilvæg nytjadýr að ræða
sem sums staðar eru ræktuð í eldisstöðv-
um. Þótt rannsóknir séu enn skammt á veg
komnar, er ljóst að veirur sem leggjast á
þessa flokka hryggleysingja eru skyldar
veirum hryggdýra, svo sem fiskaveirum.
Hér á landi hafa engar skipulegar rann-
sóknir verið gerðar á veirum fiska og lægri
sjávardýra. Þörf slíkra rannsókna hér er þó
augljós með hliðsjón af vaxandi þýðingu
laxfiskeldis fyrir þjóðarbúið og hugsanlegu
eldi á öðrum fisktegundum og lægri sjávar-
dýrum í framtíðinni.
Rannsóknum á þessu sviði í Líffræði-
stofnun háskólans er í fyrstu ætlað að
kanna hvort þekktar veirutegundir sé að
finna í íslenskum nytjafiskum eða lægri
sjávardýrum, og ef svo er, hversu útbreidd-
ar þær séu. Venjulegum veirufræðilegum
rannsóknaraðferðum verðurbeitt, svo sem
frumuræktun úr heilbrigðum og sjúkum
dýrum.
Útbreiðsla íslenskra háplantna
Hörður Kristinsson prófessor
Rannsóknaverkefni í grasafræði við Líf-
fræðistofnun hafa það markmið að auka
við þekkingu okkar á plönturíki íslands. I
fyrsta lagi viljum við vita hvaða tegundir
eru í landinu, í öðru lagi hvert kjörlendi
tegundanna er, þ.e. hvaða vaxtarskilyrði
þær kjósa sér, og í þriðja lagi útbreiðslu
tegundanna í landinu.
Þetta eru grundvallarrannsóknir þess
eðlis að íslendingar hljóta að hafa forystu
um skipulagþessara rannsókna sjálfir. Það
væri óeðlilegt ef við þyrftum að byggja á
ósamfelldum niðurstöðum erlendra aðila á
þessu sviði, eins og þó hefur viljað brenna
við.
Mikilvægt er að þessar rannsóknir séu
skipulagðar sem heild, svo að upplýsingar
um einstakar tegundir séu tiltækar þegar á
þarf að halda. Það er mjög dýrt að þurfa að
afla þeirra í skyndi fyrir einstakar tegundir.
Auk þess sem rannsóknir á kjörlendi og
útbreiðslu gefa mikilsverðar upplýsingar
um kröfur tegundanna sjálfra til umhverf-
isins gefa útbreiðslukortin einnig ýmsar
vísbendingar um loftslagsskilyrði og vissa
veðurfarsþætti ímismunandi landshlutum.
Nú þegar höfum við góða þekkingu á
tegundum háplantna í landinu, og mikið
liggur fyrir af heimildum um útbreiðslu
þeirra, en staðið hefur á því að vinna nægi-