Árbók Háskóla Íslands - 30.12.2005, Blaðsíða 261

markað fjármagn til að auka fjölbreytni og mæta betur þörfum og væntingum
nemenda og þar með þjóðfélagsins alls. Samhliða þessu hafa afköst kennara
og fræðimanna Háskóla íslands í rannsóknum aukist um ríflega 40% sem er
hreint ótrúlegt.
Þessi öfluga uppbygging í kennslu og rannsóknum sýnir að háskólafólk hefur lagt
sífellt harðar að sér í fræðilegri þekkingarleit og þarfnast því æ meiri næringar og
stuðnings til að ná markmiðum sínum. Samningar við ríkisvaldið um kennslu og
rannsóknir sem gerðir voru á árunum 1999 til 2000 voru mikilvægur þáttur í
þessari þróun og fylltu okkur. háskólafólk, mikilli bjartsýni á skilning og áhuga
stjórnvalda á því að leggja enn meira af mörkum af almannafé til að efla Háskól-
ann. Því miður reyndist sú bjartsýni ekki að öllu leyti á rökum reist. Samningur-
inn um eflingu rannsókna sem gerður var árið 2000 kvað á um að tokið yrði við
annan hluta hans ári síðar og þá myndi ríkisvaldið tengja framlög til skólans við
árangur í rannsóknum og rannsóknartengdu framhaldsnámi. Þessum hluta
samningsins var því miður aldrei lokið eins og tit stóð. Fjárveitingarvatdið virðist
hafa titið svo á að sú uppbygging og efling rannsókna og rannsóknartengds náms
sem ætti sér stað í Háskólanum væri of kostnaðarsöm miðað við burði ríkissjóðs.
Viðbrögð embættismanna fjármálaráðuneytisins við nýútkominni skýrslu Ríkis-
endurskoðunar, sem lesa má um á heimasíðu ráðuneytisins, benda til skitnings-
skorts á því hvernig standa þarf að uppbyggingu öflugs alhtiða rannsóknaháskóla.
Háskóli íslands hefur að sjálfsögðu kappkostað að halda sig innan þess fjárhags-
ramma sem honum hefur verið settur. en samanburðurinn við hliðstæða ertenda
háskóta sem birtist í skýrstu Ríkisendurskoðunar sýnir á ótvíræðan hátt að Há-
skólinn þarf verutega aukin framlög tit að gegna hlutverki sínu í þágu íslensks
samfélags. Um staðreyndir eiga menn hetst ekki að deila og það er mikilvæg
staðreynd að Háskólinn þarf stóraukið fé til að sinna skytdum sínum og leggja
grunn að aukinni menntun og rannsóknum sem er helsta forsenda þess að á ís-
tandi dafni blómlegt efnahags- og menningarlíf.
Önnur staðreynd er sú að ávextir menntunar og rannsókna skila sér sjaldnast á
stundinni. heldur á töngum tíma og þess vegna þarf að sýna framsýni og fyrir-
hyggju þegar lagt er á ráðin um uppbyggingu háskólastarfs með gæði í fyrirrúmi.
Mestu vonbrigði mín í rektorsstarfi eru þau að ekki skuli hafa tekist að fá stjórn-
völd til að leggja Háskólanum það lið sem hann nú þarf til að axla fytlilega
ábyrgðina sem honum er falin tögum samkvæmt í íslensku þjóðfélagi. Ég hef átt
góð samskipti við ráðherra og ráðamenn ríkisins alta mína rektorstíð og ég er
sannfærður um að þeir vitja Háskóla íslands vel og viðurkenna þýðingu hans fyrir
íslenskt þjóðfélag. En ég hefði kosið, nú þegar ég læt af starfi rektors. að þeir
hefðu lagt sig enn meira fram um að skilja og efla þá mikilvægu starfsemi sem
Háskólinn stendur fyrir í þágu okkar altra.
Háskóli íslands er heild fræðimanna. kennara og nemenda sem hefur ekki ann-
arra hagsmuna að gæta en að efta fræðastörf. menntun og rannsóknir. Og við lif-
um á tímum þar sem augu alts þorra almennings hafa opnast fyrir því að fræði-
leg, tæknileg og siðferðiteg þekking er það sem mestu skiptir til að auka velferð
og lífshamingju í heiminum. Þess vegna leikur ekki vafi á því í mínum huga að
við íslendingar eigum að leggja miklu meira af mörkum en við gerum nú til að
skapa sem allra flestum skityrði til að menntast og efla fræðitega hugsun sína.
Veröldin kaltar eftir vísindum og aukinni visku - hún brennur af þorsta eftir fræði-
legri og tæknilegri getu og siðferðilegri visku til að takast á við öryggisleysið og
óvissuna sem altt hugsandi fólk skynjar og finnur fyrir í hverfulli tilveru sinni.
Að hugsa er meðat annars að hugleiða fortíðina. það sem orðið er. Það er líka að
hugsa vel um það sem er hér og nú. og það er ennfremur að hugsa fyrir því sem
kann að gerast. Hugleiðingin beinist hetst að hinu liðna. umhyggjan að líðandi
stund og fyrirhyggjan að framtíðinni. Vísindi og menntun miða að því að efla
hugsun okkar, skapa henni styrk til að horfast ótrauð í augu við óvissu og efa-
semdir sem að okkur kunna að sækja. Eina teið mannsins til að taga sig að sí-
breytilegum aðstæðum ersú að auka og endurnýja hæfni sína og færni. sem sagt
að menntast meira, menntast að nýju, endurmenntast - til þess að verða æ virk-
ari þátttakandi í sjálfri sköpun veraldarinnar. nýsköpun heimsins.
Það eru sannarlega. kandídatar góðir. mikil forréttindi að fá að taka virkan þátt í
þeirri miklu þekkingarsköpun sem á sér stað í heiminum á okkar dögum. Og það
er lífsnauðsyn hverju þjóðfélagi sem ekki vill daga uppi. staðna og verða
gleymskunni að bráð að búa þegnum sínum sem allra best skityrði tit að mennt-
ast og þroskast sem andlega sjálfstæðir einstaklingar. Ég er ekki viss um að við
íslendingar höfum enn borið gæfu til þess að smíða það mennta- og háskóla-