Árbók Háskóla Íslands - 30.12.2005, Blaðsíða 269

En það er auðvitað líka í eðli háskóla að reyna á mörk hins mögulega, færa út
mörk þekkingarinnar. Háskólinn þarf því umfram allt að vera framsækinn og
sókndjarfur. Við þurfum að leggja fram áleitnar spurningar. og kanna hvort
ástæða sé til að bregðast við með auknu eða breyttu námsframboði.
Ég dreg fram nokkrar spurningar af handahófi.
• Hvaða þekkingu þurfum við að hafa til að geta brugðist við áhrifum af alþjóð-
legu afþreyingarefni á okkar eigin þjóðmenningu og einkum og sér í lagi á
þroska og málvitund barnanna í samfélaginu?
• ( hvaða farveg eigum við að beina kröftum okkar til rannsókna á áhrifum af
loftslagsbreytingum?
• Hvaða áhrif hefðu t.d. breytingar á alþjóðahagkerfinu á íslenskt þjóðfélag og
viðskiptalíf. ef spár rættust um nýjar þungamiðjur í alþjóðahagkerfi í Kína og
á Indlandi á næstu 10-20 árum?
• Hvaða þekkingu eigum við að byggja upp til að vera gjaldgeng í umræðum
um að koma sveltandi þjóðum til bjargálna?
• Hvaða þekkingu þurfum við að hafa til að geta nýtt okkur það. að innan
skamms tíma verði mögulegt að vista alla skráða þekkingu mannkyns á ör-
titlu tæki? Innan fárra ára geta stúdentar gengið með allar heimsbókmenntir
í vasa sínum.
• Hvernig metum við áhrif aukinnar tölvunotkunar og farsímanotkunar á
sköpunargleði. þekkingarþorsta og almennt heilsufar barna og ungtinga?
• Hvaða áhrif hefur tæknivætt umhverfi. bæði á starfsvettvangi og heimili. á
skapandi hugsun. andlega heilsu og lífsgæði? Umhverfi þar sem skil milli
vinnu og frítíma nánast hverfa vegna sítengingar við tölvu, farsíma og inter-
net?
Ég sagði hér að framan að það væri hlutverk háskóla að færa út mörk þekkingar-
innar. Tilgangurinn er kannski fyrst og fremst að gera samfélagið fært um að fást
við breytingar. Um þessar mundir eru breytingar í alþjóðlegu umhverfi okkar,
efnahagslífi. tækni og menningarlífi hraðstígari en nokkru sinni fyrr.
Þessar breytingar skapa okkur ný og oft og tíðum stórkostleg tækifæri. En af
sumum breytingum stafar jafnframt nokkur ógn. (slendingar eru fámenn þjóð
með lítið hagkerfi. tungumála- og menningarheim. Tiltölulega litlir straumar á
heimsvísu geta haft mikil áhrif í slíku samfélagi. Til að nýta tækifæri og til þess að
verja það sem okkur er kært verðum við að leggja vaxandi áherslu á menntun.
þekkingu og vísindi og styrkja alþjóðleg tengsl.
IV.
Markmið Háskóla íslands eru skýr. Áherstan sem við leggjum á gæði grunnnáms.
rannsóknatengt framhaldsnám og vísindi er í takt við stefnu stjórnvalda um efl-
ingu vísinda, tækniþróunar og nýsköpunar í landinu og í raun í takt við skoðanir
allra stjórnmálaflokka. [slendingar eru almennt sammála um gildi menntunar og
vísindastarfs.
Á undanförnum árum hafa fjárframlög til háskótastigsins og samkeppnissjóða í
vísindarannsóknum verið stóraukin. Með stofnun Vísinda- og tækniráðs árið 2003
með aðkomu stjórnmálamanna. vísindamanna og fulltrúa atvinnulífs varáhersla
lögð á aukið samstarf háskóla. rannsóknastofnana og atvinnulífs. Stefna ís-
lenskra stjórnvalda er að þessu leyti í takt við stefnu annarra landa OECD. Minna
má á. að ákvörðun Finna um stóraukin fjárframlög til menntunar hefur skilað sér
í öflugum þekkingariðnaði og stórbættu efnahagslífi.
En hvernig stendur þá á því. að enn vantar fé til háskólastarfsins? Það liggur ein-
faldlega í því að þróun samfélagsins í átt til þekkingarsamfélags er svo hröð að
við höfum ekki haft undan að byggja upp eins og til þarf.
Ég held að við þurfum að temja okkur það að líta ekki á þetta sem vandamál
heldur sem stórkostlegt viðfangsefni. Þekkingarsmiðjur á borð við Háskóla ís-
lands eru ekki vandamál. Það er ekki samdráttur í þeim markaði sem skótinn
þjónar. Það er gríðarleg eftirspurn eftir þjónustunni og hún er lífsnauðsynleg
næring fyrir framtíðarvöxt í samfélaginu.
Eins og ég sagði hér að framan ríkir almenn sátt í samfélaginu um grundvallarat-
riði. Við viljum öll efla vísindi og eiga háskóla í fremstu röð. Við verðum að finna
það fjármagn sem til þarf. Það er ekki fjármagn til að leysa vandamál. Það er
ávísun á betri framtíð fyrir íslenskt samfélag.
265