Stúdentablaðið - 01.10.2001, Blaðsíða 16
Mvndir: Billi
viðtalið
16 stúdentablaðið
” Eg er
ágæt
að draga
hlöss u
Vigdís Finnbogadóttir ræðir um eigið líf
og gildi tungumála nú á dögum
Vigdís Finnbogadóttir skipar ríkan sess
í hugum flestra núlifandi íslendinga.
Sjálfúr man ég óljóst cftir mér príla
upp óteljandi stiga í Kópavoginum, vopn-
aður litium pésa og ýta honum samvisku-
samlega inn á heimili fólks. Þetta var árið
1980 og mamma var verkstjóri athafnar-
innar, pabbi og eldri bróðir voru samstarfs-
menn. Eg sá að vísu fullt af öóru folki með
svipaða snepla, en kom ekki til hugar að
það fólk væri í jafnmikilvægum erindgjörð-
um og ég. Vissulega gerði ég mér enga
hugmynd um alvöru málsins en laun erftð-
isins voru greidd í brosandi andlitum for-
eldra minna þann merkisdag, þegar Vigdís
Finnbogadóttir var kjörinn forseti Islands.
Vigdís var íyrsta konan í heiminum til að
gegna embætti þjóðhöfðingja og í raun er
engin leið að meta það gríðarlega starf sem
hún kom í verk þau sextán ár sem hún var
í forsvari fyrir þessa þjóð. Hitt veit ég þó að
henni tókst að gæða embættið ákveðinni
hlýju og nálægð án þess að tapa ögn af
þeirri virðingu sem embættinu er nauðsyn-
leg. Hún var hörð í horn að taka þegar á
þurfti að halda en um leið sanngjörn og
fylgin sér. Þótt Vigdís hafi látið af embætti
1996, þá eru störf hennar langt því frá fall-
in úr gildi og fjölmargir íslendingar njóta
góðs af þeim á degi hverjum, hvort heldur
í því ötula starfi sem hún vann hér heima
eða í gegnum þau sambönd sem hún kom
á úti í hinum stóra heimi.
Vigdís Finnbogadóttir er fædd 15. apríl
1930 og eru foreldrar hennar Ásta Sigríður
Eiríksdóttir hjúkrunarkona og Finnbogi
Rútur Þorvaldsson prófessor. Vigdís er
með stúdentspróf frá MR og stundaði nám
í frönsku og frönskum bókmenntum við
háskólann í Grenoble og Sorbonne-háskóla
í París frá 1949-1953. Vigdís nam einnig
leiklistarsögu við Kaupmannahafnarháskóla
1957-1958 og lauk BA-prófi í frönsku og
ensku frá HI og prófi í uppcldis- og
kennslufræðum 1968. Starfsferill Vigdísar
er ríkur og fjölbreyttur en hún hefur m.a.
gegnt störfum blaðafulltrúa, ritstjóra og
leiðsögumanns. Hún var frönskukennari
bæði við MR og MH auk þess sem hún sá
um frönskukennslu í sjónvarpi og kenndi
franskar leikbókmenntir við HÍ 1972-
1980. Hún var leikhússtjóri Leikfélags
Reykjavíkur 1972-1980 og forseti Islands
frá 1980 -1996. Vigdís hefur hlotið fjölda
viðurkenninga, setið í ótal nefndum og er
heiðursdoktor í fjölmörgum háskólum víðs
vegar um heiminn.
Þótt Vigdís hafi látið af embætti forseta
Islands árið 1996, hefur hún notað sam-
bönd sín áfram til að verða íslensku þjóð-
inni til gagns bæði hér heima og erlendis
og gegnir nú t.d. starfi velgjörðasendiherra
UNESCO í tungumálum heimsins. Vigdís
hefur, starfi sínu samkvæmt, unnið mikið á
erlendri grund og gerir sér því góða grein
fyrir mikilvægi öflugrar tungumálakunn-
áttu og hefur ávallt verið ötull talsmaður
tungumála og á það bæði við um íslensku
og erlend tungumál. Hún hefur beint
störfum sínum í æ ríkara mæli að tungu-
málum og er síðustu birtingarmynd þess að
finna í hugmyndinni að Opnum Háskóla
um allt land. Hér er um að ræða tungu-
málanámskeið fyrir grunnskólabörn í
dönsku, ensku, frönsku, spænsku og þýsku
og verða námskeiðin haldin á alls 14 stöð-
um á landsbyggðinni. Fléttað verður inn í
ýmsum fróðleik um menningu, sögu, tón-
list og siði viðkomandi þjóða og mun Vig-
dís sjálf taka að sér kennslu í frönsku. Þessu
verkefni er hrundið af stað í kjöltár evr-
ópska tungumálaársins en það kcmur
einmitt upp á sama ári og Háskóli íslands
minnist 90 ára starfsafmælis síns. Að þessu
tilefni var heiti Stofnunar í erlendum
tungumálum breytt í Stofnun Vigdísar
Finnbogadóttur í erlendum tungumálum
og vill Háskólinn með þessari nafnbreyt-
ingu heiðra störf Vigdísar Finnbogadóttur
í þágu tungumála.
Vigdís tók bón ritstjóra Stúdentablaðsins
vel þegar hann ámálgaði við hana hvort
hún fengist til að veita blaðinu viðtal. Um-
ræðuefnið mun, eins og nærri má geta,
snúast um atburði undanfarinna daga í
tengslum við evrópska tungumálaárið og
Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur í eriend-
um tungumálum. Þar sem landsmcnn hafa
ætíð borið hag Vigdísar fyrir brjósti, svipað
og hún þeirra, þá vildi ég fyrst grennslast
örlítið um hvað á daga Vigdísar Finnboga-
dóttur hefur drifið síðan hún lauk embætti
forseta Islands árið 1996.
Um það leyti sem ég hætti starfi
mínu sem forseti Islands, gerði ég mér
vel grein fyrir því að alþjóðasamfélagið
beið eftir mér. Sameinuðu þjóðirnar
lágu á dyrabjöllunni og strax um ára-
mótin 1997 var ég beðin um að taka að
mér forystuhlutverk í heimsráði um sið-
ferði í vísindum og tækni. Nú má spyrja
sig af hverju ég var beðin um þetta því
ekki er ég sérfræðingur í vísindum og
tækni. Málið er hins vegar að þeir sem
eru í forsvari fyrir alþjóðastofnanir
finnst oft og tíðum gott að hafa ein-
hvern sem fólk hefur heyrt um og að
viðkomandi sé leiðandi í einhverjum
ákveðnum málaflokkum. Eg réðst því í
verkefnið ásamt þáverandi æðsta manni
UNESCO, Federico Mayor, og við
settum saman 18 manna ráð, alls staðar
að úr heiminum. Við komum okkur
saman um að í þessu átján manna ráði
væru ekki endilega vísindamennirnir
sjálfir, heldur þeir sem næðu til fólksins
og gætu komið skilaboðum áleiðis um
niðurstöðu nefndarinnar. Þessi nefnd
heftir verið gríðarlega skemmtilegt við-
fangsefni og innan hennar fjöllum við
um siðferðilega notkun á orku og sið-
férðilega notkun vatns, sem við því
miður vitum að þrýtur á ákveðnum
svæðum í heiminum. Einnig fjöllum
við um upplýsingatækni en undir hana
fellur sjálfur ytri geimurinn og gervi-
hnettirnir sem þar þeysa á fleygiferð og
taka myndir af jörðinni, hlusta á hvað
við erum að segja núna, skoða kredit-
kortin okkar og scnda niður til skrán-
ingar í þartilgerðar tölvur. Siðférðið í
þessu tilviki er í raun það sama og sið-
ferðið við umgengni hafsins. Þetta er
sameign okkar. Það má ekki fleygja
hverju sem er þarna út og fyrr eða síð-
ar liðast þessi tæki í sundur eins og önn-
ur tæki gerð af mannavöldum og við
þessu verður að bregðast. Þar á ofan er
auðvitað stóra njósnakerfið þarna úti í
geimnum því þarna lúrir hinn svokall-
aði „Big Brother“ og mjög rnikill
skortur er á siðvitund við notkun slíks
njósnakerfis. Á degi hverjum fara t.d.
fram miklar viðskiptanjósnir og mögu-
leikarnir á skýrum og nákvæmum
myndum úr geimnum eru orðnir ótrú-
lega miklir.
1 þessu nefndarstarfi komum við
okkur mjög fljótt sarnan um að við urð-
um að hafa undirnefndir í hverri grein.
Átján manna nefndin hittist bara einu
sinni á ári og þar korna vísindamennirn-
ir til leiks. I gegnum þessi störf mín á
vegum nefndarinnar má því segja að ég
sitji við fótskör þekkingarinnar í heim-
inum og ég lít á það sem algjöran mun-
að að fá að umgangast andlegt atgjörvi
heimsins. Mitt hlutverk er að safna
þessu úrvalsfölki saman, sem ég sjálf
átti þátt í að velja, ákveða hvenær við
eigum að hittast, opna fundi og síðan
afhendi ég formanni í undirnefndinni
stjórn. Svo sit ég og stýri fundum inn á
milli og læri og læri og læri. Af þessum
sökum hcf ég sjaldan lært jafn ótrúlega
mikið á fimm árum heldur en á þeim
fimm árum sem liðin eru frá því ég lauk
embætti forseta íslands. Starf nefndar-
innar hefur gengið gríðarlega vel en
hafa ber í liuga að heimsráðið lýkur
aldrei störfum vegna þess að siðtérðileg
álitamál taka aldrei enda. Ég er tíma-
bundið við stjórnvölinn á þessu heirns-
ráði 21. aldarinnar og svo afhendi ég
stjórnartaumana til annars aðila eftir
ákveðinn tíma. Mér hefur verið sagt að
ég hafi komið þessu ráði á brautartein-
ana og það renni nú á teinununum í átt
til þess að geta lagt ýmislegt til málanna
um það sem kallað er á ensku „good
behaviour" eða „good practice,“ þ.e.
hvað er rétt og best að gera í vissum til-
vikum hvað varðar mál á alþjóðavett-
vangi. Það sorglega við alhcimsvæðing-