Stúdentablaðið - 01.10.2001, Blaðsíða 20

20 stútientablaðið
lagakrókurinn
Að hafa mök við annan mann en maður telur sig hafa
Að þessu sinni verður lagakrókurinn með
alvarlegra yfirbragði en hann var í síð-
asta blaði. Mun króksritari gera tilraun
til að fjalla um verknað sem rúmast innan lat-
neska hugtaksins error de persona'. Verknaði
þessum er lýst, og refsing lögð við honum, í 1.
mgr. 199. gr. almennra hegningarlaga nr.
19/1940. Er ákvæðið staðsett í 22. kafla lag-
anna sem ber heitið kynferðisbrot, og gefur
nafn kaflans til kynna efni ákvæðisins. Astæðan
fyrir vali króksritara á umfjöllunarefninu er sú
að króksritari telur það afar athyglisvert og
jafnvel enn athyglisverðara að reynt hafi á það
fyrir Hæstarétti.
Umrxtt ákvæði hljóðar svo eftir að því var
breytt með 7. gr. laga nr. 40/1992:
„Hver sem heftir samræði eða önnur kyn-
ferðismök við mann sem heldur ranglega að
mökin eigi sér stað í hjónabandi eða óvígðri
sambúð eða hann er í þeirri villu að hann eigi
mök við einhvern annan skal sæta fangelsi allt
að 6 árum” 2.
Til að nálgast kjarna
ákvæðisins með skýrari
hætti má greina það í
tvennt.
Hver sem hefur samræði
eða önnur kynferðismök við
mann sem:
1. Heldur ranglega að mök-
in eigi sér stað í hjónabandi
eða óvígðri sambúð3 skal sæta
fangelsi allt að 6 árum.
2. Er í þeirri villu að hann
eigi mök við einhvern annan
skal sæta fangelsi allt að 6 ár-
um.
Ætlar króksritari að gerast
svo djarfiir að halda því fram
að fyrra lið ákvæðisins sé of-
aukið, þar sem að hann rúm-
ast innan síðari hluta þess.
Ekki fær króksritari
séð að fólk í hjú-
skap eða óvígðri
sambúð (eða staðfestri samvist sbr. neðanmáls-
grein 3), myndi njóta lakara réttaröryggis ef
fyrri liður ákvæðisins væri felldur á brott.
Þrátt fyrir þessa vankanta að mati króksritara
er rétt að hann reyni að útskýra hvað felst í fyrri
hluta ákvæðisins, t.d. má taka það dærni að
kona hefúr mök við mann á þeirri forsendu að
hann sé eiginmaður eða unnusti hennar, síðan
kemur á daginn að þetta er einhver annar sem
hún hafði e.t.v. alls ekki ætlað sér að hafa mök
við. Gæti þetta t.d. hent í myrkvuðu herbergi.
í síðari hluta ákvæðisins gæti hugtakið villa
valdið skýringarvandkvæðum. í ákvæðinu
sjálfu er ekki tilgreint hvað felist í henni, hins
vegar er hugtakið skýrt nánar í greinargerð
með frumvarpinu sem varð að lögum nr.
19/1940, í því segir: „Ekki er skilyrði til þess,
að refsa megi eftir þessari grein, að sökunautur
hafi sjálfur komið konunni í villu þá er í grein-
inni getur. Nægilegt er að sökunaut sé kunn-
ugt um, að villan er fyrir hendi, og að hann
misnoti villuna sem í greininni segir.“ Sem
dæmi má nefna, að það er ekki skilyrði fyrir
beitingu ákvæðisins að maður hafi klætt sig
upp í dulargervi ákveðins manns og blekkt
þannig annan aðila til að hafa mök við sig út
frá þeim forsendum.
Nægilcgt er t.a.m. að króksritari segðist vera
Mick Jagger og einhver hefði mök við hann á
þeim forsendum að hann væri goðið.
Einnig mætti hugsa sér það ógeðfellda dæmi
að króksritari gæfi sig á tal við blinda stúlku og
stúlka þessi væri mikill aðdáandi Rolling Sto-
nes, af einhverjum undarlegum ástæðum teldi
hún að króksritari væri Mick Jagger - t.d.
vegna keimlíks raddblæs Mick Jagger og
króksritara - og myndi hafa mök við hann á
þeim forsendum.
Enn annað dærni mætti nefna, t.d. ef að
króksritari hefði mök við klæðskipting, af sama
kyni og hann sjálfur, og króksritari hefði mök
við hann á þeim forsendum að hann væri kona,
kæmi til álita að beita ákvæðinu.
Um fullframningarstig brotsins, þ.e. hvenær
brotið telst fullframið, er best að vitna í grein-
argerð með frumvarpi því er varð að lögum nr.
40/1992:
„Ekki er ætlast til í frumvarpi þessu að fuil-
framið samræði sé virt með sarna hætti og
tíðkast hefur í réttarframkvæmd, þ.e. þegar
getnaðarlimur karlmanns er kominn inn í fæð-
ingarveg konu og samræðishreyfingar hafnar.
Nægilegt er að getnaðarlimur karlmanns sé
kominn inn í fæðingarveg konu að nokkru
leyti eða öllu. Sáðlát þarf ekki að hafa átt sér
stað og meyjarhaft þarf ekki að rofna ef því er
að skipta.“
Mun króksritari nú reifa fyrrnefndan dóm
Hæstaréttar H 1943:167.
Ari leigði herbergi ásamt Bjarna. Ari var oft
utanbæjar, og leyfði hann þá Ceres, kunningja
sínum, að sofa í herberginu, en þegar þeir voru
báðir heima, sváfu þeir saman í rúmi Ara. Cer-
es taldi, að Ari myndi ekki koma heim tiltekið
gamlárskvöld, en fordæmi voru fyrir því að
hann kæmi ekki heim þær nætur sem hann færi
út að skemmta sér. Gekk Ceres til rekkju Ara
þá um kvöldið ásarnt unnustu sinni, Evu. Að
áliðinni nóttu kom Ari í herbergið. Voru þau
Ceres og Eva þá sofandi. Ari afklæddist, slökkti
ljósið og fór upp í rúmið til þeirra Ceresar og
Evu. Nokkru síðar tók Ari að hafa samfarir við
Evu. Hélt Eva, að hún hefði samfarir við
unnusta sinn, Ceres, sem Eva kt'aðst fúslega
myndi hafa leyft að hafa samfarir við sig. Eva
komst að því að það var maðkur í mysunni
þegar hún fálmaði um höfuð mannsins og fann
að hann var sköllóttur, en það var Ceres ekki.
I’egar hún varð vör við villuna braust hún fram
úr rúminu og vakti Cercs. I hæstaréttardómn-
um segir svo: „Ekki þykir fúllyrðandi gegn
staðhæfingu ákærða [Ara], að hann hafi gert
sér grein fyrir því, að stúlkan hafi verið sofandi4
og verður ákærði því ekki sakfelldur eftir 195.
gr. laga nr. 19/19405.“ Hins vegar var talið að
Ara hlyti að hafa verið það ljóst, að stúlkan
áleit sig hafa samfarir \'ið mann þann, sem hún
gekk til sængur með og hlaut hann því 5 mán-
aða fangelsi með vísan til 199. gr.
Að lokunt vill króksritari ntinna lesendur
Stúdentablaðsins á varkárni í samskiptum sín-
um við hitt kynið, eða eigið kyn ef því er að
skipta, á ferðinni gæti verið úlfúr í sauðagæru!
bjarni m. magnússon
Neðanmálsgreinar
’Black's Law Dictionary lýsir hugtakinu svo: „A mistake about a
persons identity".
’Áður en ákvæðinu var breytt, hljóöaði það svo: „Hver sem kemst
yfir kvenmann vegna þess að hún heldur ranglega, að þau hafi
samræði I hjónabandi. eða hún er (þeirri villu, að hún heldur sig
hafa samræði við einhvern annan mann, þá varðar það fangelsi allt
að 6 árum". Breytingin var gerð til samræmis við tillögur
svokallaðrar nauðgunarmálanefndar en hún annaðist endurskoðun
kynferðisbrota I almennu hegningarlögunum. (greinargerð með
frumvarpi að breytingartillögunum kemur fram ástæðan fyrir
breytingunum, hljóða þær orðrétt: „Rétt þykir að öll þessi ákvæði
nái jafnt til karla sem kvenna I samræmi við réttarþróun (öðrum
löndum ... Þótt brot þessi bitni nær eingöngu á konum og
núverandi orðalag sé því næst raunveruleikanum er ekki ástæða til
að ætla að vlðtækara orðalag raski á nokkurn hátt réttarstöðu
kvenna".
!Með lögjöfnun frá lögum nr. 87/1996 myndi staðfest samvist
(hjúskapur samkynhneigðral njóta réttarverndar fyrra hluta
ákvæðisins.
'Vegna reglunnar um að sérhver vafi skuli skýrður ákærða I vil, á
latnesku in dubio pro reo.
'Ákvæðið hljóðaði svo: „Hver sem hefur samræði utan hjónabands
við kvenmann, sem er geðveik eða fáviti, þannig er ástatt um, að
hún getur ekki spornað við samræðinú eða skilið þýðingu þess, skal
sæta fangelsi allt að 8 árum".
ping-pong
Musterisprestarnir
Nú hef ég stundað nánt við Háskóla
íslands í tvo mánuði. Eg hef leitað
að andlegri uppljómun og lausn lífs-
gátunnar. Eg hafði búist við því að verða
gáfaður af því að stíga inn í skólann en Há-
skóli Islands hefur ekki staðið undir vænt-
ingum sem það andlega musteri sem fólk
vill meina að hann sé. Ég sofna í tímum og
námsefnið er álíka spennandi og stúd-
entapólitíkin. I fyrstu tímunum hafði ég
horft með aðdáunaraugum á prófessorana
því þetta voru prestarnir í þessu andlega
musteri. En af hverju voru þeir að kenna
þessa leiðinlegu hluti? Maður sá á þeim að
þeir voru gáfáðir, maður sá í augum þeirra
að þeir höfðu ftindið fyrir andlegri upp-
ljómun. Þeir hljóta að vera neyddir til að
kenna þessa vitleysu. Þeir vilja örugglega
kenna lausn iífsgátunnar og leiðina að því
að verða andans maður. En Páll Skúlason
hefur örugglega hent öllum góðu bókun-
um á bálköst. Eg ákvað að gefast ekki upp
í þessari krossferð minni gegn eigin
heimsku. Eg skal verða gáfaður, ég skal fá
andlega uppljómun, ég æda mér að verða
andans maður.
Ég ákvað að hitta á prófessorana á
heimavelli. Ég fór að hitta á musterisprest-
ana einhvers staðar þar sem Páll Skúlason
heftir ekki málfrelsi þeirra og þeir geta lát-
ið vísdóm sinn flæða óhindrað. Ég fór nið-
ur í íþróttahús á fund hjá Menningarfélag-
inu. í Menningarfélaginu eru u.þ.b. 30
próféssorar og hittast þeir þrisvar í viku,
örugglega til þess að ræða andans málefni.
Ég laumaðist inn í tímann hjá þeim. Ég
hafði búist við menningarlegum samræð-
um, ég hafði búist við andans uppljómun,
ég hafði búist við öllu nema þessu... Þeir
hlupu í hringi bara eins og ekkert væri.
Þeir þögðu bara og hlupu í hringi. Engar
samræður. Enginn var að leysa lífsgátuna,
þeir hlupu bara í hringi. Eru þetta kannski
ekki andans menn? „Jú þeir eru örugglega
bara að hlaupa til að koma heilasellunum í
gang“ hugsaði ég með mér. En eftir að
þeir höfðu lokið sér af að hlaupa í hringi þá
fóru þeir að teygja...og enn ekkert gáfu-
legt og svo fóru þeir í blak... og engin
lausn lífsgátunnar, engin uppljómun. Þeir
spiluðu bara blak eins og... og hlupu um
einsog... og voru tapsárir eins og... venju-
legir menn! Gat verið að þessir menn væru
ekki þeir djúphyggjumenn sem ég hafði
talið þá vera? Voru þeir bara prestar í þessu
andlausa musteri sem Háskóli Islands er
og voru þeir bara sáttir við það? Hefúr Páll
Skúlason ekkert kúgað þá? Eru þetta ekki
andans menn?
Bjallan í íþróttahúsinu hringdi og tím-
inn var búinn. Þetta Menningarfélag hafði
ekki staðið undir væntingum. Ég gekk nið-
urlútur inn í klefann. En þá fékk ég vonar-
neista. Þeir hlupu allir niður í kjallara á leið
í gufú. „Já þar byrja umræðurnar, þeir
voru bara að hita aðeins upp inni í sal“
hugsaði ég með mér. í guftinni mun ég
finna fyrir uppljómun andans. Ég fór nið-
ur stigann fúllur eftirvæntingar og þegar
ég opnaði dyrnar blasti við mér ófögur
sjón. Tuttugu naktir musterisprestar
drekkandi bjór og talandi um k\'enfólk.
Þeir drukku ekki koníak heldur bjór, þetta
voru... þeir sátu í gufunni á sprellunum,
þetta voru bara... þeir töluðu um kerling-
ar, þctta voru bara venjulcgir menn.
Ég hafði mætt þarna í leit að lausn lífs-
gátunnar, ég hatði mætt í þeirri von að
verða andans maður en ég hitti fyrir venju-
lega menn sem spiluðu blak og fóru nakt-
ir í gufú og töluðu um venjulcga hluti og
drukku bjór og...
„Qgfyrsta lcxía min í mannpekkingu, bún
var pá svona. Mnsteri vizkunnar í rústum.
Sjálfir musterisprcstarnir jjengnir saman í
pervisalega hvcrsdajjsmenn. Ojj éjj bafði
verið sá asni að trúa, að petta vœru vitrinjj-
arnir, sem veittu bnjjsnn minni spekina ojj
lciddit innr&ti mitt á vejju fullkomleikans.a
-Þórberjiur Þórðarsson