Austurland : málgagn sósíalista á Austurlandi - 07.05.1943, Page 1

AUSTURLAND
MÁLGAGN SÓSÍALISTA Á AUSTURLANDI
FRÁ ALÞINGI
Nýlega hefir Alþingi, eftir fimm
mánaða setu, verið frestað þar til
1. september í haust. Margir eru
þeir menn, sem gera sér orðið að
skyldu að tala óvirðulega um Al-
þingi, en sjaldan eða aldrei hefir
þó borið meir á þessum mönnum
en einmitt nú.
Því er ekki að neita, að á undan-
förnum árum hafa ýms stórfelld ó-
hæfuverk verið unnin á Alþingi,
þjóðinni til skaða og skapraunar.
Afleiðing þeirra óhæfuverka hlaut
eðlilega að verða óvirðing þjóðar-
innar fyrir þinginu. En sú óánægja,
sem nú ber hæst um það Alþingi,
sm nýlega lauk störfum, er ekki af
sama toga spunnin eins og hin
fyrri.
Enginn ásakar þetta síðasta þing
fyrir árásir á verkafólk eða laun-
þega, enda voru engin gerðardóms-
lög samþykkt. Enginn þarf heldur
að ásaka þetta þing fyrir stjórnar-
skrárbrot, svipað því er Alþingi
1941 samþykkti, að fresta lög-
ákveðnum kosningum og þannig
mætti margt fleira telja.
Sú mikla óánægja, sem nú er með
Alþingi og haldið er að þjóðinni,
er fyrst og fremst óánægja þeirra
flokka og manna, sem öllu liafa
ráðið á Alþingi fram að þessu
þingi, en urðu nú að sætta sig við
að bíta í það súra epli, að ráða
heldur litlu og koma ekki fram
nema agnar ögn af þeim skemmd-
arverkum, er þeir ætluðu sér. —
Framsóknarflokkurinn og Sjálf-
stæðisflokkurinn hafa ráðið má
heita öllu á Alþingi og í stjórn
landsins um mörg undanfarin ár.
Þegar síðasta þing kom saman, stóð
tafl flokkanna orðið þannig, að
þessir tveir stóru samstarfsflokkar
treystust ekki til samstarfs gegn
sameinuðum verklýðssamtökum
landsins og allsterkum flokkum
þeirra á Alþingi.
Stjórnarsamvinna virtist því ekki
vera kleif nema að annar hvor þess-
ara stóru flokka myndaði stjórn
með verklýðsflokkunum. Hér er
ekki rúm, að þessu sinni.'til þess
að rekja náið þær tilraunir er fram
fóru txí stjórnarmyndunar, en með
fáum i ðum skal bent á nokkrar
höfuðástæður þess, að ekki gat orð-
ið um samstarí að ræða, á milli
vinstri flokkanna, sem ýmsir höfðu
af eðlilegum ástæðum þó búist við
að möguleikar væru á. Allir vita,
að formaður Framsóknarflokksins,
Jónas frá Hriflu, hatar sósíalista
út yfir líf og dauða. Hann fór
hvergi dult með það, að ef slík
vinstri stjórn kæmist á, þá mundi
haiin gera allt, sem í hans valdi
stæði, til þess að vinna að falli
hennar. Á meðan samningar um
vinstri samvinnu fóru fram, dans-
aði gamli mðaurinn laus í Tíman-
um og í þingsölunum, já og stund-
um í útvarpinu — og jós úr sér sví-
virðingum og hverskonar óhróðri
um sósíalista. Okkur sósíalistum
duldist ekki, að Jónas frá Hriflu
var þrátt fyrir allt skraf nokkurra
„vinstri" Framsóknarmanna, lang-
sterkasti maður flokksins, og að
allt samstarf við „vinstri“ menn-
ina var hégómi einn, nema með
pottþéttum málefnasamningi um
stjórnarstörf.
En sá samningur fékkst aldrei.
Það ákvæði slíks samnings, sem við
máturn mjög mikils, að ef vanefnd-
ir yrðu á samningnum, svo að ein-
hver flokkanna færi úr stjórn, þá
skyldi sá flokkur hafa rétt til að
krefjast þingrofs og nýrra kosninga,
svo að fólkið í landinu gæti sjálft
dæmt þann er svikið hefði, það
ákvæði gat Framsókn ómögulega
gengið inn á.
Sú sterka og hættulega fimmta
herdeild, sem Jónas frá Hriflu
hefði verið í Framsóknarflokkn-
um, innan væntanlegrar vinstri-
stjórnar, var ekki eina skemmdar-
deildin, sem sjáanlegt var, að starfa
mundi innan vinstra bandalagsins.
Önnur svipuð deild var öllum
kunn innan Alþýðuflokksins. Rit-
stjóri Alþýðublaðsins dró heldur
enga dul á það, að hann óskaði
vinstri stjórn með okkur sós-
íalistum, sem þátttakendum í,
bráðrar tortímingar. Hann skrif-
aði daglega, á meðan samningarnir
um vinstri stjórn stóðu sem hæst,
róg og níð um Sósíalistaflokkinn og
æsti til sundrungar út af flestu,
sem við fórum fram á.
Öllum heiðarlegum vinstri
mönnum var fullljóst, að víðtæk
samvinna við flokka, sem þannig
gengu með skemmdarvargana laus-
beizlaða innan sinna vébanda, var
lítt hugsandi og óhugsandi nema
með slíkum samningum, að þeim
stæði nægilegur ótti af að svíkja
gefin loforð.
Gömlu valdaflokkarnir, Fram-
sókn og íhaldið, eru skiljanlega
reiðir yfir að þeim skyldi ekki tak-
azt, þrátt fyrir 5 mánaða setu, að
koma sér saman um stjórn, svo þeir
gætu stýrt málum þjóðarinnar, eins
og þeir hafa gert mörg undanfarin
ár. Stjórnarmyndun fór eins og öll-
um er nú kunnugt um. Sósíalistar
og alþýða landsins eru auðvitað
síður en svo ánægðir með núver-
andi stjórn, en þó er sennilegt, að
ennþá séu Framsóknarmenn og
Sjálfstæðismenn óánægðari yfir
hvernig fór með stjórnarmyndun-
ina.
Þá minnkaði ekki óánægja
gömlu valdaflokkanna með síðasta
þing við afgreiðslu fjárlaga fyrir
1943. Á þeim fjárlögum voru um
20 milljónum meiri útgjöld til
verklegra framkvæmda og menn-
ingarmála en þeir höfðu hugsað
sér. Það var litil ánœgja fyrir Jónas
frá Hriflu eða ihaldið að sjá, að
fleiri breytingartillögur
istaflokknum voru samþykktar en
frá nokkrum öðrum flokki, og að
þœr miðuðu allar til aukinna fjár-
framlaga til ýmiskonar nauðsynja-
mála.
Það var ekki að skapi þeirra
manna, er með völdin hafa farið
á undanförnum árum, að samþ.
var að ríkið skyldi verja 2 milljón-
um króna til atvinnuaukningar, ef
atvinnuleysi skyldi verða. íhalds-
mennirnir og Hriflumennirnir
röðuðu sér líka á móti slíkri til-
lögu, því þeir töldu það ekki
skyldu þjóðfélagsins, að sjá mönn-
um fyrir vinnu. Það var heldur
ekki að skapi þeirra, er tillögur
sósíalista um aukin framlög til
skólabygginga, vitabygginga,
sjúkrahúsbygginga, til bókasafna,
mæðrastyrktar o. fl. slíkra mála,
voru samþykktar.
Og svo er síðasta stórmálið, sem
samþykkt var á síðasta þingi, dýr-
tíðarmálið. Ekki hefir afgreiðsla
þess aukið á ánægju þeirra, sem
áður réðu öllu og létu almenning
bera þyngstu byrðarnar, hvernig
svo sem á stóð. Framsóknarflokk-
urinn og Sjálfstæðisflokkurinn
höfðu báðir margsinnis lýst yfir
því, að eina og sjálfsagðasta leiðin
til þess að vinna bug á dýrtíðinni,
væri að lækka laun allra launþega.
Afgreiðsla dýrtíðarmálsins var því
þeim ekki ánægjuefni, heldur þvert
á móti. í stað þess að dýrtiðarlögin
yrðu, eins og til var œtlast, launa-
lœkkunarlög, þá urðu þau til þess
að færa launastéttunum 3 millj. kr.
i alþýðutryggingarsjóð, en hreyfðu
ekki við umsömdum launum
lögð og vísitalan lœkkuð án fórna
frá verkafólki eða bændum og að-
staða smáútvegsmanna bætt til
muna samkv. dýrtíðarlögunum.
Slíkt var ekki að vilja gamla þjóð-
stjórnarandans og urðu því þessi
lög enn til að auka á óánægju þess-
ara herra með þingið. Sósíalistar
eru fjarri því að vera ánægðir með
gerðir síðasta þings. Þar var margt
gert sem betur hefði ógert verið en
margt ógert eða fellt, sem betur
hefði náð fram að ganga.
En við vörum alla alþýðumenn
við óánægjunöldri Hriflumann-
anna út af störfum þessa þings, því
nöldur þeirra stafar af því, að þeir
eru óánægðir að hafa ekki á þessu
þingi getað haldið áfram nema að
sáralitlu leyti fyrirhuguðum árás-
um á alþýðumenn f stíl við það, er
þeir framkvæmdu undangengin ár.
Styrkur alþýðunnar á þingi hef-
ir aldrei verið meiri en nú, þó að
hann sé enn alltof lítill. Fulltrúum
alþýðunnar á Alþingi hefir í fyrsta
sinn á þessu þingi tekizt að stöðva
sókn afturhaldsins og vinna enda
nokkuð á. Vonandi eru þeir bvrj-
unarvinningar, er þegar hafa unn-
izt, upphaf að sókn alþýðunnar og
sigri hennar yfir afturhaldinu.
Lúðvik Jósepsson.
frá sósial- ■ launamanna. Há laun voru skatt-
Frá FASKRUÐSFIRÐI
Tvívegis hefir „Austurland“ —
blað austfirzkra sósíalista — látið
sjá sig hér. í bæði skiptin hefur því
verið svo vel tekið, að allt seldist
upp samstundis svo að segja. Eng-
inn vafi getur leikið á því, að Aust-
firðir eigi mörg hagsmunamál, sem
þörf er á að rædd séu innan þeirra
einna. Og það er ekki vanzalaust,
að Austurland, sem eitt sinn átti
eitt eða tvö fjórðungsblöð, skuli nú
vera blaðlaust.
Blaðinu „Austurland" er ætlað
að bæta úr þessu, og ættu allir Aust-
firðingar að virða þá viðleitni, hvar
sem í flokki þeir eru staddir. En
auðvitað ætti öll alþýða að fagna
því alveg sérstaklega, þar sem hún
hefur þar eignazt málsvara sinn á
Austurlandi. En auðvitað ræður
það æfidögum blaðsins, hversu
margir verða til þess að styrkja það,
ekki aðeins með því að vera skil-
vísir kaupendur, heldur einnig með
því að senda því greinar og frétta-
pistla. Ég vil segja, að það sé blátt
áfram skylda allra sósíalista, að gera
sitt bezta til þess að blaðið eflist og
dafni, en auk þess er ég fullviss um,
að fjöldi frjálslyndra manna eru
reiðubúnir að gera slíkt hið sama.
Jóhannes Stefánsson skrifaði ný-
lega í blaðið um fræðslu og félags-
líf. Um leið og ég undirstrika þau
atriði, er hann leggur áherzlu á, vil
ég taka þau mál til athugunar, sér-
staklega með tilliti til þess staðar,
er ég bezt þekki til, Búðakauptúns.
Síðastliðna viku var ég á fimm
aðalfundum, auk þess eru nokkur
félög, sem ég kem ekki nálægt, svo
að ekki vantar félagssamtökin hér.
En um fræðslu eða menningarstarf-
semi af þeirra hálfu er yfirleitt ekki
að ræða. Helzt mætti nefna þá í-
þróttastarfsemi, sem ungmennafé-
lagið hefur rekið undanfarið, og er
hún að blómgast. Leikiát hefur ekki
verið æft hér eða sýnt í mörg ár, og
er það líklegast alvag einsdæmi um
jafn fjölmennan stað og hér. Auð-
vitað hjálpar það til að leikskilyrði
eru mjög léleg, vegna lélegs húss,
en auðvitað myndi það verða end-
/