Austfirðingur - 27.02.1932, Síða 1

Nokkur orð um samgöngurnar
Sú tíð er nú löngu liðin, að
landsmena teldu viðunandi póst-
göngur, að t. d. áfangi austanpósts-
ins væri alla leið frá Prestbakka
á Síðu til Eskifjarðar og noröan-
póstsins frá Akureyri til Seyðis-
fjarðar (oft langt á eftir áætlunum),
eða að til flutninga á fólki og
varningi með ströndum fram,
nægðu tækifæris skipaferðir á
margra mánaða fresti. En það er
líka all-langt síðan, að póstgöng-
urnar voru bættar til stórra muna
og komið í það horf, sem þær
hafa verið í fram á síðasta ár,
með styttum áföngum aðalpósta
og mörgum aukapóstum, eftir
föstum áætlunum, sem unt var að
fylgja nokkurn veginn. Með því
fyrirkomulagi mátti telja örugt, að
öll hjeruð landsins fengi póst
á mánuði hverjum, og allvíða
tvisvar á mánuði.
Farkostur með ströndum fram
breyttist og fyrir mjög löngu til
hins betra, þótt það væri fyrir at-
beina erlendra gufuskipafjelaga,
svo sem Sameinaða og Thore-
fjelagsins, að undanteknum ferð-
um Wathne’s-skipanna fyrir alda-
mót. En strandferðir þeirra fjelaga
voru sjerstakiega hagkvæmar yfir
sumarmánuðina á árunum 1911
—13, auk þess sem millilandaskip
þessara fjelaga og Björgvinjarfje-
lagsins komu á fjölmargar hafnir
þessi ár, svo að sjávarsamgöng-
ur kringum landið hafa ekki betri
verið alt til ársins 1930.
* *
*
Jeg ætla mjer ekki f þessum
fáu línum að fara að rekja sam-
göngumálasögu landsins. En þess
vil jeg þó geta, að í henni hefst
nýtt tímabil 1914—15. Eftir því
sem sjálfstæðishyggja þjóðarinnar
efldist og metnaður hennar og
skilningur á eigin mætti og hags-
munum þróaðist, hafði mönnum
meö hverju ári orðið Ijósara, að
Jandið átti sjálft að njóta arðsins
af eigin samgöngum og annast
siglingarnar. þetta kom á fót Eim-
skipafjelagi íslands, sem brátt varð
tekið því ástfóstri við af þjóðinni,
að það var kallað óskabarn henn-
ar — og er enn. Strandferðirnar
urðu þó enn um sinn mjög í
molurn, stundum með ýmiskonar
leigufleytum, miðlungi vistlegum,
þar til „Sterling" var keypt. En
1923 var „Esja“ bygð og mátti
segja, að þá fyrst breytti til hins
betra. En þrátt fyrir þennan gró-
anda í samgöngulífi landsins, Eim-
skipafjelagið og strandferðaskipið
„Esju“, virtist meö ári hverju, að
kalla mátti, bóla æ meir á því, að
ekki nyju allir landshlutar jafn-
rjettis eða jafnra hlunninda. Sjer-
staklega virtist Austurland verða
hart úti í þessum efnum, ekki um
ferðir „Esju“ alt til 1930, en um
ferðir Eimskipafjelagsskipanna. —
þar virtist Austurland beinlínis
haft útundan. Og var svo komið,
að Austfirðingar, talsvert alment,
víttu þetta fyrirkomulag, fyrst í
blöðum hjer og síðan í beinum
skrifum til stjórnar Eimskipafje-
lagsins, og bentu á sjálfsagðar
breytingar til bóta, þar sem mönn-
um líka var ekki grunlaust um, að
þrátt fyrir að því væri borið við,
að þetta fyrirkomulag skipaferð-
anna orsakaðist af fjárhagslegri
umhyggju fyrir fjelaginu, að þá
rjeðu þarna að nokkru um dutl-
ungar stjórnenda eða misskilning-
ur.
En svo skipaðist til, að einn
maður í stjórn fjelagsins sjerstak-
lega, tók þessar bendingar Aust-
firðinga til greina, og kom með
gagngerðar tillögur um breytingar
til bóta, sem urðu til þess, að
einu skipi, „Dattifossi", var bætt
við í skipastól fjelagsins. Fór því
svo, að árið 1930 voru ferðir
Eimskipafjelagsskipanna hjer við
Austurland tíðari og betri en
nokkru sinni fyr eða síðar. En
þótt undarlegt sje, er sagt, að sá
maður, sem þessu kom til ltiðar,
að Austurland nyti jafns rjettar og
aðrir landsfjórðungar um ferðir
skipanna, sem var Jón Þorláksson,
hafi hlotið ámæli fyrir hjá öðrum
stjórnendum. Eitt er víst, að hann
fór úr stjórn fjelagsins, og við-
komurh skipanna á Austfjörðum
fækkaði svo, aö í hið fyrra horf
sótti.
Þetta sýnist alveg óverjandi, því
þótt forráðamenn fjelagsins telji
hagsmunum þess máske eitthvað
betur borgið með því fyrirkomu-
lagi sem er, þá verða þeir að
skilja, að Austfirðingar, miðað við
fólksfjölda, munu eiga eins mikla
hlutdeild í fjelaginu eins og aðrir
landsfjórðungar, og því fulla kröfu
á því, aö vera ekki’afskiftir um
ferðir skipanna, eins og verið hef-
ir, nema 1930.
* *
*
Auk þess, að Eimskipafjelagið fær
nýtt skip, „Dettifoss", 1930, er
öðru skipi bætt við í samgöngu-
flota landsins það ár. þá kaupir
ríkisstjórnin „Súðina" til strand-
ferða. Verða þá strandferðaskipin
tvö. En það sumar verður sá
hængur á um strandferðirnar, að
„Esjan* gengur um skeið aðallega
milli Reykjavíkur og Akureyrar,
vestan um land, en Austfirðir
njóta ekki til fulls samgöngubót-
anna af því að skipi er bætt við.
þetta breyttist aftur 1931, „Esjan“
og „Súðin“ í sífeldum hringferð-
um kringum land, svo að síðast-
liðið ár voru hjer betri strand-
ferðir og hagfeldari en þær hafa
nokkurntíma veriö. Strandferða-
skipin höfðu 32 viðkomur á allar
helstu hafnir landsins, sem svarar
2^2 viðkomu á mánuði eða 5
sinnum á 8 vikum (4 sinnum á
mánuði mesta annatímann). Enda
munu flestir hafa verið ánægðir
meö það fyrirkomulag. En nú á
þessu ári sýnist aftur skift um ti
hins lakara. Viðkomur strand-
ferðaskipann ekki nú nema 26,
þar sem þær voru 32 sl. ár, eða
sem svarar 2 á mánuði.
* *
*
í sambandi við þetta skal aftur
minst á póstmálin. Fyrir 3 árum
skipaði rfkisstjórnin eina af nefnd-
um sínum, sem nefndist póstmála-
nefnd. Átti hún að gera tillögur
um nýja og bætta skipun póst-
málanna. En tillögur hennar reynd-
ust alt annað en aðgengilegar og
þóttu benda til verra horfs að
ýmsu leyti en verið hefði á þeim
málum. Fór þó svo, að þær urðu
ofan á síðar með einhverjum
breytingum. Og er það almanna-
mál, að póstgöngur hafi ekki í
lakara eða verra horfi verið um
langt skeið hjer á landi en ein-
mitt nú. Er gert ráð fyrir, að
póstar gangi upp frá höfnunum
eftir viðkomu strandferðaskipa, en
póstgöngur slitnar sundur milli
sveita og hjeraða á annan veg.
Er það augljóst, að sveitir og
hjeruð landsins eru útilokuð frá
að fá póst vikum saman að
sumarlagi, nema því aðeins, að
skipakomur á nærliggjandi hafnir
sjeu ekki ótföari en síðastliðið ár
og mánuðum saman að vetrarlagi.
í stað þess að áður máttu jafnvel
hin afskektustu hjeruö eiga víst að
fá póst mánaðarlega. Og svo þeg-
ar ofan á fáar og strjálar ferðir
skipa að vetrarlagi bætast dutl-
ungar náttúrunnar við ótryggari
hafnir, sjá allir, að þetta fyrir-
komulag er með öllu óviðunandi
til lengdar.
Eigi þessi skipun póstmálanna
að halda áfram, verða að vera
stöðugar og reglubundnar strand-
ferðir árið um í kring, vetur jafnt
og sumar, og við það er sjáan-
lega miðað. En furðulítil forsjá
virðist það um póstgöngur, að
haga þeim eins og nú verður
raun á, nema því aðeins, að ganga
áður úr skugga um, hvernig áætl-
un strandferðaskipa verður það
og það árið. Verði ferðir þeirra
fáar að vetrarlagi, er sýnilegt, aö
póstar verða að ganga milli sýslna
og hjeraða þann tíma svipaö og
áður var.
*
*
Hvernig er þá umhorfs í sam-
göngumálunum ?
Póstgöngurnar eru með öllu
óviðunandi, eins og nú er, þar
sem sum hjeruð fá ekki póst,
nema mun sjaldnar en áður. Er
þar því um beina afturför aö
ræða.
Strandferðirnar verða að hald-
ast í eins góðu horfi og þær voru
í síðasta ár. Fjárþröng ríkissjóðs
mun teljast ástæðan til þess að
þær eru lakari nú. En að minsta
kosti sá landsfjórðungurinn, sem
er afskiftur um flest og fær minst
fyrir tillög sín í ííkissjóðinn, á all-
rjettháar kröfur á hendur honum
um viðunandi strandferðir. Enda
er mjer kunnugt um að fram-
kvæmdarstjóri Skipaútgerðar ríkis-
ins hefir fullan vilja á því, að
rjettur hans sje ekki fyrir borð
borinn.
Eimskipafjelagið getur aldrei
losaö sig undan þeirri almennú
óánægju, sem ríkir hjer eystra um,
hve afskiftur fjórðungurinn sje um
viðkomur skipanna, fyr en það
bætir úr skák. þó gæti það dreg-
ið úr óánægjunni, ef til dæmis að
samkomulag gæti orðið með því
og Skipaútgerð ríkisins um, að
annaðhvort strandferðaskipanna
yrði stöku sinnum látið skreppa
hraðferðir frá Rvík tii Austurlands-
ins og til baka aftur, til jafnvægis
við hraðferðir Eimskipafjelagsins
milli Rvíkur og Akureyrar. Gæti
þetta mikið bætt úr, þar sem sam-
komulag er þeirra á milli um
framhaldsflutning á útlendum vör-
um, viðtakendum að kostnaðar-
lausu.
Að vísu bæta ferðir „Novu“
mikið úr um flutning pósts og
farþega, en ekki um framhalds-
flutning frá Eimskip.
Og vitanlega á eins fljótt og
unt er, aö útiloka erlend skip frá
farþegaflutningi innanlands, alveg
eins og gerist í öðrum löndum,
og innlend skip eingöngu að hafa
rjetttil farþegaflutninga með strönd-
um fram. Að því á að stefna og
það sem fyrst.
En það mun þykja djarft aö
hreyfa því nú, eins og sakir standa,
þegar enginn veit hve fast er und-
ir fótum við það takmark sjálf-
stæðis og sjálfsforræðis, sem þjóð-
in hefir kept að undanfarna ára-
tugi, og menn hafa vogað að
vona að hún stæði nú orðið í
námunda við.
Sig. Arngrímsson.