Austfirðingur - 12.03.1932, Blaðsíða 1

3. árgangur
Seyðisfirði, 12. mars 1932
7. tölublað
Þðgnin um Otvegsbankann
Ekki er hugsanlegt að til sje sá
dragbítur í þessu þjóðfjelagi, að
hann harmi í alvöru þær fram-
farir, sem hjer hafa orðið síöustu
mannsaldrana. Svo afturhaldssam-
ur er enginn maður, að hann kysi
t. d. að taka upp aftur gömlu
fjósbaðstofurnar með grútartírun-
um og öllum þeim óþef og ó-
þægindum, sem þeim húsakynnum
fylgdu, í stað þeirra húsa, sem
reist eru nú á dögum. Eða mundi
nokkur vilja að bílvegirnir væru
úr sögunni og allur varningur
fluttur á klakk, eins og áður var?
Mundi nokknr vilja rífa brýrnar?
Mundi nokkur vilja sökkva togara-
flotanum í sjáfardjúp til þess að
taka upp aftur róðrarbátana? Dett-
ur nokkrum í hug, að rífa skóla-
og sjúkrahús? Eða haida menn,
að þjóðin væri bættari með þvf,
að slitið yrði símasambandinu vlð
útlönd og milli landshlutanna.
Nei, enginn maður neitar því,
að hjer hafi orðið miklar framfar-
ir síðustu áratugina. Hitt er miklu
meira vafamál, hvort þjóðin er að
sama skapi farsœlli en áður var.
* *
*
Sannleikurinn er sá, að þegar
litið er yfir hag og hug íslensku
þjóðarinnar um þessar mundir,
þá verður hverjum hugsandi manni
þungt um andardráttinn. Fjárhags-
kreppan á sinn þátt í því, hve
umhverfið er dapurlegt. En hitt
er miklu alvarlegra, að siðspilling-
in í stjórnarfari síðustu ára hefir
sljófgað og deyft rjettlætiskend
þjóðarinnar, svo, að menn eru
hættir að hrökkva við, hversu al-
varleg hneyksli sem gerast.
þegar Framsóknarstjórnin tók
við völdum 1927 átti töfrasproti
valdhafanna að opna þjóðinni
nýja og bjartari framtíð. Stjórnin
hjet an bæta fjárhaginn, lyfta iand-
búnaðinum, og síðast en ekki síst
að endurbæta rjettarfarið ogræða
opinber afbrot fyrir „opnum tjöld-
um“. Þetta hefir alt verið svikið.
Óhæf fjármálastjórn hefir komið
fjárhagslegu sjálfstæði þjóðarinnar
á glötunarbarm. Viðhald óeðlilegs
kaupgjalds hefir sligað landbúnað-
inn. Og rjettarfarið er komið á
þá braut, að röggseminnar gætir
aðeins þegar pólitískir andstæð-
ingar eiga í hlut. þá eru „tjöldin
opin“. En þegar pólitískir vensla-
menn stjórnarinnar eiga hlut að
máli “lokast tjöldin" fyrir opin-
berri þögn og yfirhylming.
Hjer í blaðinu hefir áður verið
bent á allmörg dæmi þessu til
sönnunar. Og skulu þau ekki end-
urtekin að þessu sinni. Aðeins
skal á það bent, að hjer hefir oft-
ar en einu sinni verið heimtuð
rannsókn yfir dularfullu hvarfi far-
þega á einu af skipum ríkissjóðs,
en stjórninni hefir ekki þótt það
mál þess vert, að grenslast eftir
því, hvort dauða mannsins hefði
borið að með eðlilegum hætti eöa
ekki.
* *
*
Tómlæti stjórnarinnar vex með
degi hverjum. En alvarlegra er þó
hitt, að tómlæti mikils hluta þjóð-
arinnar vex að sama skapi. Fyrir
stjórninni hafa engin hneyksli verið
til nema „íhaldshneyksli“. Og nú er
svo komið, aö flokkur hennar
virðist vera farinn að hugsa á
sama hátt. Ofstæki og öfgar for-
ingjanna eru að verða sjúkdómur
á óbreyttum liðsmönnum flokks-
ins. Stjórnin er í skjóli þessarar
almennu sljófgunar og deyfð flokks-
mannanna orðin algjörlega kæru-
laus um að ranneska hin alvar-
legustu mál, sem upp hafa komið
á sfðustu tímum.
Það eru ekki nema tvö ár síö-
an hnífnum var skelt á íslandi-
banka. Allir muna þær árásir, sem
áður höfðu verið gerðar á stofn-
unina. Þeim árásum er enn ekki
lokið. Ekki er langt síðan samþykt
var á þingmálafundi á ísafirði á-
skorun til stjórnarinnar um að
höfða sakamál á hendur fyrver-
andi bankastjórum fslandsbanka.
íslandsbanki hafði starfað í fullan
aldarfjórðung, þar á meðal hið
mesta umrótstímabil, sem orðið
hefir í viðskiftum alheims. Hlutafje
bankans var tapað.
Á þinginu 1930 er stofnaður nýr
banki. Nú átti að skifta um stjórn-
arfar í bankanum. Nú átti fje al-
mennings að fá trygga ávöxtun.
Nú átti að uppræta hverskonar
fjárglæfra og spillingu úr við-
skiftalífinu.
Hvernig hefir þetta tekist?
í byrjun þings leitaði bankinn
á náðir löggjafarvaldsins um á-
byrgð fyrir sparisjóðsfjenu. Og
það er altalað, að bankinn sje á
þessum tveim árum búinn að tapa
stofnfje sínu.
En þetta er ekki alvarlegasta
hlið málsins. Alvarlegasta hliðin
er sú, aö bankastjórunum hefir
verið borið á brýn atferli, sem
ekki getur samrýmst heiðarlegum
viðskiftavenjum í nokkru siðuðu
landi. Þeim hefir verið borið á
brýn að hafa „gefið út“ að nýju
seðla fyrir 8/4 miljónar, sem inn-
dregnir voru og komnir úr um-
ferð. Og auk þess hefir þeim verið
boriö á brýn, að hafa selt veð-
settan fisk án þess að hafa skilaö
fjenu til veöhafa.
Hjer skal ekki fullyrt aö þessar
ákærur sjeu sannar. En hitt skal
fullyrt, að það er fullkomið
hneyksli, að ekki skuli fram fara
opinber rannsókn í þessu máli.
Þær raddir hafa heyrst, að vegna
lánstrausts landsins erlendis megi
ekki hreyfa þessu máli opinber-
lega. En mundu ekki erlendir lán-
ardrotnar fylgjast með í því, sem
hjer gerist í fjármálalífinu ?
Hjer er ekki til neins að stinga
höfðinu í sandinn. Ríkisstjórnin
hefir kosið þögn um málið. Henni
kemur það illa, að „siðbótamenn
fjármálanna", sem hún kom að
bankanum, skuli vera bendlaðir
við slíkt athæfi. En fyrir lánstraust
landsins út á við er það vafalaust
hollast, að þetta mál sje upplýst
til fulls. Þótt stjórnin kjósi að
hylma yfir, má þjóöin ekki gera
sig seka í hinu sama.
* *
*
í bankastjórn Útvegsbankans eru
þrír bankastjórar, sinn úr hverjum
flokki aðalflokkanna í landinu.
Það gefur nokkra bendingu um
hugsunarhátt flokkanna, að hvorki
Jafnaðarmannablöðin nje Fram-
Fundarsókn að landsfundi Sjálf-
stæðisflokksins, sem haldinn var í
Reykjavík dagana 15.—20. febrúir,
var miklu meiri en jafnvel hinir
bjartsýnustu flokksmenn höföu
búist við. Þegar tekið er tillit til
hins erfiða ástands, sem nú er í
nálega öllum greinum hjer á landi,
verður að viðurkenna, að það ber
vitni um alveg óvenjulegan og
brennandi stjórnmálaáhuga, er 200
aðkomumenn hvaðanæfa af land-
inu safnast saman í Reykjavík, til
viðtals um stjórnmál. Það kom
líka glögt í ljós á fundinum, að
því fer fjarri að starfsemi flokks-
ins hafi liðið nokkurn hnekki viö
úrslit kosninganna 12. júnísíðastl.
Þvert á móti. Flokkurinn hefir
aldrei starfað af jafnmiklu fjöri og
nú. Flokksmönnum er með hverj-
um degi að verða Ijósari þörfin á
fjelagssamtökum og fjöldi nýrra
fjelaga hefir verið stofnaður. Hing-
aðtil hefir fjelagsstarfsemin að
mestu verið bundin við kaupstaði
og kauptún, en nú í vetur hafa
einnig verið stofnuð allmörg fje-
lög til sveita. M. a. má geta þess,
að í einu sveitakjördæmi, sem þó
ekki er hreint Sjálfstæðiskjördæmi,
gengu um 500 manns í Sjálfstæð-
fjelög á 6 vikna tíma.
sóknarbiöðin hafa fengist til að
ræða þetta mál, þótt fullkomið
tilefni hafi fengist til. Sjálfstæöis-
blöðin og einstakir Sjálfstæðis-
menn hafa hinsvegar hreyft því
opinberlega. Flokksblindni og
klíkupólitík stjettaflokkanna þela
ekki að málið sje rætl af því að
skuggi kunni að falla á foringja
þeirra Jón Baldvinsson og Helga
Briem. Framsóknarmenn og jafn-
aðarmenn líta sýnilega svo á, að
af því að bankastjórnin hafði ver-
iö skipuð leiðandi mönnum úr
þremur stjórnmálaflokkum þá sje
þar með mynduð sú pólitíska
samábyrgð, sem eigi að vera vernd
fyrir öllum aðfinslum og árásum.
Svo rammar eru flokksviðjarnar í
hugum þessara manna.
Þögnin um þetta mál er eitt-
hvert alvarlegasta atriöið í íslensku
þjóðmálalífi. Ef þessir menn eru
saklausir, eiga þeir að fá tækifæri
til aö sanna sýknu sína. En ef
þeir eru sekir eiga þeir að dæm-
ast að landslögum, alveg án tillits
til.þess þótt þeir sjeu bankastjór-
ar við annan höfuðbanka landsins
og hver um sig meöal forystu-
manna flokks síns.
Ýms erindi voru flutt á fundin-
um og mun erindi Jóns Þorláks-
sonar um stjórnarskrármálið hafa
vakiö mesta athygli. Hefir Jón
safnað þeim gögnum í því máli,
að furðu gegnir.
Sú tilhögun var höfð á fundi
þessum, að málin voru flokkuð
niður og nefnd kosin í hvert.
Verður afgreiðsla mála með þessu
móti miklu skipulegri en ella.
Allmikið var rætt um skipulag
flokksins og var samþykt að miö-
stjórn flokksins skyldi framvegis
þannig skipuð, aö landsfundur
kysi 4 fulltrúa, þingflokkurinn 4,
en ungir Sjálfstæðismenn 1. —
Kosnir voru af landsfundinum:
Jón Þorláksson, Magnús Quð-
múndsson, Siguröur Eggerz og
1 Sigurður Kristjánsson, ritstjóri.
Samsæti var haldið á Hótel ís-
land. Voru þar fjörugar umræður
og gleðskapur fram á nótt.
Á fundi þessum varð vart svo
mikillar bjartsýni og sigurvissu
meðal flokksmanna, að aliir sem
hann sóttu munu hafu farið það-
an vonglaðir um bráðan sigur
góös málstaðar.
því miður eru ekki tök á að
birta allar hinar merku tillögur,
Landsfundurinn.