Austfirðingur - 19.03.1932, Page 1

3. árgangur
Seyðisfirði, 19. mars 1932
8. tölublaö
Kjördæmamálið.
Samkvæmt tillögum Sjálfstæðismanna veröur
þingmannatalan 42 til 48.
í kosningabaráttunni í fyrra vor
hjeldu Framsóknarmenn því alveg
óhikaö fram, að kjördæmin ættu
að fara eftir lögsngnarumdœmum
og engu öðru. Út frá þessu kom-
ust sumir þeirra út í þær öfgar
að halda því fram, að Reykjavík
með 28 þús. íbúa ætti ekki að
hafa nema einn eða í hæsta lagi tvo
þingmenn, af því ekkert annað
lögsagnarumdæmi hefði nema 2
þingmenn. Kjósendur óttuðust
wReykjavíkurvaldið“ og kusu Fram-
sókn til þess aö vera öruggir um,
að spilling þess myrkravalds næði
ekki meiri tökum á þjóðinni en
nú er.
það er nú komið á daginn hver
hugur hefir fylgt máli hjá þing-
mannaefnum Framsóknar, þegar
þeir voru aö hræöa kjósendur
sína á Reykjavíkurgrýlunni.. Nú
leggur Framsókn til að Reykjavík
fái 7—8 þingmenn, sami flokkur-
inn, sem hingað ti! hefir fórnað
höndum í ofboði, ef á það hefir
verið minst aö fjölga þingmönn-
um Reykjavíkur úr 4 upp í 5.
Ástæðan til þessarar tilslökunar
við „höfuöóvininn" er sú, að
stjórnina brestur kjark til aö standa
augliti til auglitis við kjósendur
höfuðstaðarins um ieið og hún
felur fyrir þeim sjálfsögðustu manti-
rjettindi. Þessvegna eiga Reykja-
víkurkjósendur að fá nokkra rjett-
ingu mála sinna — í orði kveðnu.
En út um land horfir málið
öðru vísl við. Eins og kosningafyrir-
komulagið er nú, hefir minnihlut-
inn þar, hversu stór sem er, engan
rjett. Það getur vel komið fyrir í
tvímenningskjördæmi, að 500
kjósendur hafi 2 fulltrúa á Al-
þingi en 499 kjósendur engan.
Einn kjósandi getur gert 499 al-
gerlega áhrifalauia. Við síðustu
kosningar varö út koman sú, vegna
úreltrar skipunar þessara mála,
aö þriðjungur kjósenda utan
Reykjavíkur var sviftur öllum á-
hrifum á skipun þingsins.
Framsókn hefir tjáð sig and-
víga því, að kjördæmamálið sje
tekið upp á þeim grundvelli, að
kosningarjetturinn sje jafn fyrir
alla. Þeir sem kunnugir eru íher-
búðum stjórnarinnar vita vei, að
nú sem stendur vakir ekkert ann-
að fyrir flokknum en að draga
málið á langinn með einhverju
móti. Ræða forsætisráðherra við
1. umr. stjórnarskrármálsins gaf
augljósa bendingu um þaö. Og
ekki síður um hitt hverskonar
rjettiætishugmyndir það eru, sem
fyrir Framsókn vaka í þessu máli.
Forsætisráðherra lýsti því yfir, að
f kjördæmamálinu myndi oss best,
að fylgja dæmi Englendinga. En
öllum er kunnugt að ekkert lýð-
frjálst land í álfunni býr við rang-
látara kosningafyrirkomulag en
England. Sýndi þetta sig hvað
best við kosningarnar, sem þar
fóru fram í fyrra haust. Þar varð
útkoman sú, að stjórnarandstæö-
ingar fengu ekki nema tíunda
hvern þingmann, þótt þeir hefðu
þriðja hvern kjósanda að baki
sjer. í einum landshluta komu
stjórnarsinnar aö 17 þingmönnum
með 3/5 atkvæða. En stjórnar-
andstæðingar, sem höfðu 2/5 at-
kvæða komu engum að. Vissu-
lega hefði stjórnin getaö lært margt
gott af Engiendingum. En hún
hefir ekki komið auga á neitt
eftirbreytnisvert í fari ensku þjóð-
arinnar, nema það atriði, sem öll-
um kemur saman um a$ sje
þeirri öndvegisþjóð til fullkominn-
ar háðungar og vansa.
Framsóknarmenn skildu þaö
rjettilega, að niðurlagning hinna
einstöku kjördæma mundi verða
kjósendutn viðkvæmt mál. Þess-
vegna báru þeir út sagnir um það
fyrir kosningarnar, að Sjálfstæðis-
menn hefðu gengið í bandalag
við sósíalista um að leggja niður
hin gömlu kjördæmi. Framsókn
hafði ekki vaanst þess, að hægt
væri að sameina þaö tvent, aö
hin gömlu kjördæmi hjeldust, og
að kosningarjetturinn yröi jafn
um land alt. Þennan hnút leystu
fulltrúar Sjálfstæðismanna í milli-
þinganefndinni með tiliögunni um
einmenningskjördœmi með upp-
bótarþingsœtum.
Menn munu hafa veitt því at-
hygli, að fyrst þegar þessar tillög-
ur komu fram, sagði Tíminn að
Sjálfstæðismenn væru komnir inn
á grundvöll Framsóknar í kjör-
dæmamálinu. Foringjár Framsókn-
ar sáu í hendi sjer, að þessar til-
lögur voru svo sanngjarnar og
eðlilegar og fjellu svo vel við
kröfur kjósenda, að ekki mundi
tjá að standa á móti þeim til
lengdar. Þessvegna var opnað f
hálfa gátt.
Framsókn veit, að hennar bíð-
ur ekkert nema ósigur í þessu
máll. En hún kýs að fresta úr-
slitum baráttunnar sem lengst.
Ráöherrarnir, sem undanfarin ár
hafa stýrt málefnum þjóðarinnar
svo sem raun er á orðin, kjósa
alt annað fremur an að nýjir
menn fái tækifæri til að athuga
ráðsmensku þeirra frá fyrstu hendi.
„Frestur er á illu bestur".
Þessvegna er málið flækt og
dregiö á langinn. Framsókn treyst-
ist ekki til að raska þeim grund-
velli, sem Sjálfstæöismenn lögðu í
kjördæmamálinu. í þess stað á aö
hræöa kjósendur með því, aö
þingmannafjöldinn verði óskapleg-
ur eftir tillögum Sjálfsfæðismanna.
Þykjast Framsóknarmenn hafa
reiknað þetta út meö mestu ná-
kvæmni. En það undarlega er að
þessum reikningshausum flokks-
ins ber ekki saman. Hjer eystra
hafa Tímastærðfræðingarnir kom-
ist að því, að þingmannatalan
yrði 100. Vestur í Húnavatnssýslu
halda þeir því fram, að þing-
mannatalan verði 140. Og í Ár-
nessýslu voru þeir komnir upp f
270 þegar síðast frjettist.
Ekki er gott að segja hvað þessi
þvættingur um þingmannafjölgunina
gefur Framsókn langan gálgafrest,
en sennilega verður hann ekki mjög
langur. Sannleikurfnn er sá, að
eftir tillögum Sjálfstæðismanna
mundi þingmannatalan veröa 42
til 48. Og hefir Framsókn enn
sýnt að til eru þeir, sem ljðga
meir en um helming.
Til þess að lesendur geti gengið
úr skugga um hvað rjett er í þess-
um efnum, eru hjer á eftir teknir
orðrjett upp nokkrir kaflar úr
nefndaráliti Sjálfstæðismanna f
kjördæmamálinu.
Eftir að rakinn hefir verið gang-
ur þessara mála í Danmörku, seg-
ir svo
„Það hefir þannig orðið niöur-
staðan af endurteknum, vandleg-
um íhugunum stjórnmálamanna
og sjerfræðinga í kosnlngafræðum
í Danmörku, að hlutfallskosning-
ar í sambandi viö einmennings-
kjördæmi sjeu ekki nothæfar nema
í sambandi viö fyrirfram óákveðna
tölu uppbótarsæta, ef nást á hlut-
fallslegt jafnrjetti milli flokkanna.
Sömu skoðunar erum við, eftir
vandlega íhugun á þessu atriöi,
nema gripið sje til þeirrar frávikn-
ingar frá einu atriði tilhögunar-
innar, sem greint veröur hjer á
eftir.
Flokkur.
Sjálfstæðisflokkur
Framsóknarflokkur.... 138441/2 24
Alþýðuflokkur........... 6197 V* 17
Kommúnistaflokkur... 1165 5
Utan flokka ............. 125 2
Hinsvegar höfum við oröiö þess
varir, bæði í nefndinni ogannars-
staðar, eftir að tillögur okkar voru
birtar, aö menn hafa af þessu
dregið þá ályktun, að engar skorð-
ur væri unt að setja gegn því, að
þingmenn yrðu óhæfilega margír,
af því að ekki er unt aö takmarka
eða ákveða meö lagaboði fyrirfram
sjálfa þingmannatöluna. En þetta
er misskilningur. Tala þingmanna
ákvarðast annarsvegar af tölu
greiddra atkvæða, sem ekki getur
vaxið úr hófi, og hinsvegar af
hlutfallstölu kosningarinnar, eins
og hún er skilgreind í tillögunum.
Til þesa að koma í veg fyrir
óhæfilegan fjölda þingmanna þarf
ekki annað en að tryggja það, að
hlutfallstalan verði ekki óhæfi-
lega lág, og það má tryggja á
ýmsan hátt með ákvæðum í kosn-
ingalögum.
Athugað hefir veriö, að eftir
þessari kosningatilhögun og með
atkvæðatölum þeim, sem komu
fram við alþingiskosningar 1927
og 1931, hefði tala þingmanna
orðiö 43 við fyrri kosninguna og
43 eða 44 viö seinni kosninguna,
eftir því hvort reglurnar til upp-
bótarsæta hefðu verið þannig, að
kommúnistaflokkurinn, sem náði
ekki þingsæti í neinu kjördæmi,
hefði fengið uppbótarsæti eöa ekki.
Með þessari þingmannatölu hefðu
flokkarnir náð tullu jafnrjetti að
þingsætatölu. Og þó olli kjör-
dæmaskipunin svo mlklu misræmi
við kosninguna 1931, að þaö er í
raunimi ekki sennilegt, að það
geti orðiö nokkrum mun meira,
eða fleiri uppbótarsæti þurft til
þess, að jafna milli flokka. Að
minsta kosti yrðu til þess að vera
einhverjar sjerstakar ástæður, og
höfum við ekki komiö auga á
neinar, sem líklegar sjeu til að
sprengja þessa tilhögun með
óhæfilegri þlngmannafjölgun. Skul-
um við minnast ð það helsta, sem
vjer höfum heyrt að vaklð hafi hjá
mönnum ótta um þitta, en af því
að alt þetta verður best útlistað
með dæmum frá einhverjum raun-
verulegum eða hugsuðum kosn-
ingum, þá tökum við fyrst kosn-
inguna frá 1931 sem dæml til út-
listunar.
Með atkvæðatölum þeim, sem
komu fram við þessa kosningu,
en eftir þeirri tilhögun, sem við
stingum upp á, hefði aðalniður-
staðan orðiö þessi:
íaikv. aus. rrarnDj.i
17212 26
IVJUIU. I\uanii » rvjuiu. uppuuuuicu.
11 9
16
3
0
0
0
4
?
0
20
16
7
?
0