Austfirðingur - 02.04.1932, Qupperneq 1

3. árgangur
4
Karl Jónasson.
Nokkur minningarorð.
Aldurhniginn fjell á fold
— feldu margan örlög köld.
Sjaldan hef jeg svartri mold
seldan vitað betri höld.
Við andlátsfregn Karls Jónas-
sonar mun fleirum fara sem mjer,
að þeim dettur í hug þsssi vísa,
sem hann orti eftir sveitunga sinn
norður í Þingeyjarsýslu fyrir mörg-
um árum.
Jeg hef þekt Karl Jónasson fró
því jeg var barn. Fyrst þegar jeg
man eftir mjer bjuggu þau hjónin,
Kristjana og hann, á hjáleigu á
túninu í Múla, sem þá hjet Tumsa,
en nú heitir Norðurhlfð. Eru þar
nyrðra margir, sem muna eftir
„Kalla og Stjönu í Tumsu“ og
hafa um þau hlýjar endurminn-
ingar.
Seinna fluttust þau hjónin í
Múla. Þar var margt manna í heim-
ili og gestkvæmt. Var þá oft gleð-
skapur og látið fjúka f hendingum.
Varð þá til margt af lausevísum
Og kviðlingum. Fátt af því var líf-
vænlegt Og munflestgleymt, nema
helst fáeinar vísur eftir „Kalla". Þar
á^meðal sú, sem stendur yfir línum
þessum. En tilefnið til þessarar
vísu er það, að sú fregn barst, að
látinn væri gamall merkisbóndi í
nágrenninu, Kristján á Úlfsbæ. —
Byrjaði þá elnhver af þeim, sem
viðstaddir voru:
Kristjén gamli Úlfsbæ á
er nú sagður fallinn.
En Karli mun hafa þótt hroðvirkn-
islega að verið og' orti þá: Aldur-
hniginn fjell á fold.
Annars var þessi andlátsfregn
Kristjáns á Úlfsbæ röng og lifði
hann mörg ár eftir þetta.
Einn veturinn, sem Karl var í
Múla, komu upp mikil veikindi á
heimilinu. Þau hjónin „Kalli og
Stjana“ voru barnlaus og tóku
þau mig að sjer meðan á veik-
indunum stóð. Þótt ekki væsti um
mig í uppvextinum, þá var aldrei
betur að mjer búið en þann tíma,
sem jeg var hjá „Kalla og Stjönu",
enda kallaði jeg þau „fóstra" og
„fóstru" upp frá því.
Meðan Karl var í Múla, sagði
hann okkur börnunum til á vet-
urna í lestri og skrift, og eldri
systrum mfnum kendi hann að
spila á orgel. Auk þess var hann
mikið við skriftir ogsmíðar. Karl
hafði aldrei lært að skrifa, nema
af sjálfum sjer. En þó varð hann
einhver mesti listaskrifari hjer á
landi. Svo langt geta menn kom-
ist tilsagnarlaust, þegar þeir eru
Seyðisfirði, 2. apríl 1932
10. tölublað
gæddir nógu ríkri listhneigð og
vandvirkni.
Yfirleitt voru listhneigðin og
vandvirknin ríkustu einkennin í
fari Karls. Haun gat ekki gert
neitt illa. Það var alveg sama
hvort hann var að skrifa reikning,
eða yrkja vísu, eða hefla fjöl. Alt
sem frá hans hendi kom bar vott
um smekkvísi og natni listamanns-
ins.
Þegar faðir minn fluttist frá
Múla og tók við forstöðu „Pönt-
unarfjelags Fljótsdalshjeraðs" fór
Karl hingað austur með honum
og gerðist bókhaldari hjá Pöntun-
arfjelaginu. Síðan hefir Karl dval-
ist hjer og hefir þannig verið Seyð-
firðingur í rúm 30 ár. Er óhætt
aö fullyrða, að fáir menn hjer í
bæ hafa átt einlægari nje almenn-
ari vinsældum að fagna en Karl
Jónasson. Þau hjónin veittu for-
stöðu sjúkrahúsinu hjer á Seyðis-
firöi am 25 ár og munu þeir, sem
þar dvöldu, geta um það borið,
að alt var gert sem unt var til
þess að sjúklingunum mætti líða
sem best. Áttu þau hjónin þar
óskilið mál.
Ekki er þaö mikið að vöxtum,
sem eftir Karl liggur af kveðskap.
Mest eru það tækifæriskvæði og
lausavísur. En á öllu er snildar-
bragur. Til eru vísur eftir hann,
sem of hispurslausar myndu þykja
til opinberrar birtingar, en þær
eru stimar svo listfengar, að eng-
um smekkmanni dytti í hug að
kalla þær „ljótar“. Og einhvern-
veginn hafa ýmsar vísur Karls orð-
ið landfleygar, þótt aldrei hafi á
„þrykk út gengið". Hann var of
vandvirkur til að vera mikilvirkur.
En hann gerði kjarnanum svo
traustar umbúðir, að hann glatast
ekki.
Gaman hefði verið að rifja hjer
upp eitthvaö af kveðskap Karls,
en til þess er ekki tækifæri. Jeg
set hjer aðeins tvær vísur. þær
eru hvorug með því besta, sem
Karl orti, en sýna þó báðar —
auk hagmælskunnar — hlýleikann
og „stemninguna", sem var í öllu
því, sem hann orti. Þegar foreldr-
ar mínir fluttust hjeðan til Akur-
eyrar, fjekk Karl þeim aö skilnaði
þessa vísu skrautritaða:
Þó um fet þið flytjið sess
forsjónina bið jeg þess,
að þið lifið heil og hress
hinum megin Langaness.
En þegar Jóhannes bæiarfógeti
fluttist hjeöan sumarið 1918^kvaddi
Karl hann með þessari vísu:
Þegar mætur maður fer
um miöjan túnasláttinn.
Þá er mðrgum því er ver
þungt um andardráttinn.
Karli var oft „þungt um andar-
íslenska vikan.
Lftiö inn í sölubúö mína og skoöiö fslensku vörurnar sem eru
þar á boöstólum og þjer munuö komast að raun um aö þaer
eru samkepnisfærar.
Jón Q. Jónasson.
dráttinn", en honum ljetti altaf
þegar hann orti eitthvaö. Hann
orti — eins og Páll — „sjer til
hugarhægðar, en hvorki sjer til
lofs nje frægðar". Hann miklaðist
ekki af kveðskap sínum. Jeg efast
um að hann hafi verið fyllilega
ánægöur með eina einustu vísu,
sem hann hafði kveðið. En þó
var hann aldrei eins hýr og glaö-
ur, hlýr og innilegur eins og þeg-
ar hann hafði yfir kveðskap, sinn
eða annara.
Andlátsfregn" Karls Jónassonar
kemur ekkt á óvart, þeim sem
kunnugir voru heilsufari hans síð-
ustu mánuðina. Einu sinni í fyrra
haust var jeg að tala við hann.
Hann sagðist vera lasinn og eiga
bágt með að renna niður. Jeg
sagði þá eitthvað á þá leið, að
þetta væri vonandi ekkert alvar-
legt. „Jú, það er bölvaður krabb-
inn. Hann er í vjelindanu og drep-
ur mig bráðum". Skömmu seinna
lagðist hann banaleguna. Hann
var skorinn upp í desembermán-
uði og hefir síðan nærst gegnum
slöngu. Hann dó í fyrrakvöld.
Hver maður, sem þekti hann
getur kvatt hann með hans eigin
orðum:
Aldurhniginn fjell á fold
feldu margan örlög köld.
Sjaldan hef jeg svartri mold
seldan vitað betri höld.
Við fráfall Karls Jónassonar
fækkar góðum drengjum um einn.
Árni Jónsson.
Karl Jónasson fæddist 28. jan-
úar 1865 á Belgsá í Fnjóskadal.
Voru foreldrar hans Sólveig Benja-
mínsdóttir og Jónas Indriðason.
Hann misti foreldra sína á barns-
aldri og fór um eða fyrir ferm-
ingu að Espihóli í Eyjafiröi og
nam þar trjesmíði. Hann kvæntist
1888 Kristjönu Jóhannesdóttur frá
Neðri-Dálksstöðum á Svalbarðs-
strönd. Kristjana dó 1927 og varð
þeim ekki barna auöið, en tóku
til fósturs Laufeyju, dóttur Sölva
Sigfússonar í Snjóholti, þegar hún
var barn að aldri og geagu hennl
í foreldra stað. Stundaði Laufey
fósturföður sinn af hinni mestu
alúð í banalegunni. .
Árið 1899 fluttlst Karl til SeyÖ-l
isfjarðar. Næstu árin'var hann við
verslunarstörf. En 1904 var hann
ráðinn spítalahaldari og Ijet af
þeirri stöðu eftir 25 ára starf,
haustið 1929. Jafnhliða spítalahald-
arastarfinu hafði hann á hendi um-
boðsstörf fyrir klæðaverksmiðjur
og var lengst af aijk þess gjald-
keri bæjarins. Síðustu árin fjekst
hann við verslunarstörf.
Þistlar.
—o—
1.
Öllum hugsandi mönnum er að
verða það Ijóst, aö ekki verður
lengur unað vlð það ranglæti,
sem leiðir af núverandi kjördæma-
skipun hjer á landi. Heilbrigð skyn-
semi mælir þvf í gegn, að „minni
helmingurian" eigi að ráða fyrir
þeim stærri. Sá „minni helmingur“,
sem nú skipar meirihluta Alþingis,
er í rauninni ekki nema rúmur
þriðjungur af kjósendum lands-
ins, eða 36%. Dettur nokkr-
um manni í hug, að við slíkt
verði unað til langframa í landi,
sem telst búa við lýðstjórnarfyrir-
komulag?
2.
Öllum kemur saman um að
stjórnarskrárfrumvarp þaö, sem
fulltrúar Sjálfstæðisflokksins og
Alþýðuflokksins í kjördæmanefnd-
inni, hafa sameiginlega boriö
fram á Alþingi, sje lang merkasta
og afdrifamesta málið, sem nú
liggur fyrir til úrlansnar þings og
þjóðar. Höfuðatriði þess frumvarps
er, að hver þingflokkur fái þing-
sceti í rjettu hlutfalli við þá at-
kvœðatölu, sem frambjóðendur
flokksins hafa samtals fengið við
almennar kosningar. Um þetta
höfuöatriði er enginn ágreiningur
milli Sjálfstœðisflokksins og Ál-
þýðuflokksins. En þriðji aðalflokk-
ur iandsins, Framsóknarflokkurinn,
hefir til þessa tíma verið ófús á
aö ganga inn á þetta höfuðatriði,
að minsta kosti í heild.
3.
Þegar að því kemur að ákveða