Austfirðingur - 09.04.1932, Blaðsíða 1

3. árgangur
Seyðisfirði, 9. apríl 1932
11. tðlublað
Hvað verður um stjórnarskrána?
Ef draga má ályktun af þeim
umræðum, sem fram hafa farið
nú í vikunni, og þúsundir lands-
manna hafa hlýtt á, þá virðast
vera allmiklar líkur til þess, að
samkomulag geti orðið um stjórn-
arskrána og þar með lausn kjör-
dæmamálsins. Málið var til ann-
arar umræða í efrl deild á mánu-
daginn. Jón Þorláksson gat þess,
að honum væri kunnugt um að
innan Framsóknarflokksins væru
menn, sem berðust fyrir samein-
ingartillögum í málinu. Ræður
Ásgeirs Ásgeirssonar á eldhúsdag-
inn virtust gefa fulla bendingu í
sömu átt. Hann kom að þessu
oftar en einu sinni. Síðustu oröin,
sem hann sagði, áður en eldhús-
dagsumræðunum sleit, urðu ekki
skilin á annan veg en þann, að
lausn málsins mundi standa fyrir
dyrum fyr en varði. Allir sem á
hlýddu, jafnt Framsóknarmenn,
sem aðrir, skildu ummæli hans á
sömu lund. Ásgeir kvaö málinu
vera svo komiö, að allir flokkar
væru komnir á einn og sama
vettvang, þann, að halda núverandi
kjördæmaskipun með uppbótar-
sætum, og mætti það mikið giftu-
leysi heita, ef eigi tækist að leysa
málið, úr því svo væri komið.
Ásgeir endaöi ræðu sína með
þeim ummælum, að f þessu máli
mundi hvorugir sigra, hvorki þeir
sem vildu halda öllu óbreyttu, nje
þeir, sem vildu breyta til hins
ýtrasta.
Þessi ummæli virðast einkar ljós.
Þeir, sem hafa viljað halda öllu
óbreyttu, eiga allir heima innan
Framsóknarflokksins. Þeir sem
vilja breyta til hins ýtrasta — gera
landið að einu kjördæmi — eru
jafnaðarmennirnir. Tillögur Sjálf-
stæðismanna gera báðum þessum
aðilum til hæfis. Með því stjórn-
arskrárákvæði, að flokkarnir fái
jafnan þingmannatölu í rjettu hlut-
falli við þá atkvæðatölu, sem
frambjóðendurnir hafa fenglö við
almennar kosningar, er fullnægt
höfuðatriðinu í kröfum jafnaðar-
manna. Með hinu ákvæðinu, að
því er kjördæmaskipunina snertir,
að núverandi kjördæmi skuli halda
framvegis rjetti sínum til að velja
sjerstaka j)ingmenn, er fullnægt
höfuðkröfu Framsóknarmanna. M.
ö. o. tillögur Sjálfstæðismanna
eru sá samkomulagsgrundvöllur,
sem allir flokkar eiga að geta
sameínast á, og þorri landsmanna
mun vera samdóma fjármálaráð-
herranum um, að það væri mikið
giftuleysi, ef málið leystist ekki,
þegar svo er komiö.
það, sem enn styrkir þá skoð-
un, að úrlausn málsins sje ágóð-
um vegi, er það, að við 2. um-
ræðu f efri deild gekk einn Fram-
sóknarmaður, Jón í Stóradal, í
lið með Sjálfstæðis- og jafnaðar-
mönnum og greiddi málinu at-
kvæði til þriðju umræðu. Ef af-
staða hans breytist ekki, virðist
málinu þar með borgið til neöri
deildar.
Það er enginn vafl á því, að
öllum þorra manna hefir ljett við
þær vonir, sem vaktar eru um
friðsamlega úrlausn málsins. Þeir
kjósendur, sem lögðust á móti
málinu í fyrra vor, hafa marg-
ir mikla afsökun. Málið var
sem órætt. Því var dembt yfir
þjóðina með þingrofinu í fyrra, af
svo mikilli heift, að með eindæm-
um er í stjórnmálasögu okkar.
Þeir voru þess fulltrúa, að taka
ætti rjettinn af hinum einstöku
kjördamum. Tillögur þær, sem
Sjálfstæðismenn bera nú fram,
höfðu þá ekki fengið fast form.
Margir efuðust um, að hægt væri
að sameina það tvent, að gera
kosningarrjettinn jafnan og al-
mennan, og hitt, að vernda rjett
hinna gömlu kjördæma til full-
trúavals. Mönnum var sagt, að ef
Framsókn næði ekki meirihluta
við kosningarnar, þá væri úti um
það að hinar „dreifðu bygðir"
ættu framar þingmenn sem gætu
talist sjerstakir fulltrúar þeirra.
Það væri ekki rjett að ætla kjós-
endum Framsóknar alment þann
skort á rjettlætistilfinningu, að af-
staöa þeirra við kosningarnar hafi
markast fyrst og fremst af tilhneig-
ingunni til að sltja yfir rjetti kjós-
enda í einstökum kjördæmum.
Reykjavíkurgrýlan hefði ekki haft
jafn mikil áhrif, ef þeir hefðu ekki
jafnframt trúað þvf, að þessi „grýla*
mundi hrifsa frá þeim verðmæti,
sem helguð voru af átthagaástinni
og alkunnri fastheldni við forn-
ar venjur. Nú hefir Framsóknar-
flokkurinn sjálfur sýnt, hvað hann
hefir mikinn geig af Reykjavíkur-
grýluani, með því að leggja til aö
Reykjavík fái 8 þingmenn. En
Sjálfstæðisflokkurinn hefir hinsveg-
ar afsannað þann áburð, að
fyrir honum vekti afnám hinna
sjerstöku kjördæma.
Þannig hefir málið skýrst [frá
því í fyrra vor, og afstaða manna
breyst að sama skapi.
f þessu máli hafa sannast um-
mæli eins ræðumanna á eldhús-
daginn: Rjettlætið er erfiöur and-
stæðíngur. Fleiri og fleiri eru að
komast tll viðurkenningar á þessu.
Fleiri og fleiri vilja komast hjá
því, að hafa rjettlætið aö and-
stæðing. Engum dettur lengur í
hug að unað verði við það ástand
sem nú er. Baráttan gegn rjettlæt-
inu er vonlaus. Allir hugsandi
menn og góðgjarnir vona a* gifta
landsins sjái þessu máli borgið.
Þótt stjórnmálaflokkarnir bíði ó-
„Ef kjósendur út um land hefðu
getað fylgst til hlítar með því,
sem gerst hefir á undanförnum
árum, þá væri stjórnin brunnin
upp til agna í sínu eigin eldhúsi,
og ekkert eftir nema stybban, sem
altaf verður, þegar rusli er brent".
Á þessa leið fjellu orð eins af
ræðumönnunum við eldhúsdags-
umræðurnar nú í vikunni.
Þótt ekki sje við því að búast,
að allir vilji taka undir þessi um-
mæli, þá má fullyrða hitt, að öll-
um þorra landsmanna mun þykja
það eðlilegt, að þessar umræður
fari fram fyrir „opnum tjöldum“,
eins og nú var. Sú skoðun hefir
raunar stungið upp höfði, að þeim
tíma sje illa varið, sem til þess
fer, að gagnrýna gerðir stjórnar-
innar. En slíka skoðun aðhyllast
ekki aðrir en hinir þröngsýnustu
menn. í öllum löndum, setn búa
við alment lýðræði og skoðana-
frelsi, er það talin ótvíræð skylda
andstöðuflokka hverrar stjórnar,
að halda uppi gagnrýni á gerðum
hennar. Og þetta getur ekki öðru-
vísi verið, því af eðlilegum ástæð-
um hefir engin ríkjandi stjórn til-
hneiging til þess, að tjalda því
sem aflaga fer f ráðstöfunum henn-
ar og athöfnum. En þjóöin á
heimting á að heyra „verkin tala“,
hvort sem það er stjórninni til
lofs eða lasts.
Undanfarin ár hefir sú regla
tíðkast á opinberum stjórnmála-
fundum, að flokkarnir hafa allir
fengið jafnan ræðutíma. Framsókn
hefir stundum hælt sjer af því, að
hafa komið þessu „skipulagi" á.
Það kemur því óneitanlega úr
hörðustu átt, þegar forsætisráð-
herra kvartar yfir því hvað eftir
annað í umræðunum, að stjórn-
arflokkurinn skyldi ekki fá úthlut-
aðan ræðutíma fram yfir and-
stöðuflokkana, hvorn um sig. En
þessar kvartanir hins tigna manns
eru skiljanlegar, þótt þær varpi
ekki fegrandi birtu yfir rjettsýni
hans. Því meðan jafnaðarmenn og
Framsókn voru sem einn flokkur
þótti ekkert að þessu fyrirkomu-
lagi, en nú þegar jafnaöarmenn
sigur gerir þaö ekkert til, ef rjett-
lætið vinnur sigur. Sambúð þjóð-
arinnar og úrlausn annara mikils-
verðra mála, er komin undir úr-
lausn þessa máls. Afdrif þess valda
meiru um farsæla framtfð þjóðar-
innar en nokkuð annað, sem nú
bíöur úrlausnar.
hafa skipað sjer í andstöðu við
stjórnina, þykir málið horfa öðru
vísi við. Hitt munu margir undr-
ast, að úr því að forsætisráð-
herrann þóttist afskiftur um ræðu-
tíma, þá skyldi hann ekki verja
honum betur en raun varð á.
Af hálfu Sjálfstœöismanna töl-
uðu: Magnús Ouömundsson,
ólafur Thors og Magnús Jóns-
son. Af hálfu Framsóknar : ráðherr-
arnir þrír. Af hálfu jafnaöar-
manna: Hjeöinn Valdimarsson
og Haraldur Guömundsson. Þriðji
jafnaðarmaðurinn, sem sæti á í
neðri deild, Vilmundur Jónsson,
„vakti eftirtekt með fjarveru sinni*
frá þessum umræðum, hvað sem
valda kann.
Hvað hefir unnist við þessar
umræöur?
Því má hiklaust svara á þá leið,
að sá hluti þjóðarinnar, sem á
þær hlýddu, hefir fengið dregna
upp glögga mynd af afkomu rík-
isins, eins og hún er í dag. Sú
mynd er ekki fögur. Atvinnnveg-
irnir eru lamaðir af sköttum og
verðlækkun. Framleiðslukostnað-
urinn er í algerðu misræmi við
afurðaveröið. Skuldabyrði ríkis-
sjóðs hefir meira en tvöfaldast í
samfeldasta góðæri, sem yfir land-
ið hefir komið. Lánstraustið er
þrotið. Eyðslan hefir magnast ár
frá ári. Hafa menn gert sjer grein
fyrir því, að útgjöld ríkisins eru
orðin yfir 50 þúsund krónur á dag?
Hvernig á að bjarga fjárhag ríkis-
ins? Með auknum sköttum, segir
ríkisstjórnin. Hvernig á að bjarga
atvinnufyrirtækjunum? Með aukn-
um sköttum! Hvernig að lækna
atvinnuleysið? Sama svariö —
auknir skattar.
Þegar litið er aftur í tímann,
aðeins örfá ár, þá hlýtur hverjum
hugsandi manni að blöskra hvern-
ig komið er í þessu þjóðfjelagi.
Framsóknarstjórnin kemst til valda
1927. p& hafði íhaldsflokkurinn
setið við völd í 4 ár. Á þessum 4
árum höfðu verið greiddar nál.
8V* rniljón kr. af skuldum ríkis-
ins. Framsókn sagði að alt væri
sokkið í skuldafen. Áþessumfjór-
Eldhusdagur.
*—