Austfirðingur - 16.04.1932, Blaðsíða 1

/
3. árgangur
Seyðisfirði, 16. apríl 1932
12. tðlublað
14. apríl 1931 — 15, apríl 1932
Þriðjudagsins 14. apríl 1931
mun verða minst hjer á landi
meðan íslendingar telja sig lýð-
frjálsa þjóð. Þann dag gerðist sá
atburður að alinnlend stjórn skreið
undlr væng fjarlægs konungsvalds
til þess að geta framið lögbrot á
Iöglega kjörnum fulltrúum þjóð-
arinnar. Gagnvart konuhgsvaldinu
var þingrofið rjettlætt með þeim
röngu upplýsingum, að ekki væri
fyrir hendi skilyrði til stjórnar-
myndunar af hálfu annara flokka
þingsins, ef vantrauststillaga sú,
sem framkomin var, yrði sam-
þykt. Gagnvart þjóðinni var þing-
rofið rjettlætt með því, að við 2.
umræðu í efri deild hefði verið
samþykt stjórnarskrárfrumvarp,
sem feldi í sjer gagngerðar breyt-
ingar á kjördæmaskipun landsins,
en slíkar breytingar væri þjóðinni
hættulegar og'í fullu ósamræmi
við vilja hennar.
Kosningar fóru fram 12. júní.
Allan tímann fram að kosningum
þyrlaði stjórnarflokkurinn upp
slíku ryki um þessi mál, að eins-
dæmi eru. Það voru „söguleg
rjettindi hinna dreifðu bygða“ sem
„rótlaus kaupstaðarlýður" var að
hrifsa f sínar hendur. Bændurnir
mundu verða alveg forsvarslausir.
Reykjavíkurvaldið mundi vaða
uppi og brjóta undir sig hagsmuni
allra annara hluta landsins. Með
slíkum fortölum og ýmsum öðr-
um meöulum varfólk í sveitunum
tælt til fylgis við Framsókn. Úrslit
kosninganna urðu þau að Fram-
sókn fjekk ekki nema 36% greiddra
atkvæöa. 64% eða nálega s/s af
kjósendum landsins lýstu sig al-
gerlega andvíga stjórninni ogflokk
hennar í þessu máli. En vegna
hinnar úreltu kjördæmaskipunar
náði Framsókn þó meirihluta í
þinginu. Úrslit kosninganna sýndu
þvl í verkinu hve fráleitt þaö
skipulag var, sem Framsókn barð-
ist fyrir, þar sem þriðjungur kjós-
enda gat, ef svo bar undir, borið
hina 2/s hlútana ofurliði á Alþingi.
Framsóknarmenn skynjuðu það'
fljótlega eftir kosningarnar að sig-
ur þeirra var fullkominn Pyrrusar-
sigur. Þeir kusu því þann kostinn
sem sjálfsagður var, að slá undan
í málinu. Þessvegna gengu þeir
inn á skipun milliþinganefndar til
að athuga kjördæmamálið og gera
tillögur um það. Hinar ýtarlegu
rannsóknir fulltrúa Sjálfstæðis-
manna, Jóns Þorlákssonar og
Pjeturs Magnússonar, leiddu í Ijós
að allsstaðar þar sem stjórnar-
skrárbreytingar hafa orðið á síð-
ari tímum er kosningarjetturinn
gerður jafn og almennur.
Þegar hjer var komið var kosn-
ingamóðurinn runninn af mörgum
þeim kjósendum út um land, sem
höfðu látið æsast af málfærsiu
Framsóknarmanna fyrir kosning-
arnar síðustu. Allir. hinir gætnari
menn sáu, að það mundi boða
iitla gæfu f þessu þjóðfjelagi, ef
ákveðinn stjórnmálaflokkur, eða
ákveðin stjett ætlaði sjer til iang-
frama, að sitja yfir rjetti annara
borgara þjóðfjelagsins. Þeim skild-
ist að ekki mundi hlýða, að gera
þann hóp manna, sem leggja lang-
mest af mórkum til almannasjóðs
þjóðarinnar að 2. flokks rjettar-
borgurum. Þessvegna hætti Fram-
sókn að hampa Reykjavíkurgtýl-
unni, en lagði til að fjölga þing-
mönnum höfuðstaðarins um helm-
ing. Sú tillaga var tákn þess að
Framsókn hafði fleygt því vopni,
sem henni hafði reynst bitrast í
kosningabaráttunni síðastliðið
sumnr.
Fyrir kosningar voru kjósendur
úti um land hræddir með því, að
Sjálfstæðismenn vildu taka rjettinn
til fulltrúavals af hinum einstöku
kjördæmum. Framsókn hefir altaf
lagt höfuöáherslu á þetta atriði.
Tillögur Sjálfstæðismanna fólu
það í sjer að kosningarjetturinn
var gerður jafn og almennur,
samhliða því, að kjördæmi út um
land hjeldu hinum gamla rjetti
sínum um val á sjerstökum full-
trúum.
þetta er í mjög stórum dráttum
það sem gerst hefir í þessu mikii-
væga máli á árinu sem liðið er
síðan Framsókn greip til þess
örþrifaráðs, að hleypa þinginu
upp, af því að á döfinni var til-
laga, sem fól það í sjer, að hjer
gæti komist á sú tilhögun um
fulltrúaval á þjóðarsamkomuna,
sem 'hlotið hefir viðurkenningu
víðast hvar í heiminum.
Nú rjettu ári eftir þingrofið,
nær þessi tillaga samþykki í efri
deild Alþingis með stuðningi
tveggja Framsóknarmanna.
Atkvæðagreiðslan um stjórnar-
skrána í efri deild sýnir hver riðl-
un er innan Framsóknarflokksins
í málinu. Tveir þingmenn flokks-
ins Jón í Stóradal og Ingvar
Pálmason greiddu atkvæði með
stjórnarskrárbreytingunni. Tveir
sitja hjá, Guðmundur I Ási og
Einar á Eyrarlandi. Aðeins þrír
greiða atkvæði á móti. Jónas
Jónsson, Magnús Torfason og
Páll Hermannsson.
Nú er málið komið til neðri
deildar. Framsókn hefir þar hrein-
an meirihluta og getur grandaö
því ef flokkurinn er þar samstæð-
ari en raun varð á í efri deiid. í
efri deild var málið einnig fallið
með jöfnum atkvæðum, ef Fram-
sókn hefði staðið saman. Hjer
skal engum getum að því leitt,
hver afdrif málsins verða. Sam-
komulagsgrundvöllurinn er feng-
inn. Og þjóðinni er það vafalaust
hollast að flokkarnlr sameinist á
öllum skynbærum mönnum
ætti að geta komið saman um að
eitthvert ljótasta atriðið í opin-
berum umræðum hjer á landi er
rígur sá, sem stöðugt er alið á
frá ýmsum leiðtogum lýðsins ann-
arsvegar miili verkamanna og at-
vinnurekenda, hinsvegar milli sveita
og kaupstaða. þessi rígur milli
sveita og kaupstaða fjekk nýjan
byr í seglin þegar kjördæmamálið
komst á dagskrá fyrir alvöru. Og
það er óhætt að segja, að aldrei
hefir verið aliö á honum eins
ótæpt og fyrir síðustu kosningar.
Það sem hjer hefir gerst, að
fólkið flyttist úr sveitunum í kaup-
staðina er ekkert sjerstakt fyrir
ísland. Víðast hvar í heiminum
hefir hið sama verið að gerast
síðustu mannsaldrana. Þjóðimar
hafa breytt til um framleiðslu. Til-
tölulega færri iifa af landbúnaðar-
framleiðslu, en fleiri af iönaöar-
framleiðslu. En með aukningu
iðnaðarins og fjölguninni í borg-
unum hefir kaupgeta borganna
aukist.
Fólksfraumurinn úr sveitunum
hjer á landi hófst þvf miður ekki
mcð því, að tilsvarandi fólksaukn-
ing yrði í bæjunum. Framan af
Ieitaði fólkið, sem úr sveitunum
fluttist, vestur um haf, af því að
hjer voru þá ekkí bjargvænleg skil-
yrði fyrir hendi í landinu sjálfu.
Allir eru sammála um að harma
þennan fólkstraum úr landi, en
engin beiskja er í hugum manna
til þeirra, sem þannig neyddust til
þeim grundvelli. það er ekki nema
tímaspursmál hvenær kröfur meiri-
hluta þjóðarinnar ganga fram í
þessu máli. En vegna úrlausnar
þeirra fjölmörgu annara vanda-
mála, sem nú steðja að, verða
allir góðgjarnir menn að vænta
þess, að þing það sem nú situr,
ljúki ekki störfum svo, að rjettlát
lausn þessa máls sje ekki fengin.
að yfirgefa sveitirnar.
Margir þeirra manna, sem úr
sveitunum hafa flust síðasta
mannsaldurinn, hafa gerst hinir
mestu athafnamenn í kaupstöð-
unum. þeir hafa skapað þarbjarg-
vænleg skilyröi, ekki einungis
fyrir sjálfa sig, heldur hafa þeir
jafnframt með því aö stofna ný
atvinnufyrirtæki, komið þvf til
leiðar, að þeir sem vegna örðugr-
ar lífsbaráttu í sveitunum urðu að
hætta atvinnu sinni, þurftu ekki
framar að leita úr landi. Er starf
þessara manna þjóðhættulegt ?
Ef dæma má eftir orðum og
athöfnum ýmsra leiðtoga þjóðar-
innar, þá er útlit á, að þeir álíti
að svo sje. Þeir, sem leitað hafa
úr sveitunum til að bæta atvinnu-
skilyrði þjóðarinnar og þeir, sem
leitað hafa úr sveitunum til þess
að njóta þessara bættu atvinnu-
skilyrða, í stað þess að yfirgefa
landið, eiga að dóml þessara leið-
toga að vera rjettlægrj enn aörir
menn. það á aö hegna þeim, sem
mest hafa unnið að því, að ísland
yrði fyrir íslendinga, en ekki upp-
eldisstofnun handa öðrum þjóð-
um. —
Bændur eru brýndir á því, að
Reykvíkingar megi ekki hafa jafn-
an atkvæðisrjett við aðra lands-
menn. Hvaða menn eru Reykvík-
Ingar? Tuttugu þúsund Reykvík-
ingar eru menn sem flust hafa
þangað hvaðanæfa úr bygðum
Iandsins síðasta aldarfjórðunginn,
eða niðjar þeirra. Hafa þeir orð-
Stjórnarskráin komin til Neðri deildar.
(Rvík 15. apríl.)
Stjórnarskrárfrumvarpið afgreitt til Neöri deildar
með 9 atkvæðum gegn 3, Sjálfstæðismönnum, Jóni
Baldvinssyni, Jóni í Stóradal og Ingvari Páimasyni,
móti Páll Hermannsson, Jónas Jónsson og Magnús
Trofason. Tillagan um að hámark þingmanna sje 50,
var samþykt með 8 gegn 4. Þar gekk Jón Baldvinsson
með þremenningunum, annars óbreytt. Einar Árnason
og Guðmundur í Ási sátu hjá við atkvæðagreiðsluna.
Samband sveita og kaupstaða.