Austfirðingur - 23.04.1932, Blaðsíða 2

2
AUSTFIR&lNQUR
Útbúin á Austurlandi
)) ifeiriHm i Olseiní ((É
Hvergi er hægt að fá betri og fjðlbreyttari máln-
ingavörur en frá hinu alþekta verslunarfirma
Sadolin & Holmblad A/s
_ „ TKaupmannahöfn.
Ferrolin og Sadolins Grafitfarver
eru þær máltegundir, sem mála á með járn, eru varanlegar og verja
ryði. Þeir sem þurfa að mála járnvarin hús, skulu biðja kaupmenn
um þessar tegundir. Notkunarfyrirsögn og aðrar uppíýsingar l*t jeg
* U'e- Qfsll Jónsson.
SOKKAR Y»AR
SJERSTÖRU
UMHYGGJU
v
v
V -
ÞvorS silkisokka
yðar daglega úr
LUX. HiS hreina
mjúka lö'Sur varS-
veitir pá. Jafnvel hinir
fíngerðustu og vi'Skvæ-
mustu silkisokkar endast von úr
viti, sjeu þeir Jvegnir daglega
úr LUX.
Litlir pakkar 0.30
Stórir pakkar 0.60
LUX heldur flíkum enn lengur sem mjjum
M-LX 37 1 -047A IC
LEVER BROTHERS LIMITED, PQRT SUNLIGHT, ENGI-aND
í Heimdalli, blaði ungra Sjálf-
stæðismanna, birtist nýlega grein,
„Ágrip af hneykslasögu bankanna".
Síðasti kafli þeirrar greinar, um
útbúin á Austfjörðum, fer hjer á
eftir:
Sú krafa hefir verið gerð til
bankanna hjer, aö þeir settu útbú
til og frá á landinu. íslandsbanki
var með lögum skyldaður til að
setja útbú á ísafirði, Akureyri og
Seyðisfirði. Landsbankinn taldi sjer
líka skylt að greiða fyrir viösklft-
um utan Reykjavíkur. Mun og
ekki hafa unað því, að íslands-
banki sæti einn að viðskiftunum
út um land og hagnaðarvoninni
af þeim. Setti hann á árunum til
1920 fjögurútbú utan Reykjavíkur,
sitt í hverjum landsfjórðungi.
íbúar þeirra hjeraða eða lands-
hluta, sem bankaútbú hafa verið
sett f, hafa litið svo á, að hlut-
verk þeirra væri, að styðja at-
Yinnurekstur í þeim bygöarlögum.
Að því, er íslandsbanka snerti,
var þetta lögboðinn tilgangur hans.
Aðalbankarnir hafa þó jafnhliöa
litið d útbúin sem hver önnur
verslunarútbú, sem reka ætti til
hagsmuna aöalstofnuninni, sjálf-
um bankanum. í framkvæmd hefir
af útbússtjórunum verið reynt að
sameina sem best þetta tvent, svo
sem skylt var, en örðugleikar
margir hafa orðið á vegi þeirra.
Um það bil, sem bankarnir
settu fyrstu útbúin hjer á landi,
var peningaverslun álitin mjög
arðvænleg. En íslendingar eiga
ekki gamlan skóla í peningaversl-
un. Atvinnuvegir landsmanna eru
hinsvegar fábreyttir og afkoma
þeirra mjög háð árferði. það leið
þvf ekki á löngu áður menn kom-
ust í skilning um það, að pen-
ingaverslun bankanna væri mjög
áhættusöm og rekstur hennar
vandasamur. Bankarnir hafa orðið
fyrir mörgum töpum, og eru sum
þeirra stórvægileg, miðað við ís-
lensk skilyrði. En höfuðorsök
tapanna mun þó vera sú röskun
sem varð á verðlagi og verslun
af völdum Norðurálfuófriðarins.
Síðan sósíalistastefnan færðist í
aukana hjer á landi, hefir deilan
um bankamálin að miklu leyti
snúist í ádeilu út af þessum töp-
um. Fyrir ádeilunum hafa aöal-
lega staðið frumherjar og aðal-
flytjendur sósíalistastefnunnar hjer
á landi, og hafa hinar opinberu
ádeilur birst jöfnum höndum í
Alþýðublaðinu og Tímanum. Er
þetta, í fljótu bragði sjeð, talsvert
einkennilegt, þegar á það er litið,
að bankatöpin eru að langmestu
leyti af því sprottin, að atvinnu-
rekendur hafa greitt alþýöu manna,
er að framleiðslunni vann, meira
en hin framleidda vara reyndist að
vera verð, svo að töpin fóru raun-
verulega í sjóð íslensks almenn-
ings. En töpin urðu handhægt
ofsóknarefni gegn stjett atvinnu-
rekenda, sem sósfalistar vilja fyrir
hvern mun koma fyrir kattamef,
svo ríkisrekstur geti hafist á rúst-
unum.
Árásirnar út af bankatöpunum
byrjuðu ekki fyrir alvöru, fyr en
Landsbankinn var orðinn pólitískt
vígi Afturhaldsins, og því var þeim
svo að segja eingöngu stefnt gegn
íslandsbanka.
Hefir langoftast og mest verið
talað um útbú bankans á Seyðis-
firði og einn viðskiftamann þess,
Stefán Th. Jónsson. Greinar um
þetta efni í Tímanum og Alþýðu-
blaðinu og fylgisblöðum þeirra
skifta víst hundruðum, á fjölda
funda, opinberra og leynilegra
kringum alt land, hefir þetta verið
umræðuefni, og jafnvel útvarpið
hefir bergmálað þennan són:
„Útbú íslandsbanka á Seyðisfirði",
„Stefán Th. Jónsson".
Nú er það svo, aö á Austfjörð-
um hafa starfað tvö bankaútbú
síðustu áratugi. það eru útbú Is-
landsbanka á Seyöisfirði og útbú
Landsbankans á Eskifirði. Almenn-
ingur, sem heyrt hefir hinar ó-
fögru sögur af útbúinu á Seyðis-
firði, og tugum sinnum endurtekn-
ar hinar illvígu árásir á stjórn ís-
landsbanka á því, en hins vegar
aldrei heyrt sömu menn á það
minnast, að nein mistök hafi orð-
ið á rekstri hins Austfjarðaútbús-
ins, hlýtur að hafa fengiö þá hug-
mynd, að rekstur þeirra hafi tek-
ist mjög ólíkt, og að á Eskifjarð-
arútbúinu hafi ekki orðið töp, sem
sjeu umræðu verö. Rjettmætt er
því að gera sannan samanburð
á töpum þessara útbúa frá byrjun,
samkvæmt reikningum bankanna
og mati tilkvaddra manna. Má
vera, að vandlæting áöurnefndra
blaða sjáist þá, í öðru ljósi en
því, er hún hjer til hefir verið
skoðuð.
Útbú íslandsbanka á Seyðisiirði
er stofnað árið 1904. Sami maður
stjórnaði því í kvartkvöld, eða til
ársins 1930. Alt til þess tfma hafði
aðalbankinn aldrei afskrifað tap á
rekstri þessa útbús. Hins vegar
hafði hann flest árin fenglð af því
einhvern arð. Seint á árinu 1929
Ijet fjármálaráðherrann meta hag
útibúsins á Seyöisfirði, sjerstaklega
þó, hvað telja mætti tapað af úti-
standandi skuldum þess. Matið
framkvamdi Svavar Guðmundsson
fulltrúi S. í. S., þá settur eftirlits-
maöur banka og sparisjóða. þeg-
ar útvegsbankinn var látinn taka
við eignum íslandsbanka á árinu
1930, þótti ekki ástæða til að
meta útbúiö að nýju, og var
gengið út frá mati Svavars.
Svavar Guðmundsson telur í
skýrslu sinni til fjármálaráðuneyt-
isins að töp á skuldunautum út-
búslns muni verða samtals kr.
1919493.20. þetta staðfestir mats-
nefndin 1930 að vera muni brúttó-
tap bankans á útbúinu þá kvart-
öld, sem það þí hafði starfað, en
frá því ber þá auðvitað að draga
I þann beina arð, sem bankinn hafði
| haft af því ð þessu sama tfmabili.
Sá arður var að minsta kosti 3/«
miljón króna. Eftir verður þá
rúmlega ein miljón eða 1—l1/*
miljón króna.
Útbú Landsbankans á Eskifiröi
er stofnað árið 1918, þegar Norð-
urálfuófriðnum var lokið. Afskrif-
uð töp hjá þvl eru:
Áriö 1924 .......kr. 644638.91
— 1925 ...........— 970000.00
— 1926 ...........— 26903.68
— 1927 ...........— 511325.46
— 1928 ...........— 540179.91
— 1929 ...........— 530000.00
— 1930 . . . . .— 440000.00
Samtals kr. 3663047.96
I samanburðinum við töp út-
búsins á Seyðisfirði, sem ekkert
vaxtatap varð á, ber svo hjer að
bæta við vöxtnm af þessum töp-
um Eskifjarðarútbúsins frá því af-
skrift fór fram, og til þess tíma,
sem hjer er við miðað, en það
er miðað viö 6% ársvesti án
vaxtavaxta, kr. 524304.17.
Rjettur samanburður á töpum
þessara beggja útbúa sýnir þá, að
á 25 ára starfstíma útbús /s-
landsbanka á Seyðisfirði verðnr
nettótap aðalbankans á því rúm-
lega ein miljón króna. En á tólf
ára starfi útbús Landsbankans á
Eskifirði verður nettótap aðal-
bankans á því rúml. fjórar milj-
ónir króna.
Að þessum samanburði gerö-
um, skal það óhikað lagt í dóm
lesendanna, til hvaða þjóömála-
flokks sem þeir teljast, hvort á-
rásir Alþýðublaðsins og Tímans
á útbúið á Seyðisfirði munisprottn-
ar af einlægri vandlætingu, og
umhyggju fyrir meðferð á fje
bankanna. Hver og einn þeirra
mun geta svarað þeim spurning-
um, hvort árásir áðurnefndra
blaða á útbúiö á Seyðisfirði mundu
hafa orðið hinar sömu, ef það
hefði verið eign Landsbankans,
og hvort aldrei mundi hafa heyrst
frá þeim umvöndunarorð út af
rekstri útbúsins á Eskifirði, ef
það hefði verið eign íslandsbanka.