Austfirðingur - 07.05.1932, Blaðsíða 3

AUSTFIRÐINGUR
3

gpocss>oocæ>oo<æ>oo<3s>oe©©œ©c^g
I AUSTFIRÐINGUR "
g V i k u b 1 a ð
Ritstjóri og ábyrgðarmaður
Árni Jónsson frá Múla.
Sími nr. 70.
Verð árgangsins 5 kr. q
i>S0<SS>00C5Z>00<SD00<S£>00<S>0do
verið honum dálítið örðugur ljár
í þúfu, en Jón í Stóradal var þá
og fyrst frameftir öruggur fylgis-
maður Jónasar. Það var ekki fyr
en íslandsbankamáiiö var til með-
ferðar á þinginu 1930, að opin-
berlega skarst í odda með þeim
Jóni í Stóradal og dómsmálaráð-
herranum.
2.
Síðan hefir nokkuð oft hlaupið
snurða á þráðinn milli þessara
pólitísku fornvina. Þó aldrei eins
og nú á þinginu. Fyrst greiðir Jón
stjórnarskrárbreytingu Sjálfstæðis-
manna atkvæði. Og síðan flytur
hann breytingartillögu við fimtar-
dóminn, sem ekki verður skoðuð
sem annað en bein vantraustsyfir-
lýsing á dómsmálaráðherrann.
3.
Breytingartillagan, sem Jón í
Stóradal flutti við fimtardómsfrum-
varpið hefir nú verið samþykt í
efri deild og er á þessa leið:
„Leita skal álits aöaldómara
fimtardóms, er veita skal aðal-
dómaraembætti, og taka veiting-
ura til meðferðar á ráðherrafundi,
og gerir síðan forseti ráðuneytis-
ins tillögu um hana til konungs“.
Samkvæmt tillögunni á einnig að
bera málið undir ráðherrafund
þegar veita skal aðaldómara lausn
frá embætti.
Þeir sem vita hvert kapp Jónas
Jónsson hefir lagt á, að ná veit-
ingavaldinu yfir dómaraembættinu
algerlega í sínar hendur, munu
fara nærri um hvernig honum
hefir oröið við þennan iöðrung.
Og ekki bætti úr skák þegar ann-
ar fiokksmaður hans, Guðmund-
ur í Ási, greiddi tillögunni einnig
atkvæði!
Fjársvik Kreugers.
Stærsta fjárglæframál í veraldarsögunni.
Mikið hafa menn gruflað yfir
því, hvers vegna Kreuger skaut
sig. Menn hjeldu að ofþreyta,
taugaveiklun og augnabliks fjár-
þröng af völdum heimskreppunnar
væru orsakir sjálfsmorðsins. En
rannsókn á hag Kreuger-fjelaganna
leiddi annað í ljós. Kreuger var
fjárglæframaður í stórum stíl.
Hann hefir falsað reikninga fjelaga
sinna, veðsett sömu verðbrjef á
fleiri stöðum, gefið út fölsuð
skuldabrjef í nafni erlends ríkis o.
m. fl. Hann hefir framið hina
stærstu fjárglæfra í veraldarsög-
unni. Jafnve! Panamahneykslið er
lítið í samanburði við fjársvik
Kreugers.
Kreuger byrjað' fyrir 7, ef til
vill fyrir 17 árum, að hafa fjársvik
í frammi. Hinn hái arður, um 30%,
sem Kreuger & Toll greiddi hlut-
höfum, bygðist þannig á fjársvik-
um. — í öli þessi ár hefir Kreug-
er haft viðskifti við fjölda ríkis-
stjórna, stærstu peningastofnanir
og merkustu fjármálamenn í heimi.
En engum hefir dottið í hug að
gruna hann um fjársvik, ekki fyr
en skömmu áður en hanu skaut
sig. —
—©—
Falsaður samningur við Primo
de Rivera. — Inneign í banka,
sem ekki var til.
Kreuger var riðinn við fjölda
hlutafjelaga. Hann var forstjóri
Kreuger & Toll, og þetta fjelag
átti aftur meiri hluta hlutabrjefanna
í Svenska Tándsticksbolaget, Int-
ernational Match og símafjelaginu
L. M. Ericsson. Þetta voru stærstu
fjelögin, hvort fyrir sig risavaxin
fyrirtæki. En þar að auki stofnaði
Kreuger mörg minni hlutafjelög,
til þess að geta betur leynt fjár-
svikunum.
Skömmu eftir andlát Kreugers
v ir skipuð nefnd til þess að rann-
saka hag Kreuger-fjelaganna. Hún
heíir enn ekki lokið störfum, en
þó birt nokkrar bráðabirgðaskýrsl-
ur. í fyrstu skýrslunni er sagt, að
Kreuger & Toll sje gjaldþrota. f
næstu skýrslu var skýrt frá því,
að ýmsar af eignum Kreuger-fje-
laganna hafi aldrei verið annars-
staðar til en í reikningunum. Þar
að auki sjeu ekki allar skuldir með
taldar í reikningum fjelaganna. í
þriðju skýrslunni er skýrt nánar
frá fölsun reikninganna. Um leið
voru 3 forstjórar Kreugerfjelag-
anna teknir fastir og ákærðir fyrir
að hafa hjálpað Kreuger til að
falsa reikningana.
I leynihólfi á skrifstofu Kreugers
fann nefndin samning milli Kreug-
erfjelaganna og Primo de Rivera.
Samningurinn var dagsettur árið
1925. Samkvæmt honum áttu
Kreugerfjelögin á árunum 1925—
1927 að lána spanska ríkinu 180
miljónir peseta með 16% rentum.
Kreuger fjekk í staðinn einkaleyfi
til þess að framleiða og selja eld-
spýtur á Spáni frá ársbyrjun 1937.
Fyrstu árin átti að leggia renturn-
ar við höfuðstólinn, og samkvæmt
bókum Kreugerfjelaganna áttu þau
nú 287 miljónir hjá Spánverjum.
En Piimo de Rivera hefir aldrei
gert neinn samning við Kreuger
fjelögin og þau aldrei veitt Spán-
verjum lán. Samningurinn og
reikningarnir eru falsaðir.
Samkvæmt reikningum fyrir árið
1930 átti eitt af Kreugerfjelögun-
um 34 miljónir florina inni í Int-
ernational Bank í Danzig. En
þessi banki var enn ekki stofn-
,,Je8 liefi reynt rim da-
gana óteljandi tegundir
af ffö.nsknm Jiandsápum.
en aldrei á a;fi minni hefi
jeg íyrir ifitt neitt s.em
jafnast á við L»x Jiand-
sápuna : \ ii ii m:nT,:.r í al-
da hörundimi i u ■!••• :: og
yndislega lajáin- "
■i
Allar fagrar konur nota hvítu
Lux handsápuna vegna ]?ess, hún
heldur hörundi þeirra jafnvel enn
þá mýkra heldur en kostna'ðar-
samar fegringar á snyrtistoíum.
■t\o/50 oisra
aður, þegar að reikningarnir voru
gerðir, og þa r að auki hafa Kreug-
er-íjelögin aldrei átt neitt inni í
þessum banka.
—o—
Fölsuö ítölsk skuldabrjef, 420
milj. sænskre króna að upphæð.
í leynihólfi Kreugers fundu menn
einaig ítölsk skuldabrjef, 21 miljón
sterlingspunda eða 420 miljónir
sænskra króna að upphæð. Þessi
skuldabrjef voru gefin út í nafni
ítölsku stjórnarinnar. Rannsóknar-
nefndina grunaði, að þau væru
fölsuð. Hún spurðist því fyrir í
Rómaborg og fjekk þá sönnur fyr-
ir því, að grunurinn væri á rök-
um bygður. Fyrir tveimur árum
hafði Kreuger boðist til þess að
veita ítölsku stjórninni stórt lán
gegn því að fá einkaleyíi til eld-
spýtnasölu í ftalíu, en ítalska
stjóriiin tók ekki tiiboðinu.
ítölsku skuldabrjefin ern prent-
uð í Svíþjóð og menn halda að
Kreuger hafi sjálfur falsað undir-
skriftina. Nokkur hluti þessara
skuldabrjefa hafa verið færð á árs-
reikning Kreuger & Toll sem eign
fjelagsins. Einn liður á reikningn-
um eru 180 miljónir króna í ónafn-
greindum skuldabrjefum. Það er
sagt að endurskoðendur reikn-
inganna hafi beðið Kreuger um
nánari upplýsingar. Kreuger sýndi
þeim þá ítölsku skuldabrjefin, en
sagði um leið, að nauðsynlegt
væri að halda því leyndu, að hann
hefði veitt ítðlum lán. ítalska
stjórnin hafi fengið lánið til þess
að auka herskipaflota sinn. Frakk-
ar mnndu verða æfir í garð Svía,
ef þeir fengju vitneskju um lánið.
—o—
Morgan uppgötvaði fjársvik
Kreugers í vetur. — Njósnarar
á hælunum á Kreuger.
„inancial Tirnes" skýrir frá því
að Morgan hafði uppgötvaö fjár-
svik Kreugers skömmu áður en
hann skaut sig.
í júlí í fyrra gerði Kreuger
samning við Morgan um það, að
þeir skyldu hafa skifti á 600.000
hlutabrjefum í sænska símafjelag-
inu L. M. Ericsson og 400.000
hlutabrjefum í „International Tele
fon and Telegraph". L. M. Erics-
son var þá vel stætt fjelag. En
eftir þetta tókst Kreuger að draga
til sín verðmætustu eignir fjelags-
ins. Morgan komst að þessu. —
Kreuger var í Ameríku skömmu
eftir að hann skaut sig. Morgan
heimtaði þá, að samningurinn um
hlutabrjefaskiftin yrði ónýtur og
að Kreuger greiddi 10 milj. dollara
í skaðabætur, því Morgan hafði
orðið fyrir miklu tapi vegnageng-
isfalls Ericssons-hlutabrjefanna. —
Morgan sneri sjer til lögreglunnar
í New York og hún hafði gætur
á því, að Kreuger flýði ekki frá
Ameríku. Að lokum sá Kreuger
sjer ekki annað fært en að fallast
á kröfur Morgan. Banki L. Higg-
inson útvegaði Kreuger fje, til þess
að greiða Morgan skaðabæturnar.
Og svo fór Kreuger til París.
En Higginsson grunaði nu, að
ekki væri alt með feldu. Hann
sendi því Durant forstjóra til