Austfirðingur - 14.05.1932, Blaðsíða 1

3. árgangur Seyðisfirði, 14. maí 1932 16. tðlublað

Flokksöfgar.
Fyrir landkjörið 1<J30 var jeg
á nokkrum fundum með þeim
Jónasi Jónssyni og Haraldi Guð-
mundssyni. Meðal annars var fund-
ur haldinn að Laugum í Reykja-
dal, hinu rómaða mentasetri Þing-
eyinga. þetta var á sunnudegi,
hlýjum og lólbjörtum vordegi. Jeg
hafði sjaldan komiö á þessar frið-
sælu æskustöðvar mínarsíðan jeg
var unglingur. Þarna var fjöldi
ættingja minna, fornvina foreldra
minna, og fyrverandi vina minna.
Jeg get játað það, að mig langaði
ekkert sjerstaklega í harðvítugt
stjórnmálaat eins og á stóð. Og
jeg held sama hugsunin hafi grip-
ið okkur alla þrjá málsvara flokk-
anna, sem þarna vorum komnir.
Að minnsta kosti kom Jónas Jóns-
son til mín rjett áður en fundur-
inn byrjaði og segir: Við erum
allir þrír upprunnir úr þessu hjer-
aöi, svo jeg held viö tökum held-
ur ljett á málunum hjer. Þetta
varð, Og jeg býst við aö lundar-
mönnum hafi þótt viö fremur
daufir og leiðinlegir.
En þó við þremenningarnir
værum ekki í neinum vígamóð,
þá er jeg hræddur um að hið
sama verði ekki sagt um alla þá,
sem þarna voru. Jeg kom inn á
afvikinn stað á skólasetrinu og
rak mig þar á óvænta og smekk-
vísa hugulsemi húsráðenda. þar
hafði verið lagður fram stærðar
bunki af „Veröi“ til afnota fyrir
þá, sem áttu erindi á þennan af-
vikna stað. Mjer gleymdist að
þakka hinum glæsilega menning-
arfrömuði, sem stendur fyri: skól-
anum, þessa hugkvæmni og nær-
gætni, en geri það hjer með.
Eftir fundinn drukkum viö Har-
aldur kaffi hjá forstöðukonu hús-
mæðraskólans, í snotru húsi skamt
frá aðalskólanum. Þar kom frændi
minn einn nákominn, maður við
aldur, en ljettvígur og örlyndur.
Hann sagði: Jeg hjelt það, frændi,
lengi vel, að það væri einn heið-
arlegur maður í flokknum þfnum,
en eftir að jeg las í fyrrahaust
grein eftir þig í „Verði" um hann
N. N.. sannfærðist jeg um, aö þaö
er ekki einn einasti heiðarlegur
maður til f íhaldsflokknum.
Viö hjeldum til Húsavíkur eftir
Laugafundinn og var þar fundur
um kvöldiö. Sá fundur var nokk-
uð harðvítugri en Laugafundurinn,
en ekki minnist jeg þess, að ekki
færi þar alt fram með fullri kurt-
eisi. Presturinn á Húsavík hafði
gert sig sekan f þvi ódæði, að
klappa fyrir mjer á fundinum. Einn
af sóknarmönnunum hneyksiaðist
svo á þessu, að hann skrifaði
prestinum langt brjef, tii aö vanda
um við hann. „Heldur þú að Jesú
Kristur hefði klappað fyrir Árna
frá Múia?“ spurði brjefritarinn.
Hann hefir víst ekki veriö í mikl-
um vafa um aö frelsarino hefði
klappað fyrir Jónasi frá Hriflu og
Haraldi Guðmundssyni. Við erum
systkynasynir, þessi kristilegi vand-
lætari og jeg.
—o—
Jeg las fyrir nokkru síðan grein
í Tímanum um Jósafat og þjóð-
ina. Og jeg spurði sjáifan mig:
Fyrir hverja er slík grein skrifuð?
Hverjir gleypa við þeirri kenningu,
að stærsti stjórnmálaflokkurinn í
landinu sje samsafn níðinga og
glæp'amanna? Þá duttu mjeríhug
þeir atburðir, sem jeg hef getið
um hjer. Þessir tveir frændur mín-
ir, sem jeg mintist á, eru víst
hvorki verri menn nje ógreindari
en fólk er flest. En ætli að þeir
sjeu í miklum vafa um „að Jesú
Kristur hefði klappað* fyrir Jósa-
fatsgreininni?
En þessir atburðir rifjuðust upp
fyrir mjer aftur alveg nýlega, er
mjer barst f hendur sjerprentuð
grein eftir jón H. Þorbergsson,
bónda á Laxamýri, sem nefnist
„Þjóðstjórnarflokkur. Drög aö
stefnuskrá.“
Jón Þorbergsson segir þar með-
al annars frá þessu:
„Flokkadeilurnar á Alþingi á
sviði þjóðmálanna valda eigi
sjaldan óeiningu og jafnvel hatri
innan sveita- og bæjarfjelaga, er
spillir æskilegum framgangi
nauðsynjamáia. Er það kunnara
en frá þurfi að segja. Jeg var
eitt sinn staddur í' smáþorpi
hjer á landi þar sem mikið bar
á þessu. Jeg sá þar barnahóp
koma úr skóla. Einn drengj-
anna hrópaði aö öðrum: „Þetta
er íhaldsmaður. Strákar. Við
skulum drepa hann“. Hiö póli-
tíska loftslag í þorpinu hafði
áhrif á börnin og kom þar fram
í rjettri mynd í óeihingu og
óbilgirni".
Að þessu sinni verður ekki
rætt nánar um grein Jóns Þor-
bergssonar. En flestir hugsandl
menn munu vera höf. sammála
að flokkserjurnar hjer á landi
sjeu víöa komnar í þær öfgar, að
ástæða sje til þess að bera klæði
á vopnin. En það er varla hend-
ing, að rökstuddasta ádeilan, sem
enn hefir komið fram á hina harð-
vítugu fiokkapólitík hjer á landi,
á uppruna sinn í Þingeyjarsýslu.
Því þótt víða sje pottur brotinn,
þá er þó líklega hvergi hægt að
benda á jafn mikla ofstæki í stjórn-
málum eins og einmitt í Þingeyj-
arsýslu. Þetta er því merkilegra,
þar sem Þingeyingar eru yfirleitt
vel gefnir menn og að ýmsu
mannaöir umfram flesta aöra
Iandsmenn. En þeir hafa bitið sig
fasta í svonefnda samvinnu, sem
eina sáluhjálparatriði og bjargar-
von. Haft er eftir þingeyskum
bónda: „Állir húshlutir mínir, sem
í búð eru keyptir, eru úr kaup-
fjelaginu, og sjálfur er jeg orðinn
þaðan að æði miklu leyti“. Þessu
var, ef jeg man rjett, hampað í
ársriti Kaupfjelags Þingeyinga,
fyrir nokkrum árum, sem sjerstök-
um vottium hið rjetta hugarfar í
samvinnumálunum. Og sannleik-
urinn er sá, að margir íslenskir
bændur geta með sanni sagt um
kaupfjelag sitt „að þeir sjeu orðn-
ir þaöan að æði miklu leyti*. Þeir
eru nokkuð öruggir um að fá í
„fjelaginu" endurnæringu fyrir póli-
tískar skoðanir sínar, jafnvel þótt
lftið kunni aö vera um aðrar
„nauðsynjavörur".
Þaö er annars ekki rjett að
tala um „skoðanir“ hinna öfga-
fylstu manna. Skoðanir og ofstæki
sameinast ekki. Ofstækiö kemur
ekki til skjalanna fyr en skoðun-
um sleppir, þegar tilfinningarnar
og trúin hafa náð öllum völdum.
Þegar svo er komið er hugsunin
löstur og sanngirnin ragmenska.
Ef menn gefa sjer næði til að
hugsa sig um, þá vita þeir vel að
í öllum stjórnmálaflokkum eru til
heiðarlegir menn og góðgjarnir
og að í öllum stjórnmálaflokkum
eru líka til Jósafatar og annar
ruslaralýður. En starfsemi ýmsra
leiðtoga er helst í því fólgin, að
varna mönnum að hugsa, að
öskra sjálfir og fá aðra til að
öskra, klappa fyrir öskrinu og kalla
það skoðanir — og þegar meira
er haft við — lífsskoðanir og hug-
sjónir. Mikiö af svokölluðum kenn-
ingum er ekki annaö en glamuryrði
og upphrópanir, sem orðið er að
talkækjum.
„í stjórnmálum lifa menn í trú
sem meira líkist hjátrú" sagði Jón
Þorbergsson um sýslunga sína
fyrir nokkrum árum. Við íslend-
ingar iifum í þeirri trú, að við
sjeum menningarþjóö. En ef því
fer fram að uppnefnin og svívirð-
ingarnar, úlfúðin og rangsleitnin,
megi sín meira en rökin í póli-
tískum umræðum hjer á landi, þá
verður líka trúin á menningu
okkar „trú sem meira líkist hjá-
trú“.
Þistlar.
1.
Þaö er staðreynd að Austfirð-
ingafjórðungur hefir á Alþingi
fulltrúatöiu hlutfallslega umfram
aðra landshluta. Þaö er staöreynd
að á síðasta kjörtímabili og því
sem nú stendur yfir hafa allir
þingmenn fjórðungsins að undan-
skildum þingm. Seyðfirðinga, talist
til haldreipa stjórnarflokksins. Það
er staðreynd að þrátt fyrir þessa
aðstöðu hefir enginn fjórðungur
farið eins varhluta af liðsinnni
ríkisvaldsins á undanförnum árum
eins og Austfiröingafjóröungur.
Og loks er það staöreynd að eng-
um landshluta hefir verið jafn
mikil þörf þessa liðsinnis og Aust-
firöingafjórðungi. Á alt þetta hefir
margsinnis verið bent hjer í blað-
inu.
2.
Meðan Alþýðuflokkurinn og
Framsókn hafa unað í kærleiks-
ríkri sambúð, hafa austfirskir jafn-
aðarmenn látið sjer fátt um þessa
hluti. Nú hafa trygðarofin leyst
tunguhaft austfirsku jafnaöarmann-
anna, svo aö bóla tekur á þeirri
gagnrýni, sem legið hefir niöri
vegna pólitískra vensla. f síðasta
blaði Jafnaðarmannsins ritar Jónas
Guðmundsson grein um Austfiröi,
og nú er þessi athafnamikli og
bjartsýni framfaragarpur oröinn
svo bölsýnn að hann óttast helst
að austfirsku kaupstaðirnir leggist
í eyöi!
3.
Ef litið væri aðeins til þeirrar
allsherjarkreppu, sem yfir dynur,
mætti ef til vill eins spyrja, hvort
heimurinn væri ekki að leggjast í
eyði. En þó að óbyrlega blási
um sinn og niður viti þaö sem
upp átti að snúa, víða um heim,
þá er vonandi ofsnemt að búast
við dómsdegi og Ragnarökkri.
Jónas Guðmundsson rekur þá
einnig rjettilega orsakir þess öng-
þveitis, sem atvinnuvegirnir hjer
eystra eru nú í, lengra en til yfir-
standandi heimskreppu.
4.
En úr þvl svo er komið sem er,
hlýtur Jónas Guömundssön að
spyrja sjálfan sig, hvort ekkiheföi
verið betra að hann og flokks-
menn hans heföu á undanförnum
árum ekki verið of harðir í kröf-
um sínum við austfirskan atvinnu-
rekstur, austfirsk bæja- og sveita-
fjelög en fulllinir um rjettmæta
„skriftingu arðsins" úr ríkissjó&I.
Þaö er of seint að „þrefa um
brauð", þegar kornið er brunnið