Austfirðingur - 14.05.1932, Blaðsíða 2

2
AUSTFIRölNQUR
og bökunarhúsið í rústum. Alt
síðasta kjörtímabil streymdi gullið
I ríkissjóöinn svo út af fióöi. Alt
síðasta kjörtímabil hjálpuðu jafn-
aðarmenn stjórninnl dyggilega til
að ausa úr sjóðnum. Alt síðasta
kjörtímabil höfðu jafnaðarmenn
aöstööu til að beina gullstraumn-
um í ákveðnar áttir. Ef Jónas
Quðmundsson hefði þá hafiö upp
raust sína, þá hefðu kveinstafir
hans nú ekki orðið jafn sárfr og
bölsýnin ekki eins átakanleg.
5.
Austfirðingum er vissulega þörf
á atbeina rfkisvaldsins. En hjálpar-
höndin er visin. Og því veröur
ekki neitað, að jafnaðarmenn hafa
ekki síst stuðlað að þvl að hönd-
in visnaði. Fjármálastefna ríkisins
undanfarin ár hefir verið í anda
jafnaðarmanna. Sama stefnan hef-
ir ríkt í bæjar- og sveitafjelögum,
þar rem jafnaðarmenn hafa ráðiö.
Ef haldið heföi verið á fjármáium
rfkisins meö gætni og framsýni,
þá hefði mátt þaðan vænta þess
stuðnings til atvinnulífsins, sem
svo mjög kallar aö, en nú hlýtur
aö verða veigalítill vegna getuleys-
is ríkissjóösins. Þar er ekki eftir
nema rjett innansleikjan til aö
sletta í góminn á snapandi biti-
ingalýðnum.
6.
Þegar talað er um viðreisn at-
vinnuveganna hjer eystra, má auð-
vitað heldur ekki um of einskorð-
ast viö stuðning ríkisvaldsins.
Fleiri „mannavöid" koma þar til
greina, bæöi bankavöld og verka-
mannavöld. Nú eru bankavöldin
að hálfu og verkamannavöldin
að öliu í höndum jafnaöarmanna.
Hefir þessum „völdum" verið beitt
umfram alt til viðreisnar atvinnu-
vegunum? Á ekki kaupstreita jafn-
aöarmanna sinn þátt í lægingu
atvinnuveganna? Hefir jafnaðar-
maðúrinn meö bankavöldin stutt
atvinnuvegina með ráðumogdáð?
Að þessu sinni skal ekki nánar
út í þetta fariö, en bæði Jónasi
Guömundssyni og öðrum væri
holt aö velta þessum spurningum
nokkuö fyrir sjer í einrúmi.
7.
í Alþýðublaðinu 23. f. m. birt-
ist grein meö fyrirsögninni „Stjórn-
málaflokkarnir og kreppan". Höf-
undur greinarinnar lætur ekk
nafns síns getið og er hún merkt
tveim stjörnum (**). En hjer
bænum er alment álitið aö grein-
in sje eftir fyrverandi ritstjóra Al-
þýðuflokksins, núverandi banka-
stjóra og þingmann Seyðisfjarðar-
kaupstaðar, Harald Guðmundsson.
Og þó því verði tæplega trúað að
nokkur þingmaður sendi sam-
borgurum sínum slíkar kveðjur
úr fjarlægö, þá er ekki því að
neita aö kenningar þær sem grein-
in flytur, falla mjög heim við ræö-
ur þær, sem Haraldur hefir flutt
hjer á Seyðisfirði.
8.
Greinin viröist umfram alt véra
rituð til aö koma að þessan
smekklegu samifkingu: „í heil-
brigðu þjóðfjelagi þar sem Kreug-
er hinn sænski og Stefán Th.
Jónsson hinn fslenski eru útiiok-
aðir meö svik og brask, geta
creppur ekki átt sjer stað". Har-
aldur Guðmundsson hefði aldrei
?orað að láta Jafnaðarmanninn
flytja slik ummæli. Hann hefði ai-
drei þorað að láta blað, sem hann
ber að nokkru ábyrgð á líkja
Stefáni Th. Jónssyni við mesta
fjárglæframanninn, sem sögur fara
af. Haraldur Guðmundsson hefir
ekki ianga reynslu af austfirskum
atvinnurekstri, en su reynsla ætti
þó að hafa kent honum að það
þarf hvorki „svik nje brask" til
að tapa fje á atvinnurekstri hjer
þegar ilia árar. Og vafalaust þætti
Haraldi hart ef honum væri iíkt
við Ivar Kreuger, þótt það kæmi
í ljós að töp gætu orðið á lán-
veitingum þeirrar stofnunar sem
hann veitir forstööu. Hafi Harald-
ur Guðmundsson ekki skrifað
þessa grein ætti hann að birta
yfirlýsingu um það hið fyrsta, því
greinin er til háðungar og sví-
virðu, hver sem höfundurinn er.
Togaraútvegur á Austurlandi.
/ nýkomnum „Ægi" birtist ársskýrsla erindreka Fiskifje-
iagsins á Austurlandi, Friðriks Steinssonar, skipstjóra. Er
skýrsla þessi aö öllu hin fróölegasta og afbragösvel rituð.
A þessum tímum, þegar svo mjög er rætt um viöreisn Aust-
fjaröa, mun fróðlegt þykja aö kynnast áliti erindrekans um
togaraveiðar hjer eystra. Ægir er á fremur fárra höndum
og því hef jeg leyft itnjer að prenta upp kaflann, sem aö
togaraveiðunum lýtur. Ritstj.
í hinni ítarlegu grein Kristjáns
Bergssonar um sjávarútveginn
1931, kemst hann að þeirri niður-
stöðu, að ekki muni vera „jarð-
vegur á Austurlandi til þess að
koma þar á fót togaraútgerð".
Tekur hann til dæmis togarann
Andra, sem hefir átt heimilisfang
á Eskifirði undanfarin ár, að á því
skipi hafi verið sárafáir skipverjar
af Austurlandi. Vegna þess að mjer
þykir kenna nokkurs ókunnugleika,
að því er viðkemur þessari Andra-
útgerð, vil jeg skýra þetta nokkuð.
Andri er keyptur til Austurlands
á vetrarvertfð. Útgerð hans hefst
á þeirri sömu vertíð, á þeim tfma
sem Hornafjarðarvertíð stóö yfir.
Voru þá sjómennirnir á Eskifiröi
bundnir við vjelbátana, línuveiðar-
ann Sæfara, eða í atvinnu í Vest-
mannaeyjum eða annarsstaðar á
Suðurlandi. Heima voru þá helst
verslunar- og skrifstofumenn og
aðrir landvinnumenn. Var ráðið á
togarann í Reykjavík og því ekki
um annað aö gera en fá menn
þar. Þó voru einhverjir sendir frá
Eskifirði til að yera á skipinu.
Voru það helst menn sem afgangs
voru, þegar ráðið var á vjelbát-
ana til Hornafjarðar og Sæfara.
Þótt jeg vilji ekki Iasta þá menn
sem suður fóru til þess að vera á
Andra, þá mun þó óhætt að full-
yrða, að þeir voru ekki vanirsjó-
menn, að einum undanskildum,
því síður að þeir hefðu nokkurn-
tfma veriö á togara. Þetta var
fyrsta reynslan um það, hvort
hjer væru sjómenn starfhæfir á
togara. Skipstjórinn er búsettur í
Reykjavík. Ávalt hefir verið ráðið
á skipið þar eg því eðlilegt að
skipstjórinn ráöi menn, sem hann
þekkir og eru við höndina, því
oftast munu vera nægir um boð-
iö í Reykjavík, þegar ráðið er á
togara. Skipið hefir líka raunveru-
lega verið rekiö frá Reykjavík, þótt
það hafi haft heimilisfang á Eski-
firði. Hefir íkipið aðeins komið
hjer haust og vor ©g mun búsett-
um mönnum hjer sennilega hafa
veriö lítið meira keppikefli aö
vera á Andra frekar en öörum
skipum, ef þeir á annað borð
þurftu að sækja atvinnu f aðra
landsfjórðunga. Þar aö auki er
mjer ekki kunnugt um aö Eski-
fjarðarsjómenn hafi sjerstaklega
átt kost á atvinnu á Anda. Marg-
ir Austfirðingar hafa stundað at-
vinnu og stunda atvinnu á togur-
um, en eölilega ekki eins margir
eins og af Suður- og Vesturlandi,
þar sem togaraútgerö hefir verið
rekin. Þótt margir ágætir togara-
menn væru á Vesturlandi áöuren
togaraútgerð var rekin þaðan, þá
er það eðlilegt: Vestfirðir eru nær
Reykjavík, en hið afskekta Austur-
íand. Jeg þekki fjölda af sjómönn-
um úr öllum landsfjórðungum og
jeg hygg, að ekki sje með sann-
girni hægt aö gera upp á milli
manna um dugnað eingöngu eftir
því hvaðan þeir eru á landlnu.
Allstaðar frá eru mennirnir mis-
jafnir, en jeg lit svo á, að örðug-
leikar við sjósókn á Austurlandi
sjeu það miklir, aö þeir ættu að
nægja til að skapa duglega sjó-
menn. í sambandi viö togaraút-
gerö á Austurlandi vaknar eðlilega
fyrst þessi spurning: Er eins hag-
kvæmt að gera úttogara fráAust-
urlandi eins eg öðrum landshlut-
um? Um þutta eru deildar skoð-
anir. Aðaiástæða þeirra, sem á
móti mæla togaraútgerð á Austur-
landi er sú, að skipin veiði minna
á saltfisksvertíð. Mlða þeir þá við
að skipin veiði vetrarvertíðina á
Selvogsbanka og mundi þá tapast
einn túr vegna vegalengdar. Þetta
ynnist upp að nokkru á vorvertíö,
en þó ekki að öllu leyti. Þetta er
frambærilegasta ástæöan, sem jeg
hefi heyrt frá þeirri hliö.
Ef borið er saman kostnaður
við rekstur togara frá Austurlandi
og frá Reykjavík og aö eins teknir
þeir liðir sem eru þektir, þá verð-
ur kostnaðarmunur ekki lítiil. Mest
stingur í augu kostnaöur viö verk-
un á fiskinum. ÁriÖ 1931 var
kostnaðarmunur á hverju skpd.
sem h.f. Andri Ijet verka hjer og
því sem það ljet verka í Reykjavík
um 9 kr. Voru samningar um
vfst gjald af skippundi fyrir aö
taka fiskinn úr skipi f Reykjavík
og skila honum f skip aftur. Einn-
ig liggja fyrir reikningar yfir hinn
raunverulega kostnaö hjer á þvf
sama og þá kemur þessi munur
í ljós.
Þá er munur á hafnargjöldum
og vatni eigi Iftill.
Ekki er heldur hægt að ganga
fram hjá því, að mun meiri þyngd
af þurfiski fæst úr sama magnl af
saltfiski sje fiskur verkaður hjer.
Um þetta atriði er fengin svo mik-
il reynsla að ekki veröur meö
rjettu móti mælt.
Þá er það þegar viöurkent, aö
þurfiskur verkast betúr á Austur-
landi en annarsstaöar hjer á landi.
Aðeins mismunur á kostnaði
við verkun gerir meira en vinna
upp þótt einn túr tapist á vetrar-
vertíð.
Nú er engan veginn vist, aö
togari, sem gerður er út frá Aust-
fjörðum á vetrarvertíð, þurfi aö
sækja fiskinn vestur á Selvogs-
banka, Þaö er vitað, að fiskur er
fyrir Suðausturlandi á sama tíma.
íslenskir togarar hafa ekki reynt
að fiska þar á vetrarvertíð, sem
ekki er viö að búast, þar sem
þeir hafa fisk á Selvogsbanka þá
og ástæðulaust að sækja fiskinn
lengra en þörf krefpr. Glögga tog-
araskipstjóra hefi jeg heyrt fullyrða,
að alveg eins megi fiska austar en
á Selvogsbanka á vetrarvertíð og
mun þá besta flskisvæðið vera
fyrir Suðausturlandi. Til ísfiskveiða
fyrir togara mun Austurland vera
hentugasti útgerðarstaðurinn á land-
inu. Er mun skemmra að sigla
þaðan með fiskinn til Englands,
og svo virðist venjulega á haust-
in fyrir Austurlandi þær fiskteg-
undir, sem hentugar eru til sölu
erlendis. Reynsla útlendra togara
bendir einnig til þess.
Þegar litið er til:
1) aðstöðu austanlands til fsfisk-
veiða,
2) og þess, að vorfiski er talið
best fyrir Austurlandi,
3) að sennilega má alveg eins
fiska fyrir suðausturlandi á
vetrarvertíö einsog á Selvogs-
banka,
4) að kostnaöur við fiskverkun
hjer er miklu minni en í Reykja-
vík,
5) að meiri þurfiskþyngd fæst úr
sama magni af saltfiski,
6) að fiskur verkast hvergi betur
hjer á landi en á Austurlandi,
7) að hafnargjöld, vatn og annar
kostnaður er minnl hjerenvið
Faxaflóa,
þá virðist mjer rökrjett að draga
þá ályktun, að ef togaraútvegur á
rjett á sjer nokkursstaðar á land-
inu, þá sje það ef til vill helst á
Austurlandi. — Annars er það
mál sem lítt er rannsakað, en
þyrfti rannsóknar viö, hvaöa flt-
vegur á best viö f hverjum lands-
hluta eða veiðistaö.
Jeg geri ráö fyrir að mönnum
verði á aö spyrja, hvort ekki sje
fengin reynsla um togaraútgerð á
Austurlandi með útgerð Andra.