Austfirðingur - 01.06.1932, Blaðsíða 1

3. árgangur Seyðisfirði, 1. júní 1932 18. tölublað
Stjórnarmyndunin. Þistlar. —"0— þá lund, að víðast hvar mundi valda stöðumissi, ef unnið væri af jafn lítilli hollustu. 4.
Á föstudaginn var tiíkynt í þing-
inu að Framsóknarstjórnin hefði
beðist iausnar og að forsætisráð-
herra hefði bent konungi á að
snúa sjer til Ásgeirs Ásgeirssonar
um myndun nýs ráðuneytis. Dag-
ana, sem iiðnir eru síðan, hefir
Ásgeir verið að reyna að mýnda
stjórn. Fyrst munu umleitanir hans
f þá átt hafa takmarkast við hans
eigin flokk. Hefir heyrst að ekki
mundi hafa orðið fyrirstaða á því,
að hann fengi myndað stjórn inn-
an Framsóknarfiokksins. En Sjálf-
stæðismenn hafa krafist alveg ör-
uggra trygginga í stjórnarskrármál-
inu, ef afstaða þeirra gagnvart
hinni væntaniegu stjórn eigi að
breytast á nokkurn hátt. En þess-
ar tryggingar mun Ásgeir ekki enn
hafa getað gefið.
Nú er mælt að Ásgeir hafi síð-
ustu dagana snúið sjer til beggja
andstööuflokka þingsins um mynd-
un samsteypustjórnar. Er því máli
ekki enn ráðið til lykta, en senni-
lega má búast viö fullnaðarúrslit-
um næstu daga.
Þeir ráðherrarnir Tryggvi og
Jónas kvöddu hvor á sinn hátt.
Tryggvi sendi frá sjúkrabeði sín-
um hjartnæma kveðju til þings-
ins, og er helst á honum að
skilja, að hann hafi fórnað stöðu
sinni til þess að efla friðinn í
landinu. Hefir áður þótt á þvf
bóla, að Tryggvi teldi sig sjálfan
hinn mesta postula friðarins, þótt
ekki hafi starfsemi hans öll verið
jafn þaulvígð anda friðarins. —
En um Jónas Jónsson má segja
líkt og um Qrím Ægi forðum:
Ferleg voru fjörbrot hans. Hann
notaði síðustu augnablikin sem
handhafi rjettvísinnar til að
fyrirskipa einar 12—14 málshöfð-
anir, og það er varla tilviljun ein,
að flestum þessum málshöfðunum
er stefnt að mönnum, sem fram-
arlega standa í Sjálfstæðisfiokkn-
um. Fátt hefir einkent ferii Fram-
sóknarstjórnarinnar svo undanfar-
in ár, sem hin þráláta misbeiting
ákæruvaldsins. Það er þá líka svo
komið, að almenningur er alveg
hættur að kippa sjer upp við þaö,
þótt ríkiö höfði mál gegn ýmsum
heiöviröum borgurum þjóöfjelags-
ins. — Annars er venjan sú í öll-
um menningarlöndum, að hinu
opinbera ákæruvaldi er ekki beitt
nema svo sterkar lfkur sjeu fyrir
sekt hins ákærða, að fullvissu
nálgist. Venjan er þá líka sú, að
ef menn í opinberum stöðum
verða fyrir sakargiftum af hálfu
ríkisvaldsins, þá segja þeir af sjer
trúnaðarstöðum sínum, vegna þess
að stjórnirnar reiða ekki refsi-
vöndinn, nema sakir sjeu fyrir
hendi. Hjer hefir ákæruvaldinu
verið beitt eftir dutlungum manns,
sem hvorki getur tjaldað lögfræði-
legri þekkingu nje óbrigðulli rjett-
lætistilfinningu.
Málatilbúnaður Jónasar Jóns-
sonar beinist meðal annars gegn
fyrverandi bankastjórum (slands-
banka: Eggert Claessen, Sigurði
Eggerz og Kristjáni Karlssyni, 5
forstjórum Kveldúlfs, þar á með-
al Ólafi Thórs alþm., Behrens
fyrverandi heildsala, Manscher end-
urskoðanda og Magnúsi Guð-
mundssyni alþm.
Vafalaust veita menn því eftir-
tekt, að bankastjórar Útvegsbank-
ans eru hvergi í þessari upptaln-
ingu. Hjer í blaðinu hafa þó áður
verið færð rök að því, að full-
komin ástæða væri til að rann-
saka mál þeirra, því opinberlega
og ómótmælt hafa þeir verið
bendlaðir við glæpsamlegt athæfi.
En þar stendur svo á, að af þrem-
ur bankastjórunum eru tveir póli-
tískt venslaðir ákæruvaldinn. Jón
Baldvinsson verður auðvitað að
komast hjá refsingu og Helgi P.
Briein á ekki einu sinni að kom-
ast hjá refsingu, heldur er hann
gerður að opinberum fulltrúa
landsins og greidd einhver hæstu
laun innlendra manna sem verð-
laun fyrir „kreppuráðstafanir" þær,
sem hann gekst fyrir að gerðar
yrðu í Útvegsbankanum. Svona
hafa menn verið „jafnir fyrir lög-
unum“ undir dómsmálastjórn
Jónasar Jónssonar. Þetta er sama
sagan og þegar Magnús Torfason
var gerður að forseta sameinaðs
þings, jafnframt því sem Jóhann-
es Jóhannesson var ofsóttur, þótt
sannast hefði að báðir höfðu haft
sömu aðferð nm ráðstöfun búa-
fjár, en Magnús unnið sjer það til
ágætis fram yfir aðra dómara, að
hafa pyntað gæslufanga, enda orð-
ið víðfrægur af bæði utanlands og
innan.
Engu skal um það spáð, hvern-
ig hin væntanlega landsstjórn verð-
ur skipuð. Úr því mun skorið
næstu daga. En eins og áður er
sagt, þá verður afstaða Sjálfstæð-
ismanna fyrst og fremst undir því
komin, hvernig .snúist verður við
þeirri kröfu, að tryggja framgang
stjórnarskrármálsins.
1.
Þótt ekki verði með rjettu gert
upp á milli óstjórnar Framsóknar
á dómsmálasviðinu og fjármála-
sviðinú, þá hafa Framsóknarmenn
skilið það alveg rjett að dómfell-
ing almennings yfir afglöpum
þeirra, byggist öllu öðru fremur
á því, hvernig meðferð fjármálanna
hefir verið. Þessvegna gengur öll
viðleitni málsvara fiokksins í þá
átt að leíða athygli frá fjármálaó-
reiðu ríkisins með því að þrástag-
ast á töpum þeim, sem oröið hafa
á viðskiftum einstakra manna við
peningastofnanirnar, eða þá öllu
heldur íslandsbanka. Skráin um
Gísla í Eyjum, Sæmund í Hólmi
og Stefán Th. er orðin að þulu,
sem hvert mannsbarn á landinu
kannast við.
2.
Það er mjög eftirtektarvert og
augljóst vitni þess, hvað þessir
fjármálaspekingar rista djúpt, að
sama verður niðurstaðan hvort
sem um er að ræða gróða eöa
tap atvinnurekendanna. Ef Pjetur
eða Páll græðir, þá erfjargviðrast
yfir því, aö þeir hafi spón í hvers
manns aski. Ef þeir tapa, þá er
sagt að tapið komi niður sem
blóðtaka á almenningi. Sannleik-
urinn er sá, að bankatöpin, sem
mest veður hefir verið gert út af,
stafa af því að þeir menn, sem
viðskifti hafa haft við atvinnurek-
endurna hafa fengið ofborgaða
framleiðslu í einhverri mynd.
Bankatöpin hafa því ekki komið
niður sem blóðtaka á almenningi,
heldur hafa þau komið fram sem
eignatilfærsla innan þjóðfjelagsins.
3.
Framsókn hefir þótst ætla að
endurbæta alt fjármálalíf þjóðar-
innar. Stjórnin hefir gengið þar
á undan með meiri óstefnuhætti
og fjárbruðli en þekst hefir um
nokkra ríkisstjórn hjer á landi.
Lánsstofnanir hafa að nokkru skift
um stjórnendur, en þeir stjórnend-
ur hafao ekki fyrst og fremst verið
valdir vegna þekkingar og hæfi-
leika til að stjórna fjármálum,
heldur vegna pólitískra hagsmuna
stjórnarinnar. Saga Útvegsbankans
er ekki löng, en hún er samfeld
raunasaga. Þar hafa ekki einungis
orðið töp eins og hjá íslands-
banka og Landsbankanum, heldur
hafa bankastjórar aöalbankans gert
sig seka í svo glæfralegum ráð-
stöfunum, að með eindæmum er.
Og þó hið sama verði ekki sagt
um Utbússtjórana, þá er starfsemi
þeirra, sumra að minsta kosti, á
Eitt af því sem Framsókn hefir
svikist um að lagfæra er hin ó-
hóflega húsaleiga í Reykjavík.
Meðan aðstreymið helst að bæn-
um svo sem verið hefir, er eina
örugga ráðið til þess að bæta úr
húsaleiguokrinu, að gera mönn-
um þess kost að byggja yfir, sig.
Framsókn hefir sett sig á móti
eflingu veðdeildar Landsbankans,
sem á að anna því hlutverki að
veita fasteignalán með vægum
kjörum. Nú er svo komið láns-
trausti Iandsins að litlar líkur eru
til að bráðlega verði úr bætt þörf
veðdeildarinnar, jafnvel þótt breyt-
ing yrði til bóta á stjórn landsins.
En í. skjóli þessa skilningsleysis
ogtregðu Framsóknar, hefir sprott-
ið upp í þessu þjóðfjelagi heil
stjett, sem hvarvetna á bygðu bóli
er fyrirlitin sem einhver svívirði-
legasta stjett þjóðfjelaganna —
okrararnir. Fyrir skömmu var í
Tímanum getið um einn höfuð-
paur reykvísku okraranna, mann
sem tekur marga tugi af hundraði
árlega af fje sínu. Viðgang sinn
getur þessi maður og aðrir slíkir
fyrst og fremst þakkað Framsókn-
arstjórninni, sem unnið hefir að
því bæði beint og óbeint að auka
fjárkreppuna í landinu. Einn af
kunnustu bröskurum höfuðstað-
arins var meira að segja fyrir til-
stilli forsætisráðherrans árum sam-
an í opinberri þjónustu fyrir hátt
kaup viö starf, sem hann bar ekk-
ert skinbragð á.
5.
Mann getur flökrað við að
heyra þá menn, sem fingralengstir
hafa vqrið í ríkissjóðinn, örlát-
asta á annara eigur, og óhófsam-
astir í fjárbruðlinu, brýna sparnað
fyrir almenningi. Ef hjer hefði ver-
ið forsjál og hyggin fjármálastjórn
á undanförnum árum, þá hefði
dæmi hennar orðið til þess"'að
sparsemi hefði verið stunduð
meira sem dygð meðal almennings.
En stjórnin hefir kent mönnum
að þeir væri brynjaðir þegar þeir
voru í raun og veru rúnir inn að
skyrtunni. Nú kemur sparnaður-
inn til allra, ekki fyrst og fremst
sem sjálfsafneitun og dygð, heldur
sem lífsnauðsyn þess, sem ekki á
annars úrkosta. „Þegar þarf að
gera tvent í einu, að spara sjálfir
til hins ítrasta og borga fleiri tugi
miljóna fyrir glæframenn landsins,
þá fara jafnvel hinir blindu að fá
sýn“. Þannig talaði Jónas Jónsson
tæpri viku áður enn hann hrökl-
aöist úr ráðherrasessi. Svo fljótt
rætast stundum orö spámannannal