Austfirðingur - 04.06.1932, Síða 1

3. árgangur
Seyöisfirði, 4. júní 1932
19. tölublað
Nýja stjórnin.
Stjórnarskrármálinu trygður
framgangur á næsta þingi.
Stjórnarskránni er borgið.
Hvern hefði dreymt um það
eftir kosningarnar í fyrra að svo
skammt yrði að bíða þess að
komið vaeri að áfanga í þessu
höfðuðdeilumáli þjóðarinnar.
Hvern hefði grunað það, sem
heyrði hreystiyrði dómsmálaráð-
herrans á eldhúsdaginn, að allmarg-
| ir flokksmanna hans hefði geng-
ið inn á samkomulag um kjör-
dæmaskipunina aðeins nokkrum
vikum síðar.
Andstaðan gegn þessu sjálfsagða
rjettlætismáli var í fyrra svo röm,
heiftin svo ferleg af hálfu mót-
stöðumanna þess, kosningaúrslitin
svo ódiagstæð, að allur þorri Sjálf-
stæðismanna var undirbúinn ára-
langa baráttu.
Straumhvörfin sem orðið hafa
innan Framsóknar í þessu máli á
árinu sem liðið er, mega teljast
meðal merkustu stjórnmálavið-
burða sem orðið hafa í sögu okk-
ar á seinni árúm og raunar hinna
gleðilegustu. Til skamms tíma hafði
enginn þorað aö vona að málið
yrði leyst á friðsamlegan hátt.
Menn bjuggust við kosningu eftir
kosningu, árangurslausum þing-
höldum, óendanlegu þrefi.
Afstaða Framsóknar markast
test af því að fyrir ári síðan er
þingið rofið með ódæmum vegna
þess að fram er komin tillaga,
— aðeins til 3. umræðu í annari
deild þingsins — sem felur í sjer
heimild til aö veita kjdsendum
jafnan rjett til áhrifa á þingmál.
Nú rúmu ári síðan gengur allur
þorri flokksmanna inn á myndun
samsteypuráöuneytis, sem hefir
þaö hlutverk fyrst og fremst
meö höndum aö Ieysa stjdrnar-
skrármáliö á þessum grundveili.
Margir Sjálfstæðismenn hafa af
eölilegum ástæðum verið nokkuð
hikandi við hverskonar bandalag
við Framsóknarflokkinn. Þegar
allir málavextir koma í ljós, má
fullyrða ekki einungis, að allur sá
uggur muni hverfa, heldur og að
flokksmenn munu komast til viður-
kenningar á því, að þingmenn
flokksins hafa farið hjer heppileg-
ustu og sigurvænlegustu leiðina í
málinu. Fyrst af öllu verða menn
að gera sjer ljóst að Sjáifstæðis-
flokkurinn hefir hvergi siakað
tii á kröfum sfnum f stjdrnar-
skrármálinu. Það er Framsókn
sem hefir látiö undan síga.
Stjórnarskrármálinu var svo
komið eftir meðferð neðri deildar
á því að algerlega var vonlaust
um framgang þess á yfirstand-
andiþingi.Ef ekki hefði náðstsam-
komulag var ekki um annað að
ræða en feld skattalög, feld fjár-
lög, nýjar kosningar. Þótt eitt-
hvað muni hafa skipast um til
hins betra, þá mátti þó telja al-
gerlega vonlaust, að Sjálfstæðis-
menn og Jafnaðarmenn næðu
hreinum meirihluta þingsins, eins
og til þess þurfti að tryggja málinu
framgang. Hinsvegar var augljóst,
ef málið hefði komist svo áodd —
að Framsóknarmenn hefðu beitt
sömu aðferðum í kosningabarátt-
unni, sem í fyrra. Það hefði jafn-
vel mátt búast við ennþá meiri
öfgum og æsingum. Afleiðingin
hefði orðið sú, að þegar þingið
hefði aftur komið saman, í byrjun
næsta árs, þá hefði Framsókn —
með uppæstan kjósendahóp að
baki — orðið að taka málinu
fjandsamlega. Fjárlög feld aö nýju,
enn nýjar kosningar, síauknar æs-
ingar, óstarfhæf þing, og svo koll
af kolli. Alger kyrstaða í kjör-
dæmamálinu, og því meiri harð-
neskja í meðförum áhugamála
andstöðuflokkanna sem lengur leið.
Nú hefir tekið við völdum stjórn,
sem er vinveitt málinu. Á næsta
þingi verða það ekki einungis
Sjálfstæðismenn og Jafnaðarmenn
sem fylkja sjer um lausn þess á
sanngjörnum grundvelli, heldur
einnig nægilegur hluti Framsóknar-
manna. En sanngjarn grundvöllur
þessa máls er frá sjónariniði Sjálf-
stæðismanna enginn annar en sá
að jafnrjettiskrafan sje tekin til
greina. M. ö. o., ef ekki hefði
orðið samkomulag nú, þá var
einnig vonlaust um framgang máls-
ins á næsta þingi. Og auk þess
hefði áframhaldandi barátta um
málið torvelt alla samvinnu um
önnur aðkallandi nauðsynjamál.
Nú er málinu borgið á næsta þingi,
og auk þess von um þá friðsam-
legu samvinnu á ýmsum öðrum
sviðum, sem allur þorri þjóðar-
innar þráir umfram alt annað.
Hlutdeiid Sjálfstæðismanna í
stjórnarmynduninni ákvarðast auð-
vitað fyrst og fremst af sigurvæn-
legum framgangi þessa höfuðmáls.
En margt fleira kemur þar og til
greina, sem næstaþungter á met-
unum. Með þessu er steypt af
stóli, sennilega f bráö og lengd,
þeim mönnum, sem aö dómi
Sjálfstæðismanna, hafa verið skað-
vænlegastir hinni íslensku þjóð á
seinni árum. Sú hreinsun mun
reynast holl og gagnleg öllu opin-
beru lífi þjóðarinnar.
En auk þess er ástandið svo á
nálega öllum sviðum, að enginn
ábyrgur stjórnmálaflokkur getur
lokaö fyrir því augunum. Erfið-
leikarnir steðja aö úr öllum átt-
um. Atvinnuvegirnir til lands og
sjávar eru f beinni hættu staddir.
Auk hins almenna verðfalls, sem
nálega sligar framleiðsluna, bætast
við tollmúrar flestra viðskiftalanda
okkar. Norðmenn hafa sagt upp
kjöttollssamningunum. Ef engin
lausn fæst á því máli, er saltkjöts-
framleiðslan dauðadæmd og við
erum ekki við því búnir að koma
kjötinu í annari mynd á erlendan
markað. Bretar leggja toll bæði á
kjöt okkar og fisk. Portúgalsmenn
og ítalir tolla fiskinn. Yfirleitt má
segja að í utanríkisverslun okkar
steðja að allir þeir erfiðleikar, sem
hugsanlegir eru, að undanskildu
því, að Spánverjar hafa ekki sagt
upp samningum um fiskinn. Fjár-
mál ríkisins eru í því öngþveiti,
að ekki má tæpara standa. Fyrir
fjármálaráðherranum liggur nú sú
erfiða raun, að ganga fyrir erlenda
lánardrottna og sækja um gjald-
frest bæði áfallinna vaxta og af-
borgana. Enginn veit hver svör
veröa gefin, en hætt er við, að
örðugar hefðu oröið undirtektirn-
ar, ef þingið hefði felt öll skatta-
frumvörp, og sjálf fjárlögin.
Þótt ef til vill megi þrátta um
það, hvort ekki hefði verið rjettara
af Sjálfstæðismönnum, að láta
hart mæta hörðu, ef eínblínt er
aðeins á flokkshag, þá mun eng-
um dyljast að þessi ákvörðun þeirra
var æskilegust vegna þjóðarhags-
muna. Og því að eins á stjórn-
málaflokkur rjett á sjer, að flokks-
hagsmunir víki fyrir þjóðarhags-
munum, ef árekstrar verða. Á
þeim alvarlegu tímum sem nú eru,
var svo viðurhlutamikið að fella
fjárlög, að örþrifaráö mátti kailast.
Enginn heiðarlegur flokkur grípur
til slíkra ráða, meöan nokkurs
annars er úrkosta.
Hjer hefir sýnt verið að stjórn-
arskrármálinu var betur borgið
með þeirri friðsamlegu úrlausn,
satn fengist hefir, en orðið hefði,
ef til harðneskjunnar hefði komið.
Sanngjarnir menn munu fagna
þeim úrslitum. Þingið í vetur hef-
ir mátt heita óstarfhæft. Ef ekki
hefði dregiö til samkomulags um
þetta stórmál, hefði máttbúastvið
endurtekning þeirrar sögu um ó-
fyrirsjáanlegan tíma. Kraftarnir
hefðu dreifst frá þeim nauðsynja-
málum, sem öllum kemur saman
um, að þingið verði að taka á
með festu og einbeitni.
Hjer í blaðinu hefir oft verið
vikið að því, hver óhugur hefir
veríð í hugsandi mönnum og
góðgjörnum yfir þeirri sundrung
sem magnast hefir í þessu þjóð-
fjelagi, yfir þeirri skammsýni sem
blind er á alt nema þrengsta
flokksmálstað, yfir þeirri ódrepandi
natni að gera úlfalda úr hverri
mýflugu ágreiningsins, en kæfa
með þjósti eöa þögn alt sem
saman tengir. Þeir atburðir sem
nú hafa gerst tákna vonandi að
eitthvað tofi tii í þessum efnum.
Á jafn alvarlegum og viösjár-
verðum tímum sem nú dynja yfir,
er þjóöinni ekkert nauðsynlegra
en að saman sje staðið um frið-
vænlega lausn þeirra vandamála
allra, sem steðja aö út hverju horni.
Utvarpstilkynning Framsóknarflokksins.
f gærkvöld var útvarpiö látið
fiytja tilkynningu þess efnis, að
Framsóknarflokkurinn hefði hvorki
gefið nein loforö nje yfirlýsingar
um lausn kjördæmamálsins á
næsta þingi. Það er ekki gott að
vita, hvað þessi tilkynning á að
tákna. Enginn hefir haldið því á-
fram að Framsóknarflokkurinn
hafi gefið slíkar yfirlýsingar. Og
yfirleitt er tæplega að vænta sam-
eiginlegra loforða eða samninga
af flokki, sem svo er kominn, að
hann rekur tvo af sínum eigin
foringjum úr ríkisstjórniuni, en
tekur i þeirra staö mann, sem
árum saman hefir verið ofsóttur
af málgögnum flokksins, sem
svæsnasti andstæðingur og fjand-
maður. Meirihlutaflokkur á þingi,
sem sættir sig við verstu andstæð-
inga sína í ríkisstjórn, stendur
ekki lengur saman. Af greinum
þeim, sem birtast hjer í blaðinu
um stjórnarmyndunina, erauðsjeð
að því fer fjarri aö allur Fram-
sóknarflokkurinn á þingí standi að
lausn kjördæmamálsins. Hitt er
annað mál að Asgeir Ásgeirsson
hefir svo marga fylgismenn um
lausn málsins, að framgangur þess
er trygður á næsta þingi.
Sannleikurinn er sá, aö Magnús
Quðmundsson gekk þá fyrst inn
á að taka sæti f stjórninni fyrir
jeindregnar áskoranir allra flokks-