Austfirðingur - 09.08.1932, Síða 1

AUSTFIRÐINbUR
3. árgangur
Seyöisfirði,
,,lieitir“ og „kaldir“ skólar.
Er Eiðaskóii „kaldur“ skóli?
Á að leggja hann niðnr?
Það er margra mál að Austfirö-
ingafjórðungur sje að dragast aft-
ur úr öðrum landshlutum í ýms-
um greinum. Til þessa liggja vit-
anlega margar orsakir. Náttúran
hefir að ýmsu ieyti verið ógjöf-
ulli á þessum slóðum en víðast
hvar ella á landi hjer. Og „manna-
völdin", stjórn og þing, hafaeinn-
ig verið ógjöfulli við þennan
iandshluta en alla hina. Má þetta
þó merkilegt heita, þar sem Aust-
firðingar hafa öðrum landsmönn-
um fremur verið „gjöfulir" um
liðsinni og styrk til handa þeirrar
stjórnar, sem að völdum sat,
þegar gullstraumurinn flóði eins
og á f leysingu til hinna mjögtal-
ðndi furðuverka um land alt. Er
að vísu fánýtt í því sambandi,
seni hjer um ræðir, að sakastum
þessa hluti, þótt á þetta sje bent.
Austfirðingar eiga aðeins eina
menningarstofnun, sem nokkra
verulega sögu á að baki — Eiða-
skólann. Á næsta ári er hálf öld
Hðin frá stofnun þess skóla. Allan
þennan tíma hefir skólinn rækt
hlutverk sitt svo, að Austfirðingar
og aðrir, sem hann hafa sótt,
bera til hans hlýjan hug. Alt
fram til ársins 1919 var Eiðaskóli
búnaðarskóli. En á því ári vár
skólanum breytt í alþýðuskóla. Er
Elðaskóli þannigelsti, fuilkomni al-
þýðuskóllnn hjer á landi.
Nú þegar líður að hálfrar aldar
afmæli þessarar stofnunar berast
þau tíðindi að viö borð liggi, að
skólinn verði lagður niður, að
minsta kosti um stundarsakir, á
komandi hausti. Fylgir það sög-
unni, að í ráöi sje að flytja kenn-
aralið skólans um set, og aö því
aðeins sje von um að skólinn
taki til starfa að nýju haustið
1933, að ekki liggi fyrir færri
umsóknir en 20 um vist í skól-
anum.
Vitanlega er þetta ein af kreppu-
ráðstöfunum núverandi stjórnar,
og er í rauninni ekki hægt að á-
fellast hana fyrir að vilja spara
hið mikla fje, sem til skólahalds-
ins fer, ef þeir sem skólans eiga að
njóta, sýna um hann hið sama tóm-
!«ti, sem verið hefir síðustu ðrin.
Vandræði Eiðaskólans, sem
kalla mætti Eiöakreppuna, eiga
sjer eina meginorsök. Sú megin-
orsök er hvorki, að Austfirðingar
láti sjer minna um almenna ment-
un barna sinna en aðrir menn,
nje heldur að Eiðaskólinn standi
að baki öðrum alþýðuskóluns
landsins. Eiðakreppan er verk fyr-
verandi stjórnar. Hjer í blaðinu hef-
ir áður verið bent á það, aö með
hinni fáránlegu auglýsingastarfsami
sem rekin hefir verið til framdrátt-
ar sumum hinna „heitu“ skóla í
iandinu, væri verið að vega að
hinum skólunum, sem við óhag-
stæðari náttúruskilyrði eiga að búa.
Mentamálaráðherrann fyrverandi
stofnaði til svo óheilbrigðrar sam-
kepni milli alþýðuskóla landsins,
að til vandræða hlaut að leiða.
Honum hafði verið legið á hálsi
fyrir það hvernig stofnun Lauga-
vatnsskólans bar aö. Til þess að
berja niður þá gagnrýni hefir hann
síðan haldið fram yfirburöum þess
skóla meö þeirri ágengni, aö dug-
andi kaupsýslumenn hefðu vel
mátt taka hann til fyrirmyndar um
auglýsingastarfsemi sína. Afleið-
ingin af því gumi hefir orðið sú,
að mentafús æska um land alt
hefir fengið glýju í augum, hlaup-
ið fram hjá mentastofnunum ná-
grennisins, óöfús í Laugavatns-
dýrðina. Það eru slagorð Jónasar
Jónssonar um „heitu“ og „köldu"
skólana, sem nú eru að þvf kom-
in að ríða fimtugri mentastofnun
Austfirðinga að fullu.
Nú er það svo, að ekki verður
lítið gert úr þeim hlunnindum,
sem jaröhitinn veitir um rekstur
skólanna. En það að kalla skól-
ana „heita“ fyrir það eitt, að þeir
eru hitaðir jarðhita en ekki kola,
er eitthvert það yfirborðslegasta
„auglýsingafiff" sem sjest hefir.
Þegar um er aö ræða hvort
skóli sje „heitur" eða „kaldur“,
kemur alt annað til greina en
upphitun skólahússins. Þá kemur
fyrst og fremst til greina sú per-
sónulega hlýja, sem stafar frá þeim
mönnum, sem hafa á hendi forrðð
skólans og kenslu í honum.
Ef Austfirðingar hefðu gert sjer
þessi sannindi Ijós, þá hefðu þelr
vissulega ekki skágengiö Eiða-
skólann, svo sem raun hofir á
orðiö.
Hversu mikið auglýsingastarf-
semin hefir áorkað, sjest best á
því að síðastliöinn vetur fóru
ekki færri en 15 nemendur ( Lauga-
vatnsskólann af starfssvæði Eiðaskólans.
Auk þess fóru allmargir nemendur
9. ágúst 1932
hjeðan að austan í aðra alþýðu-
skóla t. d. Laugaskólann, svo aö
fullyrða má, að ekki hafi færri
en 20 nemendur sótt á alþýðu-
skóla út fyrir fjórðunginn, þ. a. s.
ekki lægri tala en sú, sem stjórn-
in gerir ráð fyrir, ef skólanum á
aö verða fram haldið.
Með þessu er þá sýnt að Aust-
firðingar hafa nægilegan „mann-
afla“ til þess að fylla skóla sinn,
ef þeir komast til skilnings á því,
aö hann er ekki „kaldari“, heldur
þvert á móti „heitari" en flestir
eða allir alþýðuskólar landsins, í
þeim efnum sem máli skifta.
Jeg hefi nýlega fengið brjef frá
mjög merkum manni á Hjeraöi
nákunnugum Eiðaskóla, um skóla-
Kfið og alian anda stofnunarinnar
undir handleiðslu sjera Jakobs
Kristinssonar. Honum farast orð
á þessa leið:
„Ef jeg ætti aö lýsa einkunnum
Eiöaskólans undir handleiðslu
sjera Jakobs, þá mundi jeg ?í
fyrsta lagi benda á hreinlætl og
hreinskilni, sem aðalþáttinn í dag-
legu lífi skólans. Skólalífið er á
þann veg, að alt sem er ljótt og
óhreint, undirförult og óhreínt,
verður að lúta og láta undan.
Það þolir ekki til lengdar þá
birtu og þá opnu hlýju, sem
skólastjóranum fylgir og umhverf-
is hann sveimar.
Þó er með öllu laust við til-
gerð og hverskonar uppgerö.
Enda eru þeir hlutir Hka algeng-
astir í fari þeirra sem margtþurfa
að dylja. Um viðkvsma hluti,
svo sem trúmál og ástir er talað
blátt áfftm. Ef ágreiningur á sjer
stað, er um hann rætt af djörf-
ung og drengskap. Hreinlæti og
látlaus smekkvfsi kemur einnig
fram í allri ytri umgengni. Á hús-
freyjan sinn góða þátt í því. Um-
gengni um hús og muni skólans
er að öllu hin prýðilegasta.
Skyldurækni og reglusemi er
svo sem frekast verður ákosið. Er
þess krafist jafnt af kennaraliði
sem nemendum, að allir geriþað,
sem með sanngirni má teljast
skylda hvers um sig. Þó er engan
vegin svo aö nokkur þyngsli eða
drungi hvíli yfir skólalífinu. Þaö
er þvert á móti lögð hin mesta
stund á hófsama glaöværð.
( allri stjórn skólans lýsir sjer
skilningur á gildi þessa uppeldis-
máttar, sem náttúran veitir sjálf.
Útivist, útiíþróttir og hverskonar
líkamsment er stundað af kappi.
Virðing fyrir æskunni og upp-
lagi og sjereinkennum hvers eins
kemur fram í öllu starfi skóla-
stjóra og kennara. Fullkominnar
reglusemi, og orðheldni og sann-
25. tölublað
sýni í fjármálum er krafist af öll-
um sem skólann sækja.
Og að endingu þaö sem þó
heföi átt aö vera fyrst: göfugar
og fjölhæfar gdfur, vídtœk og
traust mentun, en þó sjerstaklega
dsköpuð snilli samfara hlýrri en
jafnframt karlmannlegri mannást
fakobs sjálfs, hljóta að gera
skóla hans sannan fyrirmyndar-
skóla.
Fyrirlestrarnir sumir eru dýr-
gripir öllum sem eyru hafa að
hlýöa".
Eftir þessa lýsingu nákunnugs
manns veröur erfitt að koma
mönnum til að trúa því að Eiða-
skólinn sje „kaldur" skóli!
Sjera Jakob hefir verið mjög
heppinn með kennara við skólann,
svo að fullyrða má, aö enginn al-
þýðuskóli á landinu hefir betra
kennaraiiði á að skipa.
En Eiðaskólinn er ekki einung-
is skóli í þrengstu merkingu. Hann
er menningarsetur Austfirðinga-
fjórðungs. Á hverju ári eru höfð
þar íþróttanámskeið. Og vetur
hvern eru haldin þar almenn
námskeið. Þangað sækja menn
úr öllum hreppum FJjótsdalshjer-
aðs og einnig ör fjarlægari hjer-
uðum. Ber öllum þeim sem nám-
skeiðin hafa sókt, saman um að
þau sjeu sannkðlluö „sæluvika"
Austfirðinga. Ef skólinn legðist
niður, þá færi ekki einungis sú
aeska, sem akki er þess umkomin
að sækja skóla til fjarlægri staða,
á mis við þá.mentun, sem skól-
inn Iætur í tje, heldur yrði allur
almenningur hjer eystra sviftur
þeim menningaráhrifum, sem skap-
ast kringum slíka stofnun.
Eiðaskólinn er á köldum stað.
En staðurinn er ekki kaldari en
Hólar í Hjaltadal og Skálholt í
Biskupstungum, sem um aldaraðir
voru menningarsetur landsmanna.
Það er óþarfi aö fjölyrða um
það, hve miklu dýrara og erfiðara
þaö er fyrir Austfirðinga að sækja
skóla í fjarlægari hjeruð. Og þaö
ætti ekki að þurfa að fjölyrða um
það hvílík höfuðsmán það væri
Austfirðingum, ef skólinn legðist
niður fyrir skilningsleysi og tömlæti
þelrra sjálfra. Á Eiöum hefir verið
reist hin veglegasta bygging. Láta
mun nærri að skólahúsið ásamt
útihúsum muni kosta 200 þús.
krónur. Ef svo færi að Austfirð-
ingar afræktu þennan skóla, svo
að til auðnar Ieiddi, yrði vissulega
örðugra að sækja á um fjárveit-
ingar til allra framkvæmda hjer
eystra. Það mundi með rjettu
verða bent á Eiðaskólann, sem
talandi tákn þess, að við kynnum
ekki gott að þiggja. •
Jeg álít það sjerstakt happ fyrir