Búnaðarrit - 01.01.1906, Blaðsíða 78
74
BÚNAÐARRIT
kaupmönnum eða öðrum umboðsmönnum. En aðal
atriðið er i þessu efni, að félögin reyni að skifta beint
við þá, er búa vörurnar til. Það er meira að segja vafa-
samt, hvort það er- nauðsynlégt fyrir félögin að nota
þessa umboðsmenn sem millilið milli sín og þeirra, sem
varan er keypt frá, hvort það er nú heldur sá sem býr
hana til eða selur hana í stórkaupum. Auk þess hafa
umboðsmennirnir reynst misjafnlega, og sumir þeirra
hafa í raun og veru ekki verið annað en kaupmenn, en
umboðsmenskan höfð að yfirskini. Kostnaðurinn við að
útvega vörurnar hefir því tíðast orðið meiri og tilfinnan-
legri en hann hefði þurft að vera, ef félögunum væri
betur fyrirkomið, og það hefir rýrt verzlunararðinn, sem
átti að lenda allur eða mestur hjá félagsmönnum sjálfum.
Yerzlun þessara félaga, margra hverra að minsta kosti, hefir
því mestmegnis verið vöruskiftaverzlun og skuldaverzlun
sama verzlunarólagið og er hjá kaupmönnum alment.
Á hinn bóginn verður því ekki neitað, að félögin
hafa gert gagn, beinlínis og óbeinlínis. Þau hafa stutt
að því mjög mikið, að verðið á útlendu vörunni hefir
lækkað, einkum hjá þeim kaupmönnum, sem orðið hafa
að keppa við félögin eða verðlag þeirra. Félögin hafa
jafnan kept að því að geta selt vörur sínar með lægra
verði en kaupmenn, og með því móti haldið vöruverði
þeirra í skefjuin. Að þessu leyti hafa þau gert mikið
gagn óneitanlega, og nú síðustu árin hafa sum félögin
gert gangskör að því að verzla skuldlaust, og lána ekki
félagsmönnum vörur nema yfir takmarkaðan tíma, og
með ákveðnum skilyrðum.
Af því sem sagt hefir verið mun það nokkurn veg-
inn Ijóst, að verzlunarfélagsskapur vor þarf að breytast
frá rótum ef vel á að vera. Flest félögin eru, eins og
áður er sagt, að eins pöntunarfélög, er taka vöruna að
láni um lengri eða skemmri tíma, og s. frv.
Auk þess voru i Dalasýslu árið 1903, 5 smáfélög,
sniðin eftir enskum kaupfélögum. Elzt þeirra er kaup-