Vikuútgáfa Alþýðublaðsins - 18.01.1928, Blaðsíða 1

Gefin «it af AlpýduðlokknusBi.
II. árgangur.
Reykjavík, 18. janúar 1928.
3. tölublað.
Samvinnufélag ísfirðinga.
Nýir tímar.
„MoTgunblaÖið" segir frá því
á laugardaginn sem „frétt aö
vestan“, að Samvinnufélag Isfirðl-
inga eigi litlum \dnsælclam að
.fagna hjá sjómönnum og verka-
mönnum vestra og fullyröir því
til sönnunar, aö í félaginu sé
einn sjcmaður og engimi verka-
maöur.
t>etta er venjuleg „Morgun-
blaðs“-„frétt“, j)að er aö segja
tilhæfulaus ósannindi.
Hér skal ekkert um þaö sagt.
hverjum vinsældum féiagið á að
fagna hjá þeim fáu Isfirðingum,
sem enn ekki eru orðnir matvand-
ari andlega en svo, að þeir geri
sér að góðu moðbúðing „Morg-
unblaðsins“, en hjá öllum almenn-
ingi á félagið góðum vinsæld-
um að fagna. Og um félags-
jnennina er það að segja, að þeir
eru nú um 50; flestir þeirra eru
verkamenn. skipstjórar og aðrir
.sjómenn.
Annars er það í sjálfu sér ekk-
ert undarlegt, þótt „Mgbl.“ reyni
aö gera lítið úr og ófrægja fé-
lag þetta. Ritstjórum þess ber
auövitað í embættisnafni að ó-
frægja hverja umbótaviðleitni á
kjörum almennings, og því meira,
sem hún 'er iíklegri til að verða
.til gagns. fyrir verkalýðinn. Sjálf-
sagt má iíka gera ráð fyrir, að
þessi starfsemi rjtstjóranna sé í
góöu samræmi við eðli þeirra og
innræti. Ella myndu þeir tæp*-
ast ljá sig til slíkra verka.
ihaldsmenn allra tíma og þjóða
hafa ætíð spyrnt gegn ailri samiri
umbótaviöleitni.
Saga þjóðanna, mannkynsins
Blls, er saga sífeldm byltinga,
breytinga, umbótaviðleitni. Lög og
iífsskoðanir fyrnast og úreltast,
atvinnuhættir og skipulag hreyt-
ist með ári hverjoi. Nýir guðir
steypa hinum gömlu af stölium,
nýtt skipulag rís á rústum annars
eldra.
lsfirðingar hafa sömu sögu að
segja.
Einíokun og erlendar selstöðu'-
verzlanár fluttu allan arðinn af
striti þeirra öld eftir öld til framý-
BMdi lands. Gróði þeirra ver&ur
naumast tölum talinn, en hans
sér en(gan stað á ísafirði. Eini'
minnisvarðinn, sem þeim hefir
verið reistur, er hogin bök, krept-
ar henóur og sárar minningar
fólksins, sem þær „sáu fyrir at-
vin^nu".
Þegar selstöðuverzlunjim fór að
fækka, risu upp innlendir kau|>-
menn og útgerðarmenn í peirrd
staö. Var það bót frá því, sem
áður var. Arðurinb af verzluninni
rarín ekki lengur allur út úr iand-
inu og safnaðist því kaupmönnum
brátt svo fé, aö ]>eir gáttu rekið
útgerð í stærri stíi og með full-
koniJTtari áhölfdum en áöur tíök-
aðist. Vél^r komu i stað ára, stór
vélskip í staö smábátan;iia, línu-
veiðarar og botnvörpungar. En
samfara þessari breytingu varö
og önnur. Útgeröarmömium fækk-
aöi eftir því, sem skipin urðu
stærri og dýrari, og loks var svo
komið, að nokkrir útgerðar-
meim réðu yfir svo að segja öll-
um skipastól bæjarbúa. Skipstjór-
ar og aðrir sjómenn áttu ekkert í
útgéröinni lengur. Hennar hagur
var ekki þeirra hagur beinlínis,
né hennar tap þeirra tap.
Allur jmrri bæjarmanna átti at-
vinnu sína og áfkomu undir út-
gerðarmönnum. Þeir voru flestir
upp á náð og miskunn bankanna
konmir.
Svo kom hrunið.
í byrjun síöasta áirs stöðvaði
íslandsbanki öll þau skip, sem
hann til þessa liafði séð fyrir
rekstursfé. Var það gert á versta
tima, rétt fyrir vetrarvertíð, er
reyndist ein hin aflasælasta, seni
sögur fara af. Siöan hafa bank-
arnir báðir selt eða leyft að flytja
skipin burtu hvert af öÖru. Og
nú er svo komið, að skipastóii-
inn, semi eftir 'er, nægir ekki til
að sjá heimingi bæjarbúa fyrir
atvimiu.
Einir 5—6 stórjr vélbátar gengu
frá ísafirði í haust. A þeim,
nokkrum smábátum og þeim hluta
af afla tveggja togara, sem lagð-
ur er á land á ísafirði, byggjast
nú atvinnuvonií hæjarbúa.
En )Vneyðin kennir.naktri konu
að spinna". isfirðjngar sjá, að
ekki dugir að leggja hendur í
skaut og bíða jiess, að upp rísi
aftur stóratvinnurekendur. Dagar
stóratvinnureksturs fárra manna,
sem kaupa vinuuafl hundraða,
virðast taldir í bili á ísafirðív
En á rústum ganials skipulags
rís annað nýtt, sem betur hæfir
kröfum tímans og réttarmeðvit!-
und fólksins.
Vísir þessa skipulags er jiegar
kominn í ijós á ísafirði.
Nokkrir skipstjórar og sjómenn
itafa í félagi key.pt af bönkunum
j«ui 5—6 vélskip, sem gengu frá
ísafirði í haust. Njóta jieir jij&r
arðs eftir afla. Græðist á útgerð-
inni, er jiað þeirra hagur, tapið
er þeirra tap. Hagsýni og atorka
jieirra sjálfra ræður mestu um
afkomu útgerðarínnar.
Samvinnufélag isfirðinga er
sfofnað í þeim tilgangi, að gera
fleirum Úeft að feta í fótspör
þessara manná.
Tilgangur þess er fyrst og
frenjst að útvega félagsmöttnum
hentug skip til fiskveiða með setl)
beztum kjörum, að verka og selja
afurðir jieirra og sjá um kaup á
útgerðarvörum.
Hvert skip er ætlast til að skip-
stjóri og hásetar eigi í félagi með
svo mörgum öðrum, sem um
kann að semjast. Með því ætti
að fást fullkomin trygging fyrir
því, að fylstu hagsýni og sparn-
aðar sé gætt í öllu því ,er lýtur
að útgerðinni.
Enn fremur er ætlast til jiess,
að öll þau ný skip, sem félagið
útvegar, verði nákvæmlega af
sömu stærð og gerð og með
samskonar vélum ,svo að vara-
hluti til eins skips eða vélar megi
nota til allra hinna. Með þessu
fyrirkomulagi má óefað spara
stórfé frá því, sem verið hefir,
meðan skip og vélar iiafa verið
af mörgum mismunandi gerð-
um.
Með Jjví að láta félagið annast
fyrir sig sameiginlega verkun og
sölu afurðanna og innkaup á út-
gerðarvörum til skipanna, tryggja
sjómennimir sér þann arð, sem
til Jjessa hefir runnið til kaup^
manna umfram hæfileg laun.
Allir félagsmenn leggja ár hvert
vist hundraðsgjald af viðskiftum
sínum, aflahlut eða verkalaunum
tii sjóðs félagsins. Þannig safn-
ast félaginu reksturs- og trygg-
ingarsjóðir, sem grípa má til, þeg-
ar illa árar.
Verði hagnaður á verzluninni,
skiftist hann milli sjómanna, ann-
ara eigenda skipanna og verka-
fólksins hlutfallslega eftir við-
skiftum jieirra og verkakaupi.
Með íélagsstofnun þessari er
gerð tilraun til að koma nýju
skipulagi á vélbátaútgerð og af-
urðasölu. Sjómenn og verkamenn
verða sjnir eigin húsbændur, eiga
framieiðsiutækin í félagi, og hver
og einn og allir sameiginlega hafá
hag af þvi, að fyrirtækið gangi
sem bezt.
Nýir timar gera nýjar krófur;
framsæknir menn og þjóðholiir
fiýta sér að Jjá þeim lið, sem til
bóta horfa, og breyta skípulaginu
í samræmi við þær.
En síngjarnir menn og aftur-
haldssamir gera jafnan óp að öll-
um slikum tílraunum og ófrægja
þær á alia lund.
Þetta sannar saga allra þjóða
og tíma.
Það er því ekkert undarlegt
þótt »Morgunblaðið« æpi að Sam-
vinnuféiagi ísfirðinga.
jafnaðarmannalélaö islands.
Aðalfundur j>ess var haldimn
fyrir sköinmu.
1 stórn voru þessfr endurkosn-
ir:
Harakiur Guðmundsson, form.,
Stefán Jóh. Stefánsson,
Nikulás Friðriksson,
Gisli Jónsson,
og í stað Guðmundar Einarsson-
ar, Siguiröur Jónassou.
Endurskoðendur voru báðir
endurkosnir, jieir Kjartan Ólafs-
son og Sigurjón Á. ólafsson.
Árið 1927 hélt félagið 18 fundi;
voru fluttir fyrirlestrar um ýmiss
mál, meðal annara þessi: Alþýðu-
fræðsla, uppeldismál, alþingishá-
tíðin 1930, húsnæðismálið í
Reykjavík, ræktun bæjaTlarwisins,
stjórn bæjarmáia, starf alþýðu-
flokksins í Danmörku, norsku
kosningarnar o. fl. o. fl. Auk þess
var rætt um flest hin stærri mál,
er alþingi 1927 hafði til meðferð-
ar.
Félagið hefir á árinu greitt
skatta til Fulitrúaráðs og Alþýðu-
sambands og tilmælaskatt með
nærfelt 600,00 krónum. Félags-
menn eru nú tæplega 200.
Bókaútgáfa féiagsins hefir
gengið ágætlega. „Rök jafnaðar-
stefnunnar" hafa selst svo vel, að
útgáfukostnaðurinn má nú heita
greiddur. Þeir, sem enn ekki hafa
fengið þessa ágætu bók, ættu að
flýta sér að ná í hana áður en
upplagið þrýtur. Hefir félagið í
huga að gefa út aðra bók hráð-
lega.
Félagið gekst fyrir jjví, að
stofnað var hér í haust Félag
ungra jafnaðarmanna. Hefir jjað
nú nær 100 félaga, starfar af
miklu fjöri og áhuga og dafnar
ágætlega.
i haust. var liér stofnað Leikfé-
lag vorkamanna; 2. groin laga
Jiess hljóðar svo:
„Tilgangur félagsins er að efla
leikment með mönnum í verka-
mannastétt og með leiksýninguni
að halda að alinenningi kenning-
um jafnaðarmanna. Einnig vill fé-
lagið með leiksýmingum styðja
]>au félög í Aiþýðusambandi is-
lands, er skemtikvöld halda."
FéLagið er í sambandi við Jafn-
aðarmannafélag islands og undit
vernd jiess. Fyrsta leiksýning jjess
verður á árshátjí(b Jafnaðarmanna-
félags isíands, 19. þ. m.