Vikuútgáfa Alþýðublaðsins - 30.05.1928, Blaðsíða 1

fikoútgáfa Algýðonlaðsins
Gefln út af Alpýðnflokknum.
II. árgangur.
Reykjavík, 30. maí 1928.
22. tölublað.
Takmörkun nemendafjöida í
gagnfræðadeild Menfaskólans.
Viðtal við rektor Þorleif H. Bjarnason.
Sú fregn gengur um bæLnn, að
kenslumálaráðuneytið hafi mælt
svo fyrjr, að eigi mætti veita
fleiri nemendum en 25 upptöku í
fyrsta bekk Mentaskólans á þessu
ári.
Kom fregn þessi flestum mjög
á óvart og hefir vakiÖ mikið um-
iNl í bænum. Bjuggust fæstir við
Því af núverandi kenslumáiaráð-
herra, að hann gerðist til þess að
^ægja ungiingum frá mentun og
skólavist
Engin opinber tilkynning hefir
verið birt um þetta efni; snéri
Alþýðublaðið sér því til rektors
Mentaskólans og bað hann að
®kýra frá því, hvað hæft væri í
fregn þessari.
Rektor kvaðst hafa fengið bréf
frá kenslumálaráðuneytinu með
þeim fyrirmælum, að fyrsti bekk-
ur Mentaskólans skyldi að eins
vera ein deild í stað tveggja, ssm
eru, og eigi veita fleirum inn-
í hana en svo, að hæfilegt
v®ri i þessa einu deild, að dómi
Bkól»læknis, eða um 25 nemend-
Um. Skyldi þeim veitt upptaka i
skólann, er hæsta fengju eink-
«nn við prófið.
Ástæðurnar, sem ráðuneytið
færði fyrir þessari ráðstöfun,
^oru þessar: 1 fyrsta lagi, þrengsli
* skólanum og óhodlusta, sem
sfafar af þeim og fatageymsiu í
skóIastofum, og í öðru lagi, að>,
samkvæmt lögum frá síðasta
Þingi yrði séð fyrir annari ung-
Uiennafræðslu hér í Reykjavik.
Nemendur í Mentaskólanum
Voru i vetur milli 260 og 270.
Állir bekkir gagnfræðadeildarinn-
®r> 3, voru tviskiftir og einnig
a0ir, 3, bekkir máladeildarinnar,
svo að skólinn var í raun réttri
1 15 deildum.
Undan farið hafa þeir getað
íengið upptöku í gagnfræðadeild-
lna' sem náðu meðaleinkunn, yfir
3,75, og voru milli 12 og 15 ára
sldurs. Upptökuskilyrði í lær-
dómsdeildina var yfir 4,75 með-
aleinkunn og lágmark aldurs 15
ar- Alltítf mun hafa verið að veita
hnglingum upptöku í lærdóms-
deild, þótt eigi væru þeir 15 ára,
°g dæmi munu þess, aðbörninn-
an 12 ára hafa verið tekin í gagnr
fræðadeild.
Það mun sú:t ofrnælt, að þessi
ráðstöfun kenslumálaráðherrans
hafi mælst illa fyrir hér, og er
það mjög að vonum.
Fiöidi manna hefir í vetur og
vór kappkostað að búa börn sín
undir upptöku í Mentaskólann og
gert ráð fyrir, að sömu skilyrði
yrðu nú sett fyrir upptöku í skiól-
ann og verlð hafa að undanfömu.
Nú frétta þeir á skotspónum rétt
fyrir próf, að aðeins 25 fái upp-
töku í skólann, af öllum þeim
fjölda, líklega yfir 70, sem hugsað
hafa til upptökuprófs.
Pótt þau bömin séu valin úr,
sem hæsta einkunn fá við prófið,
er engin trygging fyrir þvi, að
þau séu betur fallin til náms en
hin, sem lægri fengu einkunmina.
Margt getur valdið því. Börn
efnamanna eiga oftast kost betri
undirbúnings en börn fátæklinga,
þótt námfýsi og gáfur sé engu
meira. Börnin eru misjafnlega
einurðargóð o. fl. o. fl.
Enn er ekki séö, hrernig húsa-
kynni Ungmennaskóians verða
næsta vetur, og því ekkert hægt
um það að fullyrða, hversu marg-
ir nemendur geta komist í hann,
hvort þeir, sem hverfa verða frá
Mentaskólanum af þessum sökum,
geta fengið þar kenslu, auk allra
hinna, sem þangað fara, en ekki
hefðu hugsað til náms í Menta-
skólanum, en þeir verða auðvitað
mjög margir.
Hér hefir, eins og allir vita,
verið ærið tilfinnanleg þörf fyrir
unglingaskóla, þrátt fyrir allan
nemendafjöldann í Mentaskó'lan--
um.
Er því hætt við, að þetta geti
orðið til þess að bægja ýmsum
þeim frá námi, sem ella hefðu
notað veturinn til þess, en slíkt
væri afar illa farið. Hér gengur
ærinn fjöldi ungmenna atvinnu-
laus áð öllu eða nær öllu leyti
vetur eftir vetur. Ríður mikið á,
að þeim sé nú þegar gert auð-
velt að nota þenna tíma til nyt-
samlegs náms til undirbúnings
undir lífið.
Efnamönnunum gerir þetta ckki
svo mikið til. Þeir geta keypt
kenslu fyrir börn sín, fengið fyrir
þau kennara eða sett þau í einka-
skóla, sen» ekki er ólíklegt að
verði settir á stofn. En þær leiðir
eru ekki fátæklingunum færar. Ef
börn þeirra ekki geta komist i
skó’a r.kisins, þá er flestum þeirra
ókleyft með öllu að útvega þeim
sæmilega undirbúningsmentun
undir lífið. En það tjón, sem þjóð-
in í heild sinni bíður við það,
verður aldrei tölum talið.
Loks er þess að gæta, að slikar
þvingunarráðstafanir, sem þessi,
hjjóta jafnan að vekja andúð og
óvild. Að ætla sér að takmarka
tölu stúdenta er fásinna, sem ekki
nær nokkurri átt, ef á annað borð
sú fræðsla, sem stúdentum er
veitt, er nokkurs virði, sem undir-
búningur undir lífið. Jafnvel þótt
ýmsir telji, að Mentaskólinn veiti
eigi svo hagnýta undirbúnings-
fræðslu, sem æskilegt væri, eru
þessar ráðstafanir óafsakanlegar.
Ýmsir tala um „stúdentafram-
leiðsluna" og nemendafjöldann í
Mentaskólanum sera hið mesta
böL Petta lætur næsta hjákátlega
í eyrum þeirra manna ,sem gera
sér ljóst, að okkur hefir altaf
vantað og vantar enn skóla, fleiri
skóla, betri skóla. Manna, semvita
og skilja, að mentun er mátturog
nauðsynleg öllum, ekki embættis-
mönnum og efnamönnum aðeins,
heldur öllum almenningi.
Pegar við höfum fengið nægi-
lega marga góða alþýðu- og
ungmenna-skóla, hvort sem þeir
nú kallast gagnfræðaskólar eða
eitthvað annað, sem veita al-
menna undirstöðumentun, minkar
aðsóknin að Mentaskólanum og
þar með „stúdentaframleiðsian"
af sjálfu sér.
Hér þarf því að byggja hið
allra fyrsta stóran nýtísku ung-
mennaskóla í Reykjavík.
Heifflíufrekja erlendra auð-
manna.
Þýzkur maður, dr. Paul, á og
rekur allstóra síldarbræðslustöð á
Siglufirði. Flutti hann inn í vor
8 verkamenn frá Noregi i algerðu
heimildarleysi. Fyrir skömmu
snéri hann sér til ríkisstjórnarinn-
ar og sótti um innflutningsileyfl
fyrir menn þessa. Ráðherrann
mun hafa svarað um hæl og veitt
leyfið umyrðalaust og án þess
fyrst að afla sér upplýsinga hjá
verklýðsfélaginu á Siglufirði um
það, hvort ástæða væri tii að
veita undanþáguna.
Verkamenn á Siglufirði eru
bæði undrandi og reiðir yfir þess-
um gerðum ráðherrans. 1 fyrra
hafði verksmiðja þessi að eins 4
erlenda verkamenn og varð eigi
að sök, enda er fjöldi manns á
Siglufirði vel kunnandi í öllu því,
er lýtur að síldarbræðslu og
meðferð véla, sem við hana eru
notaðar.
Sést glögglega, hversu ástæðu-
laust er að veita þessa undan-
þágu, þegar aðgætt er, hver störf
þessum „kunnáttumönnum" eru
ætluð.
Þrír eru kaliaðir vélamenn, aðr-
ir þrir verkstjórar, einn beykir,
og loks er einn, sem ókunmigt er
um að hafi nokkra sérstaka kunn-
áttu til að bera, líklega einhvers
konar skrifari. Tæplega mun því
haldið fram í alvöru, að ekki sé
hægt að fá sæmilega skrifara,
beykira og verkstjóra hér á landi,
heldur þurfi að fá þá aila frá út-
löndum. Þó virðist þetta nú skoð-
un ráðherrans, ef taka má mark á
gerðum hans, l
Rétt er að geta þess i [>essu
sambandi, að dr. Paul sótti í vor
um leyfi til að kaupa sild af 25
erlendum skipurn í sumar. Er það
sama tala skipa og Magnús Guð-
mundsson leyfði honum að kaupa
af í fyrra.
Stjórnin neitaði nú með öllu
— eins og rétt var og sjálfsagt —
að veita honum leyfi til að kaupa
síld af nokkru erlendu skipi.
Verður hatin því að gera sér að
góðu að kaupa síidina af íslenzk--
um skipum. Æt'a sumir, að ráð-
herra vilji blíðka skap verksmiðju-
eigandans með þvi að vera nú
þeim mun liðlegri. Nema stjórnin
taki orð biblíunnar bókstaflega og
láti ekki sína hægri hendi vita
hvað sú vinstri gerir.
Verksmiðjan Ægir í Krossanesi
sótti um leyli til að flytja inn
40 verkamenn frá Noregi. Mun
stjórnin hafa leitað álits verklýðs-
félagsins á Akureyri um bedðni
þessa, og það hafa talið, að á-
stæðulaust væri að veita leyfi fyr-
ir fleiri en 1 eða 2, en stjórnin
veitti verksmiðjunni leyfi til að
flytja inn 10 sams konar „kunn-
áttumenn" og Dr. Paul fékk til
Siglufjarðar.
í fyrra unnu í Krossanesi 40
erlendir verkamenn og kunnáttu-
menn.
Er mælt, að forstjóri verk-
smiðjunnar, Holdö, þykist þó van-
haldinn og heimti innflutnings-
leyfi fyrir enn fleiri útlenda
verkamenn og hóti að öðrum
kosti að fá norsku stjórnina til
að skerast í Jeikinn. Stjórnin hér
hefir þó farið sinu fram og ekki
hirt um ofsa hans.
Eitt síðasta ráðherraafrek Magn-
úsar Guðmundssonar var það, að
veita vinum sínum í Krossanesi
leyfi til að kaupa síld af ótak-
mörkuðum fjölda skipa næstu 2
ár. Var það mikill vinargreiði við