Vikuútgáfa Alþýðublaðsins - 12.12.1928, Blaðsíða 1

VikuAtgáfa Albvðublaosins
Gefin út af Alpýðaflokknam.
II. árgangur.
Reykjavík, 12. dezember 1928.
50. tölublað.
Okurleicja. Ohollar íbúðir.
öllum huigsandi mönnum er
húsnœöisástandíö hér í Reykjarík
hið mesn áhyggjuefni. Húsaledg-
an ein gleypir um þrí'ðjung af
tekjum verkamanna, pegar særni-
lega áraT, og fullan helming, þeg-
nr illa árar.
Haustið 1926 voru skrásettir at-
vinnulausir menn hér i bænum,
Kom pá í ljós, að fullur helm>
ingur af tekjum peirra sjó-
manna og verkamanna, sem
létu skrásetja sig, hafði á pvi
ári farið til pess að greiða
húsaleiguna eina saman.
Og hvernig er svo petta dýra
húsnæði ?
Þvi svara húsnæðisskýrslurnar.
Þær sýna, að smáíhúðirnar —
kjallara- og pak-herbergi — eru
yfixleitt . dýrastar. Þær sýna, að
fjöldi verkafólks verður að hafast
við í rökum, dimmum, köldum
þröngum og pægindalausum íbúð-
Itm og greiða fyrir þær margfalda
leigu á við það, sem efnamenn
greiða fyrir hollar íbúðir með
öllum ný ízku þægindum. Þrengsl-
in eru oft svo afskapleg, að eitt
og sama herbergið er notað til að
isitja i við daglega vinnu og til að
borða og sofa i, og stundum líka
til að sjóða í matinn og þvo í
þvott. Börnin geta vegna þtengsi-
Bnna hvorki lært eða leikið sér á
heimilunum. Gatan verður þeim
oftast griðastaðurinn, sá staður,
sem þau leika sér á og nema —
oft margt misjafnt.
HeiisuspiHandi segir i lýsíngum
xnargra íbúðanna. Áreiðanlega er
það ekki ofmælt, Enginn veit
hve mörg mannslíf óhollar vist-
arverur hér hafa gereyðilagt, hve
tnörgum þær hafa bakað ævar-
andi heiisutjón, hve marga þær
þafa iagt í gptöf fyrir aldur fram.
Við svo búið má ekki standa.
Húsaleiguokrið knýr fjölda fólks
til að leita fájtækraframfæris,
neyðir verkalýðinn yfirleitt tál að
neita sér um brýnustu nauð-
synjar, og öboliar íbúðir eyði-
leggja heilsu bama og fullorðinna,
— enginn getur giskað á, hve
margra.
Hvað á að gera?
Þvi er fljótsvarað, Húsaleigu-
olkrið á að takmarka með löggjðf,
og út húsnæðisleyainu á að bæta
taeð því að byggja ný hús, góð
og varanleg hús — enga íhalds-
toPöla“.
Sambygglngar.
Héðinn Vaidimarsson ffutti í
bæjarstjörn í fyrrahaust tillögur
þess efnis, að bærinn gengist fyrir
byggingu 100 íbúða i sambyggð-
um húsum. Skyldi hver íbúð vera
2 herbergi og eldhús auk geymslu
og þvottahúss í kjallaxa. Var á-
ætlað, að hver ibúð myndi kosta
iun 6500 krónur, eða íbúðimar
allar 100 um 650 þús. krönur.
Löðimar var ætlast til að bærinn
leigði með venjulegum kjörum.
— Bæjarstjómarmeirihluíinn sett-
ist á þetta mál þá. Á þingi í
fyrra flutti svo H. V. frv. til laga
um verkamannabústaði, þar seim
lag1 var til, að ríkissjóður veitti
nokkkum styrk til að koma upp
slíkum húsium. Málið fékst ekki
afgreitt á síðlasta þingi, en verður
tekið upp aftur á þingiinu í vefcur.
Ef rikissjóður leggði fram l0°/a
af byggingarkostnaði sem styrk
og kaupendur íbúðanna önnur
lOo/o, eða 650 krönur hver, um
leið og þeir semdu u<m kaupin,
þyrfti bærinn ekki að útvega
nema liðlega hálfa milljón af
byggingarkostnaði þessara 100 í-
búða. Hver kaupandi myndi þá
skulda lum 5200 krónur út á sina
íbúð. Fyrir þessum upphæðum
tæki bærinn skuldabréf kaupenda
tryggð með 1. veðrétti i íbúðun-
um. Skuldabréfin ættu að vera
til langs ííma, helzt 40 ára, og
▼axtakjör svo væg, sem bærinn
frekast gæti veitt. Sé gert ráð
fyrfr að kaupendur grelddu bréíin
upp á 40 árurn með 7«/o á ári í
vexti og afborganir, yrði sú upp-
hæð, sem þeir áriega þyrftu að
greiða, 7 °/o af 5200 kr., eða 364
krönur á ári. Þó að vel sé í lagt
fyrir viðhaldi, sköttum, lóðaieigu
og vöxtum af 650 króna fram-
laginu, þá yrðu þau útgjöld tæp-
lega yfir 75—85 krónur árlega af
hverri íbúð, eða vextir, afborganir,
skattar og allur kostnaður við
fbúðina samtals um 450 krönur
á ári. En meðalhúsaleiga fyrir
svipaðar ibúðir er nú að minsta
kosti 75 kr. á mánuði, eða 900
krónur á ári. Er það tvöfalt
meira en mann þyrftu að greiða
árlega til þess að eignast íbúðina
á 40 árum, ef þau greiðslukjör
fengist, sem að ofan er gert ráð
fyrir.
fbúðir þessar ætti að selja
verkamönnum eingöngu, ættu þeir
að ganga fyrir, sem ekki hafa
fasta vinnu, en einkum stunda
hlaupavinmi t d. við höfnina.
Þyrftu því húsin að vera sem
næst miðbænum.
Þeir verkamenn, sem hafa fasta
vinnu, sem þeir geta gengið að á
ákveðnum tíma á hverjuan degi,
og sjömenn, sem að eins eru á
heimilum síruum milli sjóferða,
hafa ekki eins mikla þörf fyrir
að búa nálægt vinnustöðuunum
eða miðbiki bæjarins. Fyrir þá
skiftir það litlu máli, hvort þeir
eru 10 mín. lengur eða skernur
að komast niður á hafnarbakk-
ann.
Frh.
Magnðs Kristjánsson
fjármálaráðherra.
Hann andaðist á laugardags-
moTguninn kl. 7 r/i.
Efíirfarandi símskeytí barst for-
sætisráðherra frá sendiherra ís-
lands í Kaupmannahöfn. Skeyt-
ið er dagsett á laugardaginn kl
12 og 19 mín.
„Eins og áður er simað tökst
Bjálfur skurðurinn á fjármálaráð-
herra ágætlega. Eftir skurðinn
kvartaði hnan þö ávalt undan
þrautum, en Lendorf prófessor
sagði, að ekkert væxi óeðlilegt-
Aðfaranótt föstudags fór hiti'nn
að aukast, jókst áfram á föstu-
dag, Hjartað ekki nögu sterkt til
þess að þola hitann, og var það
dauðaorsökini Sjálft andlátið
mjög hægt og þjáningar litlar
eða engar siðustu stundimar.
Hann vildi ekki að neinn, nema
hjúkrunarfólk, kæmi inn til sín
eftir skurðinn. Var fyrir skuirð-
inn mjög ákveðinn að láta gera
hann sem einu úrlausn vaxandi
þjámnga, Hann ákvað, ef svona
færi, að láta brenna sig, sem verð-
ur gert hér í næstu viku. Síma
daginn síðar.
Samhryggist innilega yður og
öðrum hlutaðeigendum út af tjöni
þjóðarinnar og missi þessa ó-
venjulega ágæta mannis.‘‘
Samúðarskeyti hafa forsætis-
ráðherra borist frá konungi ís-
lands og forsætisráðherra Dan-
merkur. FB.
Magnús Kristjánsson var hátt á
sjötugsaldri. Hann var fæddur og
uppalinn á Akureyri og Btarfaði
þar lengst af æfi sinnar. Hann
lærði beykisiðn í Danmörku.
Hann stundaði verzlun og útgerð
á Akureyri i félagi við bröður
sinm
Magnús heitinn vann. mjög mik-
ið að opinberum málum. Var
hann lengi i hæjarstjöm Akur-
eyrar og tök þátt í flestöllum
framfaramálum kauipstaðarins
meðan hann starfaði þar. Eins og
kunnugt er var hann fiorstjóri
Landsverzlunarinnar, fyrst einn af
þremur, ea síðan einn frá árebyrj-
un 1918. Þingmaður var hann
lengi fyrir Akureyri og síðan
landskjörinn.
Bæjarstjórnarkosningin i Osló.
Jafnaðarmenn vinna á.
Khöfn, FB., 6. dez.
Frá Osló er símað: Bæjar-
stjörnarkosnlngar í Noregl eru ný-
afstaðnar, í Oslo fékk verica’ýðs-
flokkuíinn fjörutíu og tvö sæti,
hefir unnið þar tvö sæti, hægri
flokkur og frjálslyndir vinstri-
menn fengu fjörutíu sæti, töpuðu
einu, vinstriflokkur fékk tvö, kom-
múnistar ekkert, töpuðu einu.
Fylgi verkalýðsflokksins hefir
aukjst í mörgum bæjum, einkum
í Norður-Noregi, en fylgi hægri-
manna hefir aukist í sumum bæj-
um í suðurhluta Noregs. Sam-
kvæmt blaðinu Socialdemokraten
vann verkalýðsflokkurirn næstum
60 viðbótarsæti í öllu landinu,
þar af tuttugu og fimm frá komir
munlstum, Samkvæmt íhaldsblöð-
um halda borgaraflokkar meiri-
hlu anum í næstum öllum bæjum.
[Samkvæmt síðustu blaðafregn-
um frá Noregi virðist skeyíi þetta
vera rangt viðvíkjandi því, sem
það segir um framgang hægri-
manna í Noregi, og að borgara-
flokkarnir hafi meirihluta í ,,næst-
um öllum bæjum ‘. Síðusíu norsk
blöð segja, að Alþýðuflokkurinn
hafi unníð meiriihluta í 57 bæj-
um. Eftir skeyti því, sem hér birt-
ist, eru flokkar jfnaðarmanna og
íhaldsmenn jafnir að styrk í bæj-
arstjórn Oslóar.]
Skáksnillingurinn CapablancB
var fyrir skömmu á ferð í Kaup-
mannahöfn. Tefldi hann þá við
suma beztu taflmenn Dana og
vann hann flesta þeirra. Á mynd-
inni hér að ofan sést skákmeist-
arinn við taflborðin.