Alþýðumaðurinn - 12.12.1931, Side 1
AVureyri, Laugardaginn 12 Des. 1931.
76. tbl.
I. árg.
Á að leggja Síldar-
einkasðluna nlður ?
[Grein þessi var rituð til birtingar
í einu Reykjavíkurblaðinu áður en
kunnugt várð urn frammistöðu ríkis-
§tjórnarinnar gagnvart einkasölunni,
-en er birt hér sem inngangur að
framhaldsumræðum um þetta mál.]
Andstæðingar hinnar skipulags-
bundnu verslunar hafa fengið óvænt-
an byr í seglin með þeim fréttum,
sem dreift hefir verið út um Síldar-
einkasölu íslands, í sambandi við
einkasölufundinn.
Bráðabyrgðarskýrsla um ástæður
einkasölunnar, sem birt hefir verið,
ber það með sér, að hún á rúman
helming af þeirri síld, sem verkuð
var til útflutnings síðastliðið sumar,
óseldan enn. Skuldir einkasölunnar,
vegna þessara óseldu birgða, eru
eðlilega miklar og meiri en svo, að
lfkur séu til að nægilega mikið selj-
ist af birgðunum, til þess, að greiða
allar skuldirnar.
Þessi halli, sem gera má ráð
fyrir á rekstri einkasölunnar í ár,
er það sem hefir gert dáendur hinn-
ar frjálsu samkeppni ali háværa um
ástand hennar.
Það lítur út fyrir, að þessir menn
séu búnir að gleyma þeim tugum
miljóna, sem bankarnir hafa tapað
á fiskisölu og þorskveiðum undanfar-
inna ára. Það er líka svipaðast því,
að þessir menn álíti að einhver á-
gætis útkoma muni verða á þorsk-
útveginum i ár, og sölu fiskjarins í
höndum hinnar frjálsu samkepni.
Flestir hygnari menn, munu líta
öðrum augum á útkomu ársins, það
er íytur að afkomu þorskveiðanna
og sölu fiskjarins, en að þar muni
verða glæsileg útkoma.
Hróp niðurrifsmannanna um afnám
Síldaieinkasölunnar geta þeir ekki
bygt á því, að nokkur vissa sé fyrir
að ástandið, hvað þorsk-útveginn
snertir, sé eða verði nokkuð betra,
ef það verður þá ekki stórum verra
á þessu ári, en ástandið í einkasöl-
unni.
Þess mun enginn ganga dulinn,
sem þekkingu hefir í þessum efnum,
að bankarnir munu tapa þar stórfé,
enda þegar byrjað að auglýsa þrota-
búin úr þorskútgerðinni frá þessu
ári.
Síldareinkasala íslands hefir að
undanförnu haft til sölumeðíerðar
allmikinn hluta af veiði 160 — 180
skipa, en þó eru litlar líkur til þess,
að hún verði hálídrættingur í tapi,
eftir fjögra ára starfa, við Stefán
Th., Copland og fleiri sem notið
hafa fulls trausts þeirra manna, sem
nú gala hæðst út af áætluðum halla
á rekstri einkasölunnar,
Þá má einnig benda á, að þó
mikið kæmi til með að þurfa að
greiða í halla á rekstri Síldareinka-
sölunnar, þá er síldarútvegurinn
margsinnis búinn að greiða þá upp-
hæð í ríkissjóðinn, fram yfir pað
sem aðrar sjávarafurðir hafa grcitt,
veldur því hið geysiháa útflutnings-
gjald á síldinni, sem er þreíalt eða
fjórfalt hærra en á öðrum sjávaraf-
urðum.
Enn eru og engar líkur til þess
að halli á rekstri Sildareinkasölunn-
ar verði meiri en svo, að nemi á-
líka upiphæð, og varið er árlega úr
ríkissjóði til landbúnaðarins, og er
sá styrkur þó ekki talinn sönnun
þess, að leggja eigi niður allan bú-
skap í landinu. Hér er þvi ekki
um þá upphæð að ræða, sem geti
gefið þeim flokki manna ástæðu til
hávaða um tap einkasölunnar, sem
á undanförnum árum hefir bakað
þjóðinni tugi miijóná skaða gegnum
bankatöpin, eða þurfi að gjöra
bændastjórnina undrandi, þegar litið
er á þann árlgga rikisstyrk, sem
landbúnaðurinn nýtur.
Þegar litið er yfir störf Síldar-
einkasölu íslands undanfarin ár,
dylst það ekki, að beinn og óbeinn
liagur þjóðarinnar af skipulagi
einkasölunnar, cr stórkostlegur.
þ’eir útlendingar, sem áður en
einkasalan var sett, höfðu. hér að-
setur og athvarí, hafa algerlega
horfið júr landi. Svíarnir, sem áður
réðu TCrði síldarinnar með þvi að
hafa allt vald á tunnum og salti, er
til útgerðarinnar þurfti, miðuðu vcrö
á twnm slldar i salt v'ið þaö vcrð,
sem sildarverksmiðjurnar greiddu
J'yrir mál tit brœðslu.
Greiddu síldarverksmiðjurnar t. d.
10 kr. fyrir mál í bræðslu, greiddu
Svíarnir líka 10 kr. fyrir tunnu síld-
ar til söltunar.
Strax eftir að Síldareinkasalan tók
til starfa, brevttist þetta til stórra
rnuna, síldareigendum til hagsbóta.
Fyrsta ár Síldareinkasölunnar revnd-
ist verð fersksíldarinnar rúmar 12
, krómir til söltunar. íkið ár varð
bræðslusildarverðið 8 kr. fyrir mál-
ið eðu rúmiim 50% lœgra cn verö
Jersksildarinnar i salt.
f>e gar tekið er meðalverð fersk-
síldarinnar þau fjögur ár, sem einka-
salan hefir starfað, eins og það hefir
orðið með verði því, sem hún hefir
útvegað síldareigendum, kemui í
1 jós að það er allt að helmingi
hœrra en verðið, sem síldarverk-
smiðjurnar hafa greitt fyrir mál í
bræðslu. —
Meðal verð einkasölunnar hefir
verið kr. 9.00, þótt síðasta ár sé
tekið með.
Meðal verð síldarverksmiðjanna