Alþýðumaðurinn - 08.05.1945, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUMAÐURINN
Þriðjudaginn 8. Maí 1945
Loksins var þðgnin
rofin.
25. f. m. sá ríkisstjórnin á-
stæðu til að verða við þeirri ein-
róma kröfur landsmanna, að
birta greinargerð um hið svo-
kallaða stríÖsyjirlýsingarmál,
sem Alþingi fjallaði um á lokuð-
um fundum á sínum tíma og
mestu furðusögur gengu um.
Greinargerð ríkisstjórnarinnar
ber það hvergi með sér að ekki
hafi verið hægt að birta hana fyr
en gjört var, en engu er líkara
en að þá hafi fyrst þótt fært að
varpa hulunni ofan af þessu
máb, þegar kosningarnar í
KRON voru gengnar um garð.
Greinargerð ríkisstjórnarinn-
ar er svohljóðandi:
„Um miðjan Febrúar s. 1.
skýrði sendiherra Breta á ís-
landi ríkisstjórn íslands frá því
að hinum sameinuðu þjóðum
og þeim samstarfsþjóðum þeirra
(„Associasted Nations“j er
hefðu sagt Þjóðverjum og eða
Japönum stríð á hendur fyrir
1. Mars 1945 myndi verða boð-
in þátttaka í ráðstefnu, er halda
átti innan fárra vikna til þess að
ræða um framtíðarskipan heims
ins („World Organization“).
Jafnframt skyldu þessar þjóð-
ir undirrita Atlantshafssáttmál-
ann og Washingtonsáttmálann
frá 1. Janúar 1942.
Þegar sendiherra Breta flutti
þessi boð tók hann það skýrt og
greinilega fram að stjórn Stóra-
Bretlands hefði falið honum að
forðast að hafa nokkur áhrif á
ákvörðun ríkisstjórnar íslands
í þessu máli.
Nokkru síðar bárust ríkis-
stjórninni fyrir milligöngu
sendiherra íslands í Washington
samskonar skilaboð frá stjórn
Bandaríkjanna. Var þar og beint
tekið fram að vér réðum einir
hvað vér gerðum.
Þegar hér var komið mæltist
ríkisstjórnin til að ísland sætti
öðrum skilmálum en aðrar
þjóðir og færði rök fyrir þeirri
ósk.
Fáum dögum eftir það bár-
ust enn þær fregnir frá Washing-
ton að eigi þyrfti að segja nein-
um stríð á hendur og eigi yfir-
lýsa stríðsástandi, heldur nægði
að viðurkenna að hér hefði ríkt
ófriðarástand síðan 11. Desem-
ber 1941, og undirrita téða sátt-
mála. Myndi þá litið á ísland
sem eina liinna sameinuðu
þjóða, en það veitti íslandi þátt-
töku í téðri ráðstefnu.
Eftir að utanríkismálanefnd
hafði fjallað um þetta mál var
það rætt á lokuðum þingmanna-
fundum.
Hinn 25. Febrúar bárust
fregnir um að áðurnefndri ósk
íslendinga væri synjað.
Hinn 27. Febrúar bar for-
sætis- og utanríkisráðherra fram
á lokuðum þingmannafundi
svohljóðandi tillögu í málinu:
„Alþingi álítur, að það sé
íslendingum mikil nauð-
syn, að verða nú þegar
þátttakandi í samstarfi
hinna sameinuðu jijóða og
telur, að vegna afnota
Bandamanna á íslandi í
þágu styrjaldarrekstursins,
eigi íslendingar sanngirnis
kröfu á því. íslendingar
geta hins vegar hvorki sagt
öðrum þjóðum stríð á
hendur, né háð styrjöld, af
augljósri ástæðu, sem
Alþingi felur ríkisstjórn-
inni að gera grein fyrir.“
Sameiningarflokkur alþýðu,
Sósialistaflokkurinn, bar fram
svofellda breytingartillögu:
„íslendingar vænta þess,
að þeir verði taldir eiga
rétt til að sitja ráðstefnur
hinna sameinuðu frjálsu
þjóða, þar sem þeir hafa:
1. Lánað Bandamönnum
land sitt fyrir hernaðar-
bækibækistöðvar.
2. Framleitt matmæli ein-
göngu fyrir hinar samein-
uðu þjóðir síðan stríðið
hófst.
3. Flutt þessi matvæli til
þeirra staða, er Banda-
menn hafa getað notfært
sér þau, og
4. Við þessa starfsemi orð-
ið fyrir manntjóni, sem
fyllilega er sambærilegt
hlutfallslega við manntjón
margra hinna sameinuðu
þjóða í styrjöldinni, en
þessi þátttaka íslendinga í
styrjaldarrekstrinum er sú
eina, sem þeir eiga kost á
sakir algers vopnleysis
þjóðarinnar.
Þeir vænta því, að þessi
þátttaka verði þeim metin
til jafns við beinar stríðs-
yfirlýsingar annarraþjóða,
sem hafa möguleika til
hernaðarlegrar þátttöku í
styrjöldinni, sem Islending
ar liafa ekki.“
Framsóknarflokkurinn bár
fram svohljóðandi tillögu:
„Sameinað Alþingi álykt-
ar að lýsa yfir því:
Að íslendingar gerist ekki
stríðsaðili.
Að íslendingar telja sig
liafa liaft þannig samskipti
við hinar sameinuðu þjóð-
ir, að þeir telja sig mega
vænta þess, að geta átt sam
starf með þeim um alþjóða
mál framvegis.“
Atkvæði fóru þannig að til-
laga Sameiningarflokks Alþýðu,
Socialistaflokksins var felld
með 38 atkvæðum gegn 10. Til-
laga Framsóknarflokksins var
felld með 31 gegn 15. Tillaga
forsætis- og utanríkisráðherra
var síðan samþykkt með 34
gegn 15.
Var hún síðan tilkynnt sendi-
ráðum íslands erlendis sem vilja
Alþingis í málinu.
Hinn 28. febrúar tilkynnti
sendiherra Sovétríkjanna í
Reykjavík ríkisstjórninni að
Sovétríkin hefðu sömu afstöðu
til málsins sem Bretland og
Bandaríkin.
íslandi hefir ekki verið boðin
þátttaka í téðum fundi.
Reykjavík, 25. Apríl 1945.“
Greinargerð ríkisstjórnarinn-
ar íegir ekkert frá viðskiftum
flokkanna á Alþingi, nema það
sem kom fram í tillögum flokk-
anna og atkvæðagreiðslum, en
samkvæmt umsögn Framsóknar-
Aðalfundur Kaupfélags Verka-
manna Akureyri var haldinn á
Sunnudaginn var. Sátu hann 19
fulltrúar auk stjórnar, fram-
kvæmdastjóra og nokkurra fé-
lagsmanna. Framkvæmdastjóri
las upp all ýtarlega skýrslu um
rekstur félagsins s. 1. ár, sem
hafði gengið með ágætum. —
Hafði vörusalan enn aukist mik-
ið og fór hlutfallslega vaxandi
jafnt og þétt eftir því sem á leið
og vantaði aðeins ca. kr.
2500,00 upp á að öll vörusal-
an næmi hálfri miljón króna.
Inneign félagsmanna í sjóðum
og Innlánsdeild óx kr.55,234,36
og er nú 82% af rekstursfé fé-
lagsins. Skuldir félagsins út á
við eru nú orðnar hverfandi litl-
ar. Engar nýjar skuldir mynduð-
fl. í Tímanum, er sannað að
konnnúnistar börðust fyrir því
eftir getu, að ísland gerðist op-
inber stríðsaðili, enda jafngild-
ir tillaga þeirra á Alþingi beinni
stríðsyfirlýsingu. Það hefir og
komið á daginn síðan, að komm
únistar vilja í öllu gera að vilja
Sovétsjórnarinnar og harma það
mjög, að ísland gerði sig ekki
að atþjægi frammi fyrir öllum
heimi með stríðsyfirlýsingu,
sem það gat ekki fylgt eftir —
vopnlaus þjóðin í hernumdu
landi.
Nýlega hefir rússneskur blaða
maður og útvarpsbrasi farið ó-
viðurkvæmilegum orðum um Is-
lendinga fyrir að gerast ekki
stríðsaðili, og aðalblað konun-
únista hér — Þjóðviljinn —
hleypur strax inn á rússnesku
línuna og atyrðir varasemi Al-
þingis í þessum málum, eins og
sjálfsagt væri að það léti Rússa
segja sér fyrir verkum.
Framsókn þykist hafa sýnt
meiri þjóðhollustu í þessum mál
um en Alþýðuflokkurinn og
Sjálfstæðisflokkurinn sem stóðu
að tillögu utanríkismálaráð-
lierra. Ekki ber tillaga Fram-
sóknar það með sér, þótt hún
geti gilt úr ílokki talað saman-
borið við kommúnista.
ust við félagið á árinu, en gaml-
ar skuldið minkuðu um helm-
ing.
Samþykkt var að gefa félags-
mönnum 10% af ágóðaskyldri
vöruúttekt við áramót. Munu fá
kaupfélög landsins gefa svo
háar uppbætur.
Á saumastofu félagsins varð
dálítill halli, vegna kauphækk-
ana starfsfólksíns á árinu.
Starfsfólkið við verslanir fé-
lagsins fékk kauphækkun um
s. I. nýár og uppbót á kaup s. 1.
ár.
Vörusalan fjóra fyrstu mán-
uði þessa árs hefir verið um
45% meira en á sama tíma s. 1.
ár.
r
A fundinum ríkti mikil á-
nægja yfir velgengi félagsins.
Frá aðalíundi Kauplélags
Yerkamanna Akureyri.
Vörusala félagsins óx sl. ár um tæpar 100 þús-
undir króna frá því er var árið á undan. og nam
öll tæpri hálfri milljón króna. Um B2°/0 af
rekstursfé félagsins er inneign félagsmanna í
sjóðum og Innlánsdeild. Úthlutað var 10%
arði til félagsmanna af ágóðaskyldum vörum.